Vận tải hàng không Việt Nam từ ‘hậu cần’ thành trụ cột thương mại
Vận tải hàng không Việt Nam đang được kỳ vọng tăng trưởng vượt bậc trong thời gian tới nhờ tốc độ công nghiệp hóa cao, dòng vốn FDI mở rộng và sự phát triển của thương mại điện tử xuyên biên giới.
Loại hình logistics nhanh nhất nhưng đắt đỏ nhất này từ vai trò “hậu cần khẩn cấp” đang dần trở thành cấu phần thiết yếu của nhiều ngành sản xuất.
Thị trường toàn cầu mở rộng, đội bay chở hàng tăng tốc
Trong báo cáo mới đây của SHS Research, giai đoạn 2024 - 2025 được xem là năm bản lề khi vận tải hàng không hàng hóa tăng trưởng nhanh nhờ sự hồi phục của thương mại toàn cầu và nhu cầu thương mại điện tử từ khu vực Đông Á.
Các chuỗi cung ứng toàn cầu vốn bị đứt gãy trong giai đoạn 2020 - 2022 đang được tái cấu trúc theo hướng đa điểm đến, ngắn chuỗi và linh hoạt hơn.
Điều này giúp vận tải hàng không, loại hình logistics nhanh nhất nhưng đắt đỏ nhất, từ vai trò “hậu cần khẩn cấp” trở thành cấu phần thiết yếu của nhiều ngành sản xuất.
Theo dự báo của Boeing, vận tải hàng không toàn cầu sẽ duy trì mức tăng trưởng bình quân 3,7% mỗi năm tới năm 2044. Động lực chính đến từ tăng trưởng GDP thực tế, sự phục hồi thương mại toàn cầu và gia tăng sản xuất công nghiệp.
Đặc biệt, sự lan tỏa của thương mại điện tử tại các nền kinh tế đang phát triển, nơi thị trường bán lẻ trực tuyến còn dư địa mở rộng lớn, được dự báo sẽ tiếp tục “kéo” lưu lượng hàng hóa hàng không tăng cao trong dài hạn.
Sự bùng nổ của vận tải hàng không không chỉ thể hiện ở sản lượng hàng hóa, mà còn phản ánh qua quy mô đội bay chở hàng toàn cầu. Dự báo cho thấy, đến năm 2044, số lượng máy bay chở hàng sẽ tăng khoảng 67%, từ mức 2.375 chiếc năm 2024 lên 3.975 chiếc.
Trong 20 năm tới, toàn ngành dự kiến tiếp nhận khoảng 2.900 máy bay chở hàng mới, trong đó gần một nửa được sử dụng để thay thế các tàu bay cũ sắp hết vòng đời khai thác, số còn lại nhằm mở rộng quy mô đội bay vận tải hàng hóa.
Đáng chú ý, hai phần ba số máy bay chở hàng bàn giao mới sẽ là các máy bay chở khách hoán cải thành tàu bay vận tải. Trong đó, gần 60% là máy bay thân tiêu chuẩn, phù hợp với các tuyến trung bình – ngắn, vốn chiếm tỷ trọng lớn tại khu vực châu Á.
Về phân bổ thị trường, châu Á – Thái Bình Dương và Bắc Mỹ tiếp tục là hai khu vực dẫn đầu thế giới về nhu cầu vận tải hàng không. Hơn một phần ba nhu cầu máy bay chở hàng toàn cầu đến từ khu vực châu Á – Thái Bình Dương, khiến quy mô đội bay khu vực này được dự báo tăng gấp đôi trong hai thập kỷ tới.
Thị trường sôi động với nhiều đối thủ mới
Trong bức tranh khu vực, Việt Nam đang nổi lên như một “điểm nóng” mới của vận tải hàng không hàng hóa.
Các báo cáo mới nhất cho thấy, riêng năm 2025, sản lượng hàng hóa hàng không tại Việt Nam sẽ đạt hơn 356.000 tấn, tăng 4,4%. Giai đoạn 2025–2029, tốc độ tăng trưởng bình quân được kỳ vọng đạt 6,7%/năm, cao hơn đáng kể so với mức trung bình toàn cầu.
Đáng chú ý, xuất khẩu máy tính xách tay từ Việt Nam sang Mỹ bằng đường hàng không đã tăng 75% chỉ trong hai tháng đầu năm 2025, đạt 4.400 tấn vào tháng Tư. Sự gia tăng đột biến này buộc các hãng phải bổ sung tương đương 1,5 chuyến bay thân rộng mỗi ngày.
Sức hấp dẫn của thị trường Việt Nam thể hiện qua việc hàng loạt các hãng hàng không vận tải quốc tế và trong nước đặt mục tiêu tăng chuyến bay đến Việt Nam.
Một ví dụ điển hình là tuyến bay thẳng chở hàng giữa Vu Hồ (Trung Quốc) – Hà Nội do JD Logistics khai thác. Tuyến này vận hành 2–3 chuyến mỗi tuần với công suất 20 tấn/chuyến, phục vụ xuất khẩu hàng dệt may và đồ gia dụng từ Trung Quốc, đồng thời nhập khẩu nông sản, thủy sản và hàng tiêu dùng từ Việt Nam.
