‘Chiến đấu cơ' YFQ-44: Ẩn số trong đội hình tác chiến người - robot
Việc một chiếc “chiến đấu cơ” không người lái thực sự cất cánh và hoạt động như YFQ-44 cho thấy tham vọng lực lượng hỗn hợp người-nhân bản của Không quân Mỹ.
Một bước tiến quan trọng trong chương trình Collaborative Combat Aircraft (CCA) của Không quân Mỹ vừa được ghi nhận: nguyên mẫu YFQ-44A của công ty Anduril - hay còn gọi là “Fury” - đã thực hiện chuyến bay đầu tiên.
Đây là một trong hai thiết kế đang được phát triển trong Giai đoạn 1 của chương trình CCA; thiết kế còn lại là YFQ-42A của General Atomics, mẫu này đã cất cánh lần đầu trong năm nay.
Dù mới chỉ vừa xuất hiện công khai, câu chuyện của Fury thực tế bắt đầu từ cuối thập niên 2010, với một khái niệm máy bay đối kháng (aggressor drone) do công ty Blue Force Technologies phát triển - công ty này sau đó đã được Anduril mua lại vào năm 2023.
Năm ngoái, Không quân Mỹ đã rút ngắn danh sách các đề xuất cho Giai đoạn 1 của chương trình CCA, và chỉ giữ lại hai phương án của Anduril và General Atomics.
Việc cả hai mẫu YFQ-42A và YFQ-44A giờ đều đã bay thử cho thấy chương trình đang tiến nhanh về phần thử nghiệm bay ban đầu - một bước quan trọng để thu thập dữ liệu về hiệu suất bay, hành vi tự chủ và tích hợp hệ thống nhiệm vụ.
Với tốc độ được đưa lên không trong vòng chưa đầy hai năm, YFQ-44A minh chứng cho cách cạnh tranh giữa các nhà thầu có thể rút ngắn vòng đời phát triển. Tuy nhiên, tốc độ cũng đặt ra câu hỏi về quy trình thử nghiệm, an toàn và kiểm chứng trước khi lắp đặt quy mô lớn vào lực lượng.
Những người ủng hộ cho rằng việc thử nghiệm thực tế sớm sẽ tiết lộ các vấn đề kỹ thuật và thao tác, cho phép điều chỉnh yêu cầu và giảm rủi ro trước khi sản phẩm được triển khai rộng rãi. Những người khác cảnh báo cần thận trọng với việc áp dụng nhanh các nền tảng vũ khí tự chủ, đặc biệt khi liên quan đến quyết định sử dụng vũ khí mà không có sự can thiệp trực tiếp từ con người.
YFQ-44A hoạt động như một chiến đấu cơ
Trong một thông cáo xác nhận chuyến bay đầu tiên của YFQ-44A, Không quân Mỹ cho biết: “Đây là một cột mốc lớn khác cho chương trình CCA, khi hai máy bay chiến đấu không người lái mới đã chuyển từ khái niệm đến bay trong chưa đầy 2 năm. Việc thử nghiệm bay này mở rộng cơ sở kiến thức của chương trình về hiệu suất bay, hành vi tự chủ và tích hợp hệ thống nhiệm vụ. Bằng cách phát triển đồng thời nhiều thiết kế, Không quân đang thu được hiểu biết rộng hơn và điều chỉnh cách thức máy bay không người lái sẽ bổ trợ cho các nền tảng có người lái thế hệ năm và sáu trong môi trường nhiệm vụ tương lai.”
Bộ trưởng Không quân Troy Meink nhấn mạnh: “Cột mốc này cho thấy cạnh tranh thúc đẩy đổi mới và tăng tốc giao hàng. Những chuyến bay này đang cung cấp cho chúng ta dữ liệu cứng cần thiết để định hình yêu cầu, giảm rủi ro, và đảm bảo chương trình CCA cung cấp năng lực chiến đấu theo tốc độ và quy mô giúp chúng ta đi trước mối đe dọa.”
Anduril và Không quân Mỹ trước đó chưa công bố một mốc thời gian cứng cho chuyến bay đầu tiên của YFQ-44A. Tuy nhiên, tại Hội nghị Không gian, Không quân và An ninh mạng của Air & Space Forces Association hồi tháng Chín 2025, Diem Salmon - Phó Chủ tịch phụ trách Air Dominance and Strike của Anduril - cho biết họ đang ở giai đoạn cuối trước chuyến bay đầu tiên và “dẫn trước so với tiến độ chương trình” trong việc đưa YFQ-44A vào bay thử.
