Đức đặt cược vào Tomahawk: Kế hoạch lấp đầy ‘khoảng trống tấn công tầm xa’
Kế hoạch mua 400 tên lửa Tomahawk phản ánh nhu cầu chiến lược rõ ràng của Đức, nhưng đây khó có thể là một giải pháp thực thi nhanh chóng và đầy đủ.
Đức đang cố gắng bù đắp khoảng trống lớn về năng lực tấn công tầm xa - hiện chủ yếu phụ thuộc vào đạn hành trình Taurus với tầm bắn khoảng 500km - bằng một quyết định được nhiều người cho là mang tính biểu tượng: mua tên lửa Tomahawk của Mỹ.
Tuy nhiên, kế hoạch này đầy mâu thuẫn: nguồn lực dành cho việc mua sắm rất hạn chế, trong khi thời gian để những vũ khí này có mặt thực tế lại khó có thể nhanh.
Tên lửa Tomahawk: Vũ khí chính xác của siêu cường
Tomahawk được phát triển từ những năm 1970, khi Lầu Năm Góc tìm kiếm một loại vũ khí có khả năng tấn công chính xác từ biển mà không cần máy bay ném bom dễ bị phát hiện.
Dự án bắt đầu năm 1972, dưới sự dẫn dắt của Hughes Missile Systems (sau này thuộc Raytheon), với mục tiêu tạo ra tên lửa hành trình subsonic (dưới âm thanh) tầm xa hơn 1.000 hải lý (khoảng 1.850km). Đến năm 1983, phiên bản đầu tiên – Block I – được triển khai, đánh dấu bước ngoặt từ lý thuyết sang thực tiễn.
Sự phát triển của Tomahawk gắn liền với các tiến bộ công nghệ then chốt. Động lực chính là nhu cầu đối phó hệ thống phòng không Liên Xô, đòi hỏi tên lửa phải bay thấp, khó phát hiện và có độ chính xác cao. Các thử nghiệm tại Trung tâm Phát triển Kỹ thuật Arnold (AEDC) từ những năm 1980 đã kiểm tra động cơ và hệ thống dẫn đường trong điều kiện khắc nghiệt, từ độ cao hơn 3000m đến tốc độ Mach 0.65.
Đến nay, hơn 4.000 quả đã được sản xuất, với chi phí đơn vị khoảng 1,4 triệu USD mỗi quả, tổng chương trình lên tới 11 tỷ USD.
Tomahawk có thiết kế khí động học tinh gọn: dài 5,56 mét (không booster), đường kính 51,8cm, sải cánh 2,67 mét, trọng lượng 1.440 kg khi đầy tải. Tốc độ hành trình khoảng 880 km/h, cho phép bay ở độ cao thấp chỉ 30-50 mét để tránh radar.
Hệ thống đẩy là trái tim của Tomahawk. Sau khi phóng từ tàu ngầm (qua ống ngư lôi) hoặc tàu mặt nước (hệ thống phóng thẳng đứng VLS), booster nhiên liệu rắn ARC/CSD đẩy tên lửa lên tốc độ ban đầu.
Sau đó, động cơ turbofan Williams International F107-WR-402 (hoặc F415-WR-402 ở phiên bản mới) tiếp quản, với hiệu suất nhiên liệu thấp giúp đạt tầm xa vượt trội. Các thử nghiệm năm 1987 tại AEDC đã chứng minh F107-WR-402 cải thiện 25% phạm vi bay nhờ kiểm soát nhiệt độ nhiên liệu từ -65°F đến 186°F.
Động cơ này hoạt động êm ái, giảm dấu vết hồng ngoại, khiến Tomahawk khó bị phát hiện bởi tên lửa phòng không.
Điều làm Tomahawk trở thành "sát thủ chính xác" là hệ thống dẫn đường đa tầng. Hệ thống quán tính (INS) cơ bản định hướng dựa trên gia tốc kế và con quay hồi chuyển.
Nhưng TERCOM (Terrain Contour Matching) là "bộ não" thực sự: radar quét địa hình so sánh với bản đồ số hóa, điều chỉnh quỹ đạo theo địa hình thực tế, đạt sai số chỉ 10-30 mét sau hàng trăm km.
Ở giai đoạn cuối, DSMAC (Digital Scene Matching Area Correlation) sử dụng camera quang học để khớp hình ảnh mục tiêu với dữ liệu lưu trữ, tăng độ chính xác lên 3 mét. Từ Block III (1993), GPS chống nhiễu được tích hợp, cho phép lập kế hoạch lộ trình linh hoạt hơn, giảm thời gian chuẩn bị từ giờ xuống phút.
Block IV (Tactical Tomahawk, 2004) nâng cấp thêm liên kết dữ liệu hai chiều qua vệ tinh UHF SATCOM, cho phép điều khiển thời gian thực, đánh giá thiệt hại và chuyển mục tiêu – một bước tiến từ vũ khí "một lần bắn" sang "thông minh sống".
Tomahawk lần đầu ra trận trong Bão Sa Mạc 1991, với 288 quả phóng từ tàu ngầm và tàu sân bay, đạt tỷ lệ trúng đích 85% – phá hủy radar, trung tâm chỉ huy Iraq.
