Lý do bay từ Tây sang Đông thường nhanh hơn và rẻ hơn
Thời gian bay từ Tây sang Đông thường ngắn hơn trong khi bay ngược lại phải “ngược gió” nên lâu hơn và tốn nhiên liệu hơn.
Trong thực tế khai thác hàng không, rất nhiều hành khách đặt câu hỏi vì sao cùng một quãng đường, cùng một loại máy bay, nhưng thời gian bay giữa hai chiều lại khác nhau. Những hành trình xuyên Đại Tây Dương như New York - London là ví dụ điển hình.
Chiều từ Mỹ sang Anh thường ngắn hơn đáng kể so với chiều ngược lại, đôi khi chênh lệch lên đến gần một giờ. Sự khác biệt này diễn ra ổn định theo từng mùa và được các hãng hàng không tính toán chủ động, không phải kết quả tình cờ.
“Thuận chiều quay của Trái Đất”
Một quan điểm được nhiều người nhắc đến là máy bay bay nhanh hơn khi đi theo chiều quay của Trái Đất. Tuy nhiên, các nhà khí tượng và chuyên gia điều hành bay khẳng định điều này không đúng. Trái Đất và toàn bộ lớp khí quyển quay cùng nhau, vì vậy máy bay không thể “được cộng thêm vận tốc” từ chuyển động quay của hành tinh. Tốc độ bay thực tế phụ thuộc vào vận tốc của máy bay so với khối khí mà nó đang bay qua và chính khối khí này mới là yếu tố cốt lõi cần xem xét.
Ở độ cao khoảng 9.000 - 12.000 mét, nơi máy bay thương mại duy trì hành trình, tồn tại các luồng gió mạnh mang tên dòng tia, di chuyển chủ yếu từ Tây sang Đông. Chúng hình thành từ chênh lệch nhiệt độ giữa không khí vùng cực và vùng xích đạo, đồng thời bị uốn cong dưới tác động của hiệu ứng Coriolis.
Tiến sĩ Simon Lee, nhà khí tượng tại Đại học Columbia, Mỹ, ví các dòng tia như “một dòng sông khí khổng lồ chảy trên cao”. Khi bay theo hướng Tây sang Đông, máy bay được dòng khí này "đẩy" đi, giúp tăng tốc độ so với mặt đất. Ngược lại, khi bay từ Đông sang Tây, máy bay phải “bơi ngược dòng”, tốc độ bị giảm và thời gian kéo dài hơn.
Trong những đợt dòng tia đạt cường độ mạnh, một số máy bay thương mại thậm chí có thể đạt tốc độ mặt đất trên 1.100 km/h, dù tốc độ trong không khí vẫn giữ ở mức tiêu chuẩn hành trình.
Tác động rõ rệt đến chi phí vận hành và giá vé
Sự khác biệt tốc độ kéo theo khác biệt về lượng nhiên liệu tiêu thụ. Các chuyến bay theo chiều Tây sang Đông tiết kiệm nhiên liệu hơn, trong khi chiều ngược lại tiêu hao nhiều hơn. Điều này thể hiện rất rõ trong thị trường vé. Đơn cử chiều Tây sang Đông (ví dụ New York đến London) thì thời gian ngắn hơn, chi phí vừa phải, giá vé có thể ổn định hơn.
Tuy nhiên, chiều Đông sang Tây (tức từ London sang New York) thì thời gian dài hơn, tiêu hao nhiên liệu cao hơn, giá vé có xu hướng cao hoặc ít chương trình khuyến mãi hơn, đặc biệt vào mùa đông, thời điểm dòng tia mạnh nhất.
Ông John Strickland, chuyên gia phân tích hàng không tại Anh, nhấn mạnh: “Chỉ cần rút ngắn 5 đến 10 phút hành trình cũng giúp hãng hàng không tiết kiệm đáng kể nhiên liệu trong quy mô khai thác hàng trăm chuyến mỗi ngày.”
Không nhiều hành khách biết rằng, đường bay quốc tế không phải là đường cố định hoàn toàn. Các tuyến bay xuyên Đại Tây Dương được điều chỉnh mỗi ngày dựa trên dữ liệu khí tượng mới nhất. Hệ thống này được gọi là NAT Tracks, phối hợp giữa NATS (Anh) và FAA (Mỹ). Ở chiều Tây sang Đông, phi công sẽ được hướng dẫn bám vào luồng tia mạnh để rút ngắn hành trình. Trong khi đó, chiều Đông sang Tây, đường bay được thiết kế tránh luồng gió mạnh nhất để giảm tiêu hao nhiên liệu.
Một cơ trưởng của một hãng hàng không lớn châu Âu chia sẻ, mỗi ca bay xuyên Đại Tây Dương đều yêu cầu họ xem xét bản đồ gió tầng cao trước khi phê duyệt đường bay. “Chúng tôi phải cân nhắc giữa tốc độ, an toàn và mức nhiên liệu dự trữ. Bay theo hoặc tránh dòng tia là một nghệ thuật điều khiển, không chỉ là khoa học,” vị cơ trưởng nói.
Không chỉ thời gian, trải nghiệm của hành khách cũng bị ảnh hưởng. Chiều từ Mỹ sang châu Âu thường khởi hành vào đêm và đến nơi vào sáng sớm, giúp hành khách dễ nghỉ ngơi. Trong khi đó, chiều từ châu Âu sang Mỹ kéo dài hơn, cộng lệch múi giờ rộng, khiến nhiều hành khách có cảm giác “ngày bị kéo dài”.
Tiếp viên trên các tuyến này bày tỏ, sự khác biệt nhỏ về thời gian cũng ảnh hưởng đến tổ chức phục vụ trên khoang. Chặng dài hơn đồng nghĩa lịch phục vụ bữa ăn, vệ sinh khoang và nghỉ ngơi của tổ bay phải tính toán chặt chẽ hơn để đảm bảo sức khỏe và chất lượng dịch vụ.
Không gian mà máy bay di chuyển không phải tĩnh. Đó là một đại dương khí luôn vận động. Máy bay, giống như con thuyền đi trong dòng chảy, sẽ nhanh hay chậm tùy thuộc vào hướng gió. Do đó, sự chênh lệch thời gian giữa chiều Tây sang Đông và chiều Đông sang Tây không phải điều bí ẩn, mà là kết quả của tương tác giữa công nghệ hàng không và tự nhiên.
Mỗi chuyến bay là sự cân bằng giữa vật lý khí quyển, chiến lược khai thác và kinh nghiệm của phi công, những người mỗi ngày vẫn đang “lựa dòng” để đưa hành khách đến nơi nhanh nhất, an toàn nhất và hiệu quả nhất.