Boeing thoát truy tố hình sự trong hai vụ rơi máy bay 737 MAX

Ngày 7/11 (giờ địa phương), một thẩm phán Liên bang Mỹ đã chính thức chấp thuận yêu cầu của Bộ Tư pháp Mỹ (DOJ) về việc bãi bỏ các cáo buộc hình sự đối với tập đoàn Boeing, liên quan đến hai vụ rơi máy bay 737 MAX 8 khiến 346 người thiệt mạng tại Indonesia (2018) và Ethiopia (2019).

Thỏa thuận giúp Boeing tránh bị truy tố hình sự

Quyết định được Thẩm phán Reed O’Connor thuộc Tòa án Liên bang khu vực Bắc Texas đưa ra, sau khi ông xem xét thỏa thuận đạt được hồi 23/5 giữa Bộ Tư pháp Mỹ và Boeing nhằm khép lại vụ kiện kéo dài nhiều năm.

Theo hồ sơ Liên bang, trong “thỏa thuận không truy tố”, Boeing sẽ phải nộp phạt tổng cộng hơn 1,1 tỷ USD để đổi lấy việc được bãi bỏ cáo buộc “âm mưu lừa dối Chính phủ Mỹ” trong quá trình xin cấp chứng nhận cho dòng máy bay 737 MAX.

Khoản tiền này bao gồm 244 triệu USD tiền phạt, 445 triệu USD bồi thường cho gia đình các nạn nhân, và 455 triệu USD đầu tư cho các chương trình an toàn, chất lượng và tuân thủ quy định trong nội bộ Boeing.

Trước đó, Boeing từng đồng ý nhận tội danh âm mưu lừa dối chính phủ sau hai vụ rơi máy bay 737 MAX tại Indonesia và Ethiopia. Tuy nhiên, việc hoàn tất thỏa thuận nhận tội bị trì hoãn khi Thẩm phán Reed O’Connor, người có xu hướng ra phán quyết ủng hộ các quan điểm bảo thủ, đặt câu hỏi về một điều khoản liên quan đến việc giám sát Boeing trong thỏa thuận mà chính quyền Tổng thống Joe Biden đề xuất.

Sau khi Tổng thống Donald Trump lên nắm quyền, Bộ Tư pháp đảo ngược lập trường vào tháng 5/2025 và rút lại yêu cầu Boeing phải nhận tội.

Điều này dẫn đến phiên tòa hình sự dự kiến diễn ra tháng 6 sau đó tại thành phố Fort Worth (bang Texas) bị hủy bỏ. Việc được miễn truy tố giúp Boeing tránh nguy cơ ảnh hưởng đến khả năng ký kết hợp đồng với Chính phủ Mỹ, vốn là một trong những khách hàng lớn nhất của hãng trong lĩnh vực hàng không vũ trụ và quốc phòng.

Tranh cãi về trách nhiệm và công lý

Thẩm phán O'Connor từng tuyên bố vào năm 2023 rằng "tội ác của Boeing có thể được coi là tội ác doanh nghiệp chết người nhất trong lịch sử nước Mỹ".

Tuy nhiên, hôm 7/11, thẩm phán cho biết, ông không có thẩm quyền bác bỏ quyết định của chính phủ về việc thực hiện thỏa thuận với Boeing, dù cho rằng, thỏa thuận này "không đảm bảo được mức độ trách nhiệm cần thiết để bảo vệ an toàn cho hành khách".

Ông lưu ý, Boeing được phép tự lựa chọn cố vấn giám sát tuân thủ, điều này làm dấy lên nghi ngờ về tính độc lập và minh bạch của quá trình giám sát. Trước đó, trong một phiên điều trần hồi tháng Chín, ông O’Connor từng chất vấn quyết định của chính phủ khi bỏ yêu cầu Boeing phải chịu sự giám sát độc lập trong 3 năm, thay vào đó chỉ cần thuê cố vấn riêng.

Thẩm phán O’Connor, người được bổ nhiệm dưới thời cựu Tổng thống George W. Bush, nhận định dù nhiều gia đình nạn nhân phản đối, song Bộ Tư pháp Mỹ đã hành động đúng quy trình, không có dấu hiệu thiếu thiện chí và đã thực hiện đầy đủ trách nhiệm theo luật bảo vệ quyền của nạn nhân.

Phán quyết đã vấp phải sự phản ứng dữ dội từ thân nhân các nạn nhân trong hai vụ rơi máy bay. Luật sư Tracy Brammeier, đại diện các gia đình, khẳng định họ sẽ sớm kháng cáo: “Thẩm phán nhận thấy có sự bất công trong quyết định không truy tố. Tiếc rằng, quyền hạn của ông bị giới hạn bởi tiền lệ pháp lý”.

Trước đó, hãng luật Clifford Law Offices cho biết ba vụ kiện đại diện cho các gia đình nạn nhân trong vụ rơi máy bay năm 2019 đã được dàn xếp ngay trước khi bắt đầu chọn bồi thẩm đoàn.

Các nạn nhân bao gồm một phụ nữ 28 tuổi người Kenya, một người đàn ông 38 tuổi người Yemen - Kenya có bảy con, và một người đàn ông 30 tuổi người Anh - Kenya để lại vợ đang mang thai cùng ba con nhỏ.

Hai vụ rơi máy bay Lion Air tại Indonesia (2018) và Ethiopian Airlines tại Ethiopia (2019) đã cướp đi sinh mạng của 346 người, gây chấn động ngành hàng không toàn cầu và dẫn đến việc toàn bộ dòng 737 MAX bị cấm bay trong gần hai năm.

Phản hồi từ Boeing và Bộ Tư pháp Mỹ

Trong tuyên bố cùng ngày, Boeing khẳng định sẽ tuân thủ đầy đủ các nghĩa vụ trong thỏa thuận với Bộ Tư pháp, đồng thời tiếp tục củng cố các chương trình an toàn, đảm bảo chất lượng và tuân thủ quy định.

“Chúng tôi cam kết học hỏi từ những sai lầm trong quá khứ và tiếp tục nỗ lực để bảo đảm an toàn tuyệt đối cho khách hàng và công chúng”, Boeing nêu rõ.

Về phía chính phủ, Bộ Tư pháp Mỹ bảo vệ quyết định của mình, cho rằng thỏa thuận này "sẽ giải quyết dứt điểm cho các nạn nhân và buộc Boeing phải hành động ngay thay vì kéo dài tranh chấp".

“Các nạn nhân là trọng tâm trong sứ mệnh của bộ. Chúng tôi đã gặp gỡ nhiều gia đình, lắng nghe cả ý kiến ủng hộ lẫn phản đối. Dựa trên các bằng chứng và quy định hiện hành, chúng tôi tin đây là giải pháp công bằng nhất”, người phát ngôn Bộ Tư pháp cho biết.

Dù thoát khỏi truy tố hình sự, Boeing vẫn đối mặt với nhiều thách thức pháp lý và uy tín. Tháng Chín vừa qua, Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA) đề xuất phạt Boeing 3,1 triệu USD vì vi phạm an toàn liên quan đến sự cố trên chuyến bay Alaska Airlines 737 MAX 9 hồi tháng 1/2024 và can thiệp vào tính độc lập của nhân viên giám sát an toàn.

Hoa Vũ