Cần lượng hóa mục tiêu chuẩn 5 sao Skytrax của sân bay Gia Bình

Theo đó, Cảng Hàng không quốc tế (HKQT) Gia Bình là công trình lưỡng dụng, vừa phục vụ mục đích an ninh, quốc phòng, vừa hỗ trợ giảm tải cho Cảng HKQT Nội Bài trong bối cảnh tăng trưởng nhanh của thị trường hàng không Việt Nam.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi, sân bay Gia Bình sẽ là công trình mang tính biểu tượng quốc gia, thể hiện tầm vóc, vị thế mới của Việt Nam và đã được cấp có thẩm quyền kết luận, cho ý kiến chỉ đạo.

Tuy nhiên, Cơ quan thẩm tra đề nghị bổ sung, làm rõ căn cứ định lượng, như dự báo chi tiết về nhu cầu vận tải của Cảng HKQT Gia Bình trong từng giai đoạn theo các kịch bản tăng trưởng GDP4.

Cùng với đó là việc phân bổ lưu lượng có xét đến phân bổ nhu cầu vận tải giữa các phương thức vận tải (đường sắt tốc độ cao, đường bộ cao tốc Bắc - Nam…) và các cảng hàng không lân cận, bao gồm cả định hướng phát triển các dịch vụ phụ trợ ngành hàng không của các cảng hàng không này (Nội Bài, Vân Đồn, Cát Bi và sân bay phía Nam Hà Nội đang được quy hoạch).

Bên cạnh đó, đề nghị làm rõ tính khả thi và tương thích về kỹ thuật của mô hình khai thác “sân bay kép”, “đa trung tâm hàng không” của vùng Thủ đô, đặc biệt trong việc phân bổ lưu lượng hành khách, hàng hóa và quản lý vùng trời bay, nhằm bảo đảm an toàn, hiệu quả và tính đồng bộ trong khai thác.

Về mục tiêu của Dự án, Ủy ban Kinh tế và Tài chính cho rằng, các mục tiêu của Dự án cơ bản phù hợp với định hướng phát triển hạ tầng chiến lược của Đảng và Nhà nước (phát triển kết cấu hạ tầng giao thông, tăng cường năng lực hàng không, phát triển vùng Thủ đô), đồng thời phù hợp với yêu cầu phục vụ đối ngoại và một số mục tiêu quốc phòng, an ninh.

Tuy vậy, Ủy ban Kinh tế và Tài chính cho rằng, các mục tiêu như đạt 5 sao Skytrax và top 10 sân bay 5 sao thế giới là mục tiêu cao, đòi hỏi kế hoạch, nguồn lực, thời gian và cam kết từ nhiều bên, không chỉ hạ tầng vật chất mà còn phải có chính sách dịch vụ, đối tác vận hành, mạng bay nối chuyến ổn định và nguồn thu phi hàng không bền vững.

Cùng với đó, các mục tiêu về môi trường - phát thải (Net Zero, LEED, ACA) và chỉ tiêu cụ thể (tỷ lệ năng lượng tái tạo, tiết kiệm nước, tái chế) là tích cực, nhưng các mục tiêu này ảnh hưởng đáng kể đến tổng mức đầu tư và chi phí vận hành; cần thể hiện phân tích chi phí - lợi ích để thực hiện.

Trong khi, mục tiêu phát triển MRO khu vực và cửa ngõ trung chuyển phụ thuộc vào chiến lược hợp tác với các hãng hàng không, quyền bay, hiệp định hàng không song phương, chính sách khuyến khích.

Trong bước tiếp theo, đề nghị Chính phủ chỉ đạo các cơ quan liên quan, nhà đầu tư rà soát, chỉ tiêu hóa các mục tiêu của Dự án và lộ trình thực hiện, để bảo đảm tính khả thi.

Làm rõ cơ sở xác định thời gian hoạt động của dự án là 70 năm

Về thời gian hoạt động của Dự án, trong báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và Tài chính, một số ý kiến cho rằng, việc xác định thời hạn hoạt động tối đa 70 năm là hợp lý về nguyên tắc, bảo đảm tương thích với chu kỳ đầu tư, khấu hao và khai thác hạ tầng hàng không có vòng đời dài.

Tuy nhiên, hồ sơ hiện chưa trình bày rõ phương pháp xác định thời gian hoàn vốn thực tế và cơ chế điều chỉnh khi doanh thu khai thác thay đổi so với phương án tài chính ban đầu.

Doanh thu khai thác hàng không và phi hàng không có thể biến động lớn theo lưu lượng hành khách, hàng hóa, giá dịch vụ, chính sách phí và biến động kinh tế vĩ mô.

Nếu không có cơ chế giám sát định kỳ, thời hạn hoạt động cố định 70 năm có thể dẫn đến rủi ro kéo dài thời gian thu hồi vượt thực tế, ảnh hưởng cân bằng lợi ích giữa Nhà nước và nhà đầu tư.

Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị Chính phủ phân tích cơ sở xác định thời gian hoạt động của dự án là 70 năm. Theo cơ quan thẩm tra, nên xem xét điều chỉnh thời hạn hoạt động của Dự án là 50 năm và được kéo dài nhưng không vượt quá 70 năm trên cơ sở thời gian thu hồi vốn thực tế để bảo đảm hài hoà lợi ích giữa Nhà nước, nhà đầu tư và người sử dụng.

Thời gian hoạt động thực tế sẽ được xác định, cập nhật định kỳ (5 năm/lần) theo kết quả giám sát doanh thu - chi phí - dòng tiền của Dự án. Trên cơ sở kết quả giám sát, cơ quan nhà nước có thẩm quyền xem xét điều chỉnh thời gian hoạt động thực tế phù hợp với tiến độ hoàn vốn của Dự án.

Ủy ban Kinh tế và Tài chính cũng đề nghị cân nhắc quy định thời hạn hoạt động của Dự án là 70 năm, cần làm rõ cơ sở pháp lý theo đúng quy định của pháp luật.

Về tiến độ thực hiện Dự án, Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhận thấy Dự án có tiến độ rất khẩn trương, đặc biệt để phục vụ APEC năm 2027 cần hoàn thành công tác thu hồi đất (1.884,93 ha), xây dựng đường cất hạ cánh, đường lăn, sân đỗ VIP, nhà ga VIP và các hạ tầng liên quan.

Thời gian thực hiện Dự án rất ngắn trong khi khối lượng công việc lớn, đặc biệt là công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư. Do đó, đề nghị Chính phủ bổ sung tiến độ thực hiện cụ thể hơn để làm rõ tính khả thi, hiệu quả của Dự án.

Về phương án thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, Ủy ban Kinh tế và Tài chính cho rằng, số hộ bị ảnh hưởng (khoảng 7.100), số mộ phải di dời (khoảng 18.800) và khối lượng công việc rất lớn, tiến độ công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư phải hoàn thành trong năm 2026 là rất khó khăn nếu không áp dụng cơ chế đặc biệt.

Ngoài ra, việc di dời mồ mả và tái định cư có tính nhạy cảm cao về văn hóa, tín ngưỡng và dễ phát sinh khiếu nại, tranh chấp nếu không tổ chức tham vấn và thực hiện nghiêm quy trình.

Do đó, Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị bổ sung chi tiết cơ chế hoàn trả và cam kết tài chính của nhà đầu tư để chứng minh khả năng giao đất trong năm 2026 như tiến độ.

Nam Bình