Không chỉ mở rộng quy mô vận tải, tuyến bay này còn giúp hình thành các “hành lang logistics” mới giữa hai nền kinh tế sản xuất lớn trong khu vực.
Cathay Pacific Cargo cũng vừa khai thác trở lại đường bay chuyên dụng tới TP.HCM, vận chuyển trung bình gần 2.000 tấn hàng mỗi tháng từ Việt Nam.
Đáng chú ý, doanh thu hàng hóa từ Việt Nam chiếm hơn 40% tổng doanh thu mảng hàng hóa của Cathay tại Đông Nam Á, cho thấy sức hấp dẫn đặc biệt của thị trường này.
Các mặt hàng chính mà Cathay vận chuyển gồm điện thoại di động, hàng may mặc, cá ngừ đại dương và trái cây nhiệt đới - những nhóm hàng cần bảo quản lạnh, vận chuyển nhanh để đảm bảo chất lượng.
Trong khi đó, Korean Air và Vietnam Airlines vừa ký Biên bản ghi nhớ (MoU) về hợp tác vận tải hàng hóa, dự kiến lấy sân bay Long Thành làm trung tâm trung chuyển.
Bên cạnh đó, Vietnam Airlines đang xúc tiến thành lập hãng vận tải hàng hóa chuyên dụng, dự kiến ra mắt vào năm 2026. Đây được xem là bước đi chiến lược nhằm tận dụng đà tăng trưởng mạnh của thị trường hàng hóa, mảng đã đóng góp tới 65% doanh thu của hãng trong quý II/2025.
Việc hình thành một hãng freighter độc lập sẽ giúp Vietnam Airlines chủ động hơn trong mạng bay hàng hóa, giảm phụ thuộc vào khoang bụng máy bay chở khách và nâng cao năng lực logistics quốc gia.
Nỗ lực đầu tư mở rộng cơ sở hạ tầng hàng không
Theo phân tích của các chuyên gia, có ba động lực chính đang dẫn dắt đà tăng trưởng của vận tải hàng không tại Việt Nam. Thứ nhất là sự dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu dưới tác động của thuế quan và địa chính trị, khiến Việt Nam trở thành điểm đến hấp dẫn của dòng vốn sản xuất công nghệ, điện tử, may mặc và logistics.
Thứ hai là sự bùng nổ của thương mại điện tử xuyên biên giới, đặc biệt trong các ngành hàng giá trị cao, yêu cầu vận chuyển nhanh. Cuối cùng, hạ tầng hàng không Việt Nam đang được đầu tư mạnh mẽ trong giai đoạn 2025–2030.
Các dự án trọng điểm đang tạo nền tảng cho sự bứt phá của ngành, như sân bay Long Thành được kỳ vọng là “trụ cột logistics hàng không” trong tương lai.
Sân bay Quảng Trị, với vốn đầu tư hơn 230 triệu USD, dự kiến vận hành từ giữa năm 2026, giúp giảm tải cho các cảng hàng không trọng điểm và mở thêm năng lực vận chuyển hàng hóa giá trị cao.
Trong báo cáo vừa gởi Bộ Xây dựng của Cục Hàng không Việt Nam, năm 2026, Cục Hàng không Việt Nam xây dựng các chỉ tiêu về vận tải hàng không đạt mức sản lượng vận chuyển 95 triệu khách, 1,6 triệu tấn hàng hóa, tương ứng tăng 13% và 15% so với năm 2025.
Theo nhận định của lãnh đạo Cục Hàng không Việt Nam, năm 2026 được dự báo sẽ là năm có nhiều động lực tăng trưởng cho ngành hàng không. Mục tiêu tăng trưởng GDP năm 2026 từ 10% trở lên đã được Quốc hội đã thông qua sẽ tạo ra một cú hích kinh tế vĩ mô quan trọng.
Từ nội tại ngành, Luật Hàng không dân dụng thay thế được triển khai và các chính sách, quy định mới ban hành sẽ tạo thuận lợi lớn, hỗ trợ tích cực cho thị trường vận tải hàng không phát triển.
Để giải quyết các tồn tại, hạn chế và nắm bắt các động lực tăng trưởng mới, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển ngành hàng không năm 2026 cũng như trong dài hạn, Cục Hàng không Việt Nam kiến nghị Bộ Xây dựng và các cấp có thẩm quyền một số nội dung trọng tâm.
Trong đó, tập trung hỗ trợ về đầu tư mở rộng cơ sở hạ tầng hàng không, đặc biệt là các cảng hàng không quốc tế chính nhằm giải quyết triệt để tình trạng quá tải, làm tăng chi phí logistics. Cùng với đó là hỗ trợ thúc đẩy ứng dụng công nghệ số, phân tích dữ liệu lớn trong giám sát an toàn toàn ngành.