Hơn 1000 chuyến bay bị hủy vì quy định giờ nghỉ phi công, IndiGo rơi vào khủng hoảng

Hệ thống hàng không Ấn Độ rơi vào tình trạng hỗn loạn trong ngày 4/12, khi IndiGo, hãng hàng không lớn nhất nước này, buộc phải hủy chuyến trên quy mô lớn, khiến hàng nghìn hành khách mắc kẹt tại nhiều sân bay lớn.

Chỉ trong ba ngày, từ 1 đến 3/12, hãng ghi nhận hơn 1.232 chuyến bay bị hủy, trong khi số chuyến bị hoãn vẫn chưa thể thống kê đầy đủ, phản ánh mức độ gián đoạn nghiêm trọng của đợt khủng hoảng này.

Theo thông báo của IndiGo, sự cố bắt nguồn từ “những thách thức vận hành bất ngờ”, bao gồm trục trặc kỹ thuật, thời tiết xấu và đặc biệt là việc áp dụng quy định mới về thời gian làm việc, nghỉ ngơi của phi công.

Bộ quy định Giới hạn thời gian bay (viết tắt là FTL) mới do Tổng cục Hàng không dân dụng Ấn Độ (DGCA) ban hành yêu cầu tăng thời gian nghỉ bắt buộc giữa hai nhiệm vụ bay từ 10 lên 13 giờ, đồng thời giảm số giờ bay liên tục trong ngày.

Khung giờ “ban đêm” mà phi công được phép làm nhiệm vụ cũng bị thu hẹp, buộc hãng phải tăng nhân sự dự phòng và điều chỉnh toàn bộ lịch bay vốn dày đặc trước đây.

IndiGo thừa nhận không kịp chuẩn bị nguồn lực phù hợp để đáp ứng quy định mới, dẫn tới thiếu hụt tổ bay và đứt gãy dây chuyền vận hành. Trên mạng xã hội, hành khách mô tả cảnh tượng “hỗn loạn hoàn toàn” tại một số sân bay lớn như Bengaluru, nơi thời gian chờ đợi có lúc kéo dài tới 8 giờ trong khi nhân viên hỗ trợ gần như không xuất hiện.

Trước phản ứng gay gắt của dư luận, cơ quan giám sát hàng không Ấn Độ đã yêu cầu điều tra toàn diện và buộc IndiGo trình bày kế hoạch khắc phục.

Giới chức đánh giá đây là một sự cố nghiêm trọng, xảy ra đúng thời điểm thị trường hàng không nội địa Ấn Độ đang tăng trưởng mạnh mẽ, chỉ một tháng trước, nước này lần đầu tiên đạt mốc 500.000 lượt khách/ngày, cho thấy hệ thống vận hành đang ở sát ngưỡng công suất.

Đợt gián đoạn cũng ảnh hưởng nặng nề đến uy tín của IndiGo, vốn lâu nay được đánh giá cao về tỷ lệ đúng giờ. Sự việc diễn ra chỉ một tuần sau khi gần 200 máy bay Airbus trong đội bay của hãng bị tác động bởi cảnh báo nâng cấp phần mềm khẩn cấp từ nhà sản xuất châu Âu.

IndiGo cho biết đang nỗ lực khôi phục lịch bay, cung cấp phương án thay thế và hoàn tiền cho hành khách. Tuy nhiên, với thị phần chi phối tại Ấn Độ, tình trạng gián đoạn được dự báo sẽ tiếp tục tác động đến mạng lưới nội địa và một số tuyến quốc tế trong những ngày tới.

Siết nghỉ phi công: Nguyên nhân gây rối loạn nhiều hãng bay

Sự cố của IndiGo không phải trường hợp cá biệt. Trong hơn một thập kỷ qua, nhiều hãng hàng không lớn trên thế giới từng trải qua khủng hoảng tương tự khi quy định Giới hạn thời gian bay thay đổi hoặc khi nguồn nhân lực không đủ để đáp ứng chuẩn an toàn.

