Hơn 3,2 triệu hành khách bị gián đoạn bay do bế tắc ngân sách tại Mỹ
Chính phủ Mỹ đóng cửa khiến thiếu kiểm soát viên không lưu, làm hơn 3,2 triệu hành khách bị chậm và hủy chuyến trên toàn quốc.
Tình trạng chính phủ liên bang Mỹ đóng cửa kéo dài từ ngày 1/10 đến nay không chỉ tác động đến bộ máy hành chính mà còn gây ra những hệ lụy nghiêm trọng đối với hệ thống giao thông hàng không.
Việc thiếu hụt nhân lực kiểm soát không lưu do không được trả lương trong thời gian đóng cửa đã khiến hơn 3,2 triệu hành khách bị chậm hoặc hủy chuyến bay, tạo áp lực lớn lên một trong những mạng lưới hàng không bận rộn nhất thế giới.
Theo báo cáo của nhóm các hãng hàng không Mỹ, tỷ lệ chuyến bay bị chậm đạt mức khoảng 16%, so với mức trung bình khoảng 5% trước đó. Riêng ngày 1/11, hơn 300.000 hành khách bị ảnh hưởng, đánh dấu ngày gián đoạn nghiêm trọng nhất kể từ khi chính phủ ngừng hoạt động.
Số liệu từ Cục Hàng không Liên bang (FAA) cho thấy thời gian chậm chuyến tại một số sân bay trọng điểm vượt mức trung bình: Orlando ghi nhận hơn 2 giờ, Ronald Reagan Washington khoảng 90 phút và Dallas Fort Worth hơn 20 phút.
Trước đó, dữ liệu FlightAware trong ngày 30/10 cho thấy toàn nước Mỹ có gần 6.000 chuyến bị hoãn và hơn 1.100 chuyến bị hủy.
Trong bối cảnh lưu lượng bay tại Mỹ luôn ở mức cao, hệ thống kiểm soát không lưu vốn vận hành sát ngưỡng công suất. Việc thiếu hụt nhân sự, dù chỉ vài phần trăm, cũng đủ làm đứt gãy nhịp điều phối bay, dẫn đến hiệu ứng Domino lan rộng trên toàn mạng lưới.
Giáo sư chuyên ngành giao thông hàng không Jeffrey Price, Đại học Metropolitan State, Denver phân tích rằng hệ thống kiểm soát không lưu của Mỹ vốn đã vận hành ở ngưỡng công suất cao trong nhiều năm: “Khi mạng lưới bay hoạt động sát giới hạn, chỉ cần thiếu hụt 3 - 5% lực lượng ATC cũng đủ làm tốc độ điều phối chậm lại đáng kể. Tình trạng này giống như một hiệu ứng Domino - một chuyến chậm ở điểm trung chuyển trọng yếu có thể kéo theo hàng loạt chuyến khác bị ảnh hưởng trên phạm vi toàn quốc”.
Lao động thiết yếu nhưng làm việc không lương
Dù kiểm soát không lưu được xếp vào nhóm công việc thiết yếu tức phải tiếp tục duy trì hoạt động bất kể tình trạng ngân sách nhưng đội ngũ này không được trả lương trong thời gian chính phủ đóng cửa. Điều này đặt họ vào áp lực tài chính trực tiếp, buộc nhiều người phải xin nghỉ phép hoặc thậm chí tìm công việc tạm thời khác để chi trả sinh hoạt.
Nick Daniels, Chủ tịch Hiệp hội Kiểm soát Không lưu Quốc gia, nhấn mạnh: “Công việc của chúng tôi đòi hỏi sự tập trung tuyệt đối. Nhưng khi người lao động phải lo nghĩ về tiền thuê nhà, hóa đơn và gia đình, khả năng duy trì trạng thái tập trung 100% là điều khó bảo đảm. Mỗi ngày chính phủ đóng cửa, hệ thống hàng không lại kém an toàn hơn so với ngày hôm trước.”
Không chỉ ATC chịu ảnh hưởng, lực lượng an ninh hàng không (TSA) tại nhiều sân bay cũng ghi nhận tình trạng nhân viên xin nghỉ tăng cao, dẫn đến thời gian xếp hàng kiểm tra an ninh kéo dài hơn bình thường. Điều này khiến trải nghiệm hành khách bị ảnh hưởng toàn diện, từ khâu làm thủ tục cho đến quá trình cất hạ cánh.
Việc chính phủ đóng cửa đã kéo dài sang ngày thứ 32 khi hai đảng Dân chủ và Cộng hòa vẫn chưa đạt được thỏa thuận ngân sách. Mâu thuẫn chủ yếu xoay quanh các chương trình tín dụng thuế liên quan đến bảo hiểm y tế.
750.000 nhân viên liên bang buộc phải nghỉ việc tạm thời
Phó Tổng thống JD Vance cảnh báo rằng nếu tình trạng này kéo dài, nhiều nhân viên trong các lĩnh vực trọng yếu có thể mất đến ba kỳ lương liên tiếp, dẫn đến khủng hoảng nhân lực diện rộng và đe dọa an ninh vận hành. Văn phòng Ngân sách Quốc hội Mỹ (CBO) ước tính thiệt hại kinh tế có thể lên tới 7 - 14 tỷ USD, khiến GDP quý IV giảm khoảng 2%, do chi tiêu công bị đình trệ và chuỗi cung ứng dịch vụ trong đó có vận tải hàng không bị gián đoạn.
Chuyên gia kinh tế hàng không Amit Khandelwal (Đại học Yale) đánh giá: “Điều ngành hàng không cần nhất là khả năng dự báo ổn định. Một khi sự ổn định bị phá vỡ bởi yếu tố chính trị, toàn bộ chuỗi cung ứng dịch vụ từ điều phối bay đến hậu cần sân bay đều sẽ chịu tác động dây chuyền.”
Các chuyên gia hàng không nhận định hệ thống kiểm soát không lưu của Mỹ về cơ bản vẫn bảo đảm an toàn vì FAA chủ động giảm tần suất chuyến bay khi nhân lực sụt giảm. Tuy nhiên, yếu tố an toàn hiện phụ thuộc nhiều vào “nỗ lực cá nhân” hơn là “ổn định hệ thống” điều mà ngành hàng không thường tránh.
Bộ trưởng Giao thông Mỹ Sean Duffy khẳng định: “Nếu rủi ro vượt ngưỡng, chúng tôi sẽ đóng cửa hoàn toàn không phận. Hiện tại hệ thống vẫn an toàn, nhưng phải đánh đổi bằng thời gian chậm chuyến và tắc nghẽn.”
Các chuyên gia gọi đây là tình trạng hy sinh khả năng dự báo để giữ an toàn, tức là ngành hàng không vẫn hoạt động, nhưng mất đi sự ổn định vốn là tiêu chuẩn của vận tải hàng không hiện đại. Các hãng hàng không, hiệp hội lao động và nhiều nghị sĩ lưỡng đảng đã lên tiếng kêu gọi Quốc hội thông qua ngân sách tạm thời nhằm sớm khôi phục hoạt động bình thường.
Về lâu dài, nhiều chuyên gia cho rằng ngành hàng không Mỹ cần một cơ chế bảo vệ tài chính riêng cho lực lượng kiểm soát không lưu và TSA, tránh phụ thuộc hoàn toàn vào tiến trình chính trị.