Sau đó, nó tham gia Bosnia (1995), Iraq (1998), Kosovo (1999) và gần đây nhất là các cuộc tấn công Houthi ở Biển Đỏ. Độ tin cậy cao (hơn 90% ở Block III) nhờ công nghệ dẫn đường, nhưng cũng lộ hạn chế: địa hình sa mạc hoặc thời tiết xấu có thể làm TERCOM sai lệch.
Kế hoạch mua sắm và con số trên giấy
Theo thông tin rò rỉ, Hàng không lục quân/Lực lượng vũ trang liên bang Đức (Bundeswehr) dự định mua khoảng 400 quả Tomahawk Block Vb, với kinh phí dự trù chỉ là 1,15 tỷ euro. Ngoài ra, Berlin còn dự kiến chi thêm khoảng 220 triệu euro để mua ba bệ phóng di động Typhon.
Nếu tính toán đơn giản từ con số này, mỗi quả Tomahawk Block Vb sẽ “ngốn” khoảng 2,875 triệu euro, trong khi một bệ phóng Typhon tương đương khoảng 73,3 triệu euro.
Nhưng các chuyên gia và các bình luận công khai tỏ ra hoài nghi: con số ngân sách trong tài liệu dự toán có thể chỉ là một bước khởi đầu mang tính biểu tượng, và nhiều khả năng sẽ không phản ánh được chi phí thực tế khi hợp đồng được ký kết và cả thời hạn giao hàng có thể kéo dài hơn nhiều so với kỳ vọng.
Để hiểu tại sao thời gian giao hàng có thể bị trì hoãn, cần biết rõ về đặc tính của Tomahawk Block Vb. Đây là biến thể Tomahawk mới nhất do Mỹ giới thiệu từ năm 2021, thiết kế chủ yếu để đánh trúng các mục tiêu cố định trên đất liền bằng hệ thống đạn nhiều hiệu ứng (Joint Multi-Effects Warhead System) - cho phép tiêu diệt các mục tiêu kiên cố và nền tảng được gia cố.
Các hợp đồng mua sắm trước đó có thể chỉ ra tốc độ sản xuất và nguồn cung hiện tại. Australia và Nhật Bản đều đã đặt mua biến thể này (trong đó Nhật còn có thêm đơn hàng Block IV), và hãng Raytheon - nhà sản xuất - đã nhận các hợp đồng giao đợt đầu cho hai nước này vào cuối 2024, với kế hoạch hoàn tất tới năm 2028.
Tuy nhiên, trong các đợt giao đầu tiên Raytheon chỉ sản xuất 11 quả cho Australia và 78 quả cho Nhật Bản - con số rất nhỏ so với nhu cầu tổng thể. Điều đó nghĩa là, ngay cả khi hợp đồng của Đức được chấp thuận, thời điểm nhận hàng thực tế có thể sẽ lùi lại gần cuối thập kỷ này.
So sánh các hợp đồng quốc tế cho thấy dự toán của Berlin thiếu thực tế. Năm 2023, Nhật Bản chi 1,7 tỷ USD để mua 400 quả Tomahawk (một nửa là Block IV). Hà Lan thì trả mức trần 2,19 tỷ USD cho 175 quả (163 Block V và 12 Block IV).
Nếu tính đơn giá từ các con số này, đơn giá của Hà Lan rơi vào khoảng 12,5 triệu USD/quả, còn Nhật Bản vào khoảng 4,25 triệu USD/quả. Bộ Quốc phòng Mỹ trong một hợp đồng khác từng trả Raytheon khoảng 401,2 triệu USD cho 131 quả Tomahawk Block V, tương đương chừng 3,06 triệu USD/quả cho lực lượng Mỹ.
Như vậy, giả thiết rằng Đức có thể mua Tomahawk Block Vb với giá chỉ khoảng 2,875 triệu euro mỗi quả - theo ngân sách 1,15 tỷ euro cho 400 quả - rõ ràng là cực kỳ lạc quan.
Nếu thông tin rò rỉ về kế hoạch của Bundeswehr là chính xác, điều đó phản ánh một niềm hy vọng phi thường của Berlin về mức giá đơn vị, hoặc đơn giản là một bước đàm phán khởi điểm chưa tính đủ các chi phí thực tế khác.
Với sản lượng hiện tại và các hợp đồng ưu tiên cho khách hàng như Australia hay Nhật Bản, các chuyên gia dự báo rằng các đợt giao lớn cho khách hàng mới - nếu có - sẽ có xu hướng tập trung vào những năm cuối của thập kỷ hiện tại. Điều này nghĩa là Bundeswehr khó có thể nhận được một số lượng tên lửa Tomahawk đầy đủ trong vài năm tới, và việc lấp đầy “khoảng trống tấn công tầm xa” của Đức sẽ là một tiến trình dài hạn.
Kế hoạch mua 400 quả Tomahawk phản ánh nhu cầu chiến lược rõ ràng của Đức: trang bị năng lực tấn công tầm xa để trám lỗ hổng mà Taurus không thể lấp.
Tuy nhiên, với ngân sách dự toán được cho là quá thấp, thời gian sản xuất hạn chế và nhu cầu nâng cấp hạ tầng kèm theo, nhiều chuyên gia cho rằng đây có thể là một quyết định mang tính biểu tượng nhiều hơn là một giải pháp thực thi nhanh chóng và đầy đủ.