Tại Mỹ, vụ “khủng hoảng Giáng sinh 2022” của Southwest Airlines là ví dụ điển hình. Gần 17.000 chuyến bay đã phải hủy chỉ trong 10 ngày do bão tuyết, nhưng nguyên nhân sâu xa là hệ thống điều phối lỗi thời khiến hãng không thể sắp xếp lại tổ bay theo quy định giờ nghỉ nghiêm ngặt. Khi nhiều phi công bị “quá giờ”, toàn bộ mạng bay lập tức sụp đổ dây chuyền.

Ryanair cũng từng trải qua khủng hoảng lớn năm 2017 khi Liên minh châu Âu siết chặt quy định giờ nghỉ phi công. Hãng giá rẻ này phải hủy hơn 20.000 chuyến bay do không có đủ phi công đáp ứng yêu cầu mới, buộc phải bồi thường hàng chục triệu USD.

Qantas (Australia) giai đoạn 2022 - 2023 cũng liên tục đối mặt tình trạng hủy, hoãn chuyến khi thị trường phục hồi sau đại dịch. Nhiều phi công chưa hoàn tất tái chuẩn hóa giấy phép, trong khi yêu cầu siết quy định giờ của phi công được khôi phục khiến hãng rơi vào thiếu hụt nhân lực nghiêm trọng.

Tại Trung Quốc, giai đoạn 2020 - 2021, các hãng lớn như China Eastern hay China Southern gặp tình trạng tắc nghẽn nội địa khi quy định giới hạn giờ bay ban đêm và yêu cầu tăng thời gian nghỉ được áp dụng nhằm giảm rủi ro mệt mỏi, khiến tỷ lệ chậm, hủy chuyến tại các sân bay lớn tăng đột biến.

Một ví dụ sớm hơn là “khủng hoảng Valentine 2007” của JetBlue tại Mỹ, khi bão tuyết khiến hàng trăm phi công bị quá giờ bay, khiến hãng phải hủy hơn 1.000 chuyến chỉ trong một tuần.

Giờ nghỉ phi công thay đổi: Việt Nam có cần củng cố nhân lực?

Nhìn từ IndiGo và hàng loạt ví dụ quốc tế, có thể thấy một điểm chung chỉ cần thay đổi nhỏ trong quy định giờ nghỉ của phi công hoặc thiếu hụt nhân lực, toàn bộ hệ thống bay, vốn vận hành theo dây chuyền chặt chẽ sẽ ngay lập tức bị ảnh hưởng.

Tại Việt Nam, Cục Hàng không Việt Nam đã áp dụng hệ thống siết giờ nghỉ phi công tương đối chặt chẽ, đặc biệt với các đường bay đêm và mạng lưới khai thác cường độ cao của các hãng giá rẻ. Việc tuân thủ quy định này buộc các hãng phải tăng tổ bay dự phòng, xây dựng lịch bay giãn hơn, đảm bảo thời gian nghỉ giữa các chuyến và hạn chế xoay tua quá sát ngưỡng.

Trong bối cảnh nhu cầu đi lại dịp cuối năm tăng mạnh và thị trường nội địa tiếp tục mở rộng, các chuyên gia cảnh báo nếu các hãng trong nước không chủ động tăng cường lực lượng phi công đặc biệt cho dòng A320/A321 đang chiếm tỷ trọng lớn, nguy cơ rơi vào tình trạng tương tự IndiGo là hoàn toàn hiện hữu.

Tăng thời gian nghỉ cho phi công là xu hướng tất yếu nhằm bảo đảm an toàn bay và phù hợp chuẩn quốc tế. Tuy nhiên, sự kiện tại Ấn Độ cho thấy bất kỳ thay đổi nào trong quy định giờ nghỉ phi công, dù nhỏ, cũng có thể tạo ra “hiệu ứng domino” trên toàn hệ thống nếu doanh nghiệp không chuẩn bị nguồn lực tương ứng. Đây là bài học quan trọng cho các hãng hàng không Việt Nam trong giai đoạn mở rộng mạng bay và gia tăng tần suất khai thác.

Phương Thảo