Vì sao mã hãng hàng không có 3 ký tự?

Ngày 7/12/1944, Công ước về Hàng không Dân dụng Quốc tế (hay Công ước Chicago) được 52 quốc gia ký kết. Trong thời gian chờ đủ 26 quốc gia phê chuẩn để Công ước có hiệu lực, Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế Lâm thời (PICAO) được thành lập và hoạt động từ ngày 6/6/1945 đến 4/4/1947. Đến ngày 5/3/1947, phê chuẩn thứ 26 được hoàn tất và ICAO chính thức ra đời một tháng sau đó.

Ngay thời điểm ICAO vẫn còn là PICAO, nhu cầu nhận diện các hãng hàng không mới trong quá trình khai thác bay đã trở nên cấp thiết. Tiểu ban Thông tin Liên lạc (COM) của PICAO là đơn vị đặt nền móng cho hệ thống định danh ba chữ cái và định danh thoại mà ngành hàng không vẫn sử dụng.

Từ định danh thoại đến hệ thống mã 3 chữ cái

Ban đầu, PICAO chỉ cấp định danh thoại, thể hiện trong báo cáo COM cuối năm 1947. Khi đó, số lượng hãng hàng không trên thế giới rất hạn chế , một con số nhỏ bé nếu so với hơn 6.200 mã đang có trong cơ sở dữ liệu 3LD hiện nay của ICAO.

Khi ngành hàng không mở rộng, các quốc gia bắt đầu đề nghị ICAO cấp thêm mã hai chữ cái cùng với mã định danh thoại. Những mã này được công bố trong tài liệu “Mã liên lạc và từ viết tắt” (Doc 2560 COM 164).

Các mã định danh này bao gồm một mã 2 chữ cái duy nhất có thể được sử dụng để nhận dạng máy bay trong kế hoạch bay và/hoặc mã định danh thoại, sau đó có thể được sử dụng làm một phần của tín hiệu vô tuyến trên máy bay.

Tài liệu này liên tục được cập nhật và phát triển thành Doc 506, Doc 6938, và cuối cùng là Doc 8585, tài liệu chỉ định cho các Cơ quan vận hành máy bay, Cơ quan Hàng không và Dịch vụ, được sử dụng trên toàn thế giới hiện nay.

Tháng 11/1981, ICAO đề xuất chuyển từ hệ thống mã hai chữ cái sang mã ba chữ cái do số lượng hãng hàng không tăng mạnh. Phụ lục Doc 8585 xuất bản tháng 7/1987 là lần đầu tiên hệ thống mã ba chữ cái được công bố đầy đủ.

Tại Đại hội A37 năm 2010, ICAO giới thiệu bộ công cụ an toàn mới, trong đó có dịch vụ trực tuyến OASIS tích hợp cơ sở dữ liệu định danh theo Doc 8585, bao gồm danh sách mã ba chữ cái, định danh thoại và các thay đổi so với kỳ xuất bản trước.

Năm 2014, ICAO triển khai hệ thống yêu cầu mã trực tuyến 3LD, thay thế quy trình giấy rườm rà và thiếu linh hoạt. Hệ thống mới cho phép các quốc gia theo dõi yêu cầu, nhận dữ liệu cập nhật nhanh chóng và hỗ trợ ICAO trong mục tiêu cung cấp dữ liệu an toàn kịp thời, đáng tin cậy.

Tháng 6/2019, ICAO tổ chức Diễn đàn Người dùng 3LD đầu tiên nhằm định hướng cải tiến hệ thống, đáp ứng nhu cầu tương lai của các đầu mối quốc gia.

Dựa trên phản hồi từ diễn đàn, ICAO nghiên cứu cách mở rộng và cải thiện bộ dữ liệu 3LD, đồng thời tối ưu hóa phương thức cung cấp dữ liệu để đáp ứng nhu cầu an toàn hàng không ngày càng gia tăng. Các đề xuất này được tích hợp vào hệ thống Cơ sở dữ liệu và Yêu cầu 3LTD mới ra mắt trong năm 2024.

Hệ thống mới cho phép các quốc gia: Theo dõi toàn bộ mã định danh đang được cấp cho nước mình; Duyệt, từ chối hoặc chỉnh sửa yêu cầu cấp mã do hãng hàng không gửi trực tuyến; Xóa các mã không còn sử dụng; Tra cứu mã hiện có để tránh trùng lặp trước khi phê duyệt.

Sau khi quốc gia xác nhận, yêu cầu sẽ được xem xét bởi chuyên gia ATM và OPS của ICAO nhằm đảm bảo tính phù hợp và tránh trùng mã. ICAO cũng bổ sung mã “CTRL” giúp phân biệt các lần cấp mã theo thời gian, đảm bảo mỗi mã luôn có tính duy nhất trong lịch sử, dù được tái sử dụng sau 60 ngày hãng cũ ngừng hoạt động.

Hệ thống 3LTD mới còn cho phép bổ nhiệm đầu mối phụ, chuyển giao quyền quản lý trong nội bộ cơ quan. Đến nay, 151 quốc gia đã chỉ định đầu mối 3LD. ICAO kỳ vọng tất cả các quốc gia có mã ba chữ cái và định danh thoại sẽ tham gia để hưởng lợi từ hệ thống mới.

Một số gợi ý trong diễn đàn cũng đề cập khả năng mở rộng mã định danh lên bốn hoặc năm ký tự trong tương lai. Đại diện ICAO cho biết, bất kỳ thay đổi nào cũng cần đánh giá tác động kỹ lưỡng đối với các cơ quan quản lý không lưu và các bên sử dụng khác. Tuy nhiên, hệ thống mới đã được thiết kế để có thể hỗ trợ nếu mở rộng là cần thiết.

Theo ICAO, lưu lượng hành khách toàn cầu tiếp tục tăng năm 2022, đạt 3,2 tỷ lượt, cao hơn 78% so với năm 2020, giai đoạn thấp nhất của đại dịch. Dù còn kém 29% so với mức trước năm 2019, xu hướng phục hồi vẫn rất rõ rệt. Số chuyến bay thương mại theo lịch cũng tăng 25%, từ 25 triệu (2021) lên hơn 31 triệu chuyến (2022).

So với năm 1947, thời điểm mà số chuyến bay như vậy khó có thể tưởng tượng, mức tăng trưởng này cho thấy bức tranh mở rộng mạnh mẽ của ngành hàng không. ICAO khẳng định sẽ tiếp tục đóng vai trò dẫn dắt nhằm bảo đảm sự phát triển này được quản lý an toàn và hiệu quả nhất.

Hoa Vũ