Cả Salmon và Jason Levin - Phó Chủ tịch Cấp cao về Kỹ thuật cho Air Dominance and Strike tại Anduril - đều từng tiết lộ rằng một trong những yếu tố quyết định mốc thời gian là mức độ tự chủ mà công ty muốn chứng minh trong chuyến bay thử này.
Trong thông cáo cập nhật sau chuyến bay, Jason Levin mô tả thử nghiệm bay là nơi Anduril chứng minh rằng máy bay đáp ứng các yêu cầu về tốc độ, cơ động, tự chủ, tàng hình, tầm hoạt động, tích hợp hệ thống vũ khí và hơn thế nữa. Levin nói thêm: “YFQ-44A không chỉ trông giống chiến đấu cơ, mà còn hoạt động như một chiến đấu cơ.”
Ông cũng nêu rõ quan điểm của Anduril về cách vận hành máy bay: “YFQ-44A không được thiết kế để là một máy bay điều khiển từ xa, và cũng không phải là cách chúng tôi vận hành nó — từ chuyến bay đầu tiên và mãi mãi về sau. Tất cả các thử nghiệm chạy trên mặt đất và bay của chúng tôi đều bán tự chủ. Đây là một kỷ nguyên mới của sức mạnh không quân; không có người điều khiển cầm cần lái và bàn ga. Máy bay của chúng tôi thực thi kế hoạch nhiệm vụ một cách tự động, quản lý điều khiển bay và điều chỉnh ga độc lập với lệnh con người, và trở về hạ cánh khi nhấn nút, tất cả dưới sự giám sát của một người điều hành ‘on the loop’ chứ không ‘in the loop’.”
Cụm từ “on the loop” ở đây muốn nhấn mạnh rằng con người giữ vai trò giám sát và can thiệp khi cần, nhưng không tham gia trực tiếp vào mọi thao tác điều khiển.
Đội bay có người lái và robot phối hợp
Levin nói thêm rằng thử nghiệm bay CCA không chỉ nhằm chứng minh hiệu suất chiến đấu thô - bước nhảy vọt thực sự đến từ tự chủ giúp một đội máy bay robot phối hợp hoàn thành mục tiêu nhiệm vụ.
YFQ-44A được thiết kế để nâng cao khả năng sống sót, sát thương và hiệu quả nhiệm vụ khi phối hợp với máy bay có người lái hoặc hoạt động độc lập.
Thông qua thử nghiệm bay, Anduril và Không quân Mỹ đang phát triển các khái niệm tác chiến manned-unmanned, chiến thuật và cách tích hợp, chiến đấu cùng và bảo dưỡng các máy bay thực sự tự chủ.
Trên mặt đất, Levin cho biết phần mềm nền tảng của YFQ-44A còn theo dõi và quản lý bảo trì, tình trạng phương tiện và các khía cạnh hậu cần khác, nhằm đảm bảo sẵn sàng bay. Ông tóm tắt: “Tự chủ của YFQ-44A khiến nó trở thành thứ hơn cả một cỗ máy biết bay - đó là một cỗ máy sẵn sàng chiến đấu.”
Chương trình CCA hướng tới một tương lai trong đó máy bay có người lái và máy bay không người lái hoạt động như một đội hình - tận dụng điểm mạnh của từng thành phần. Máy bay như YFQ-44A dự kiến sẽ đóng vai trò tấn công, trinh sát, và hỗ trợ tác chiến, mở rộng tầm hoạt động và giảm rủi ro cho tổ bay có người lái.
Những chuyến bay thử ban đầu của YFQ-44A chỉ là bước khởi đầu. Các bài thử tiếp theo sẽ làm rõ cách hệ thống vận hành trong môi trường tác chiến phức tạp, khả năng tương tác với các nền tảng hiện có và các kịch bản tác chiến đa dạng.
Máy bay chiến đấu không người lái YFQ-44A của Anduril đã thực hiện thành công chuyến bay đầu tiên trong khuôn khổ nỗ lực nhanh chóng để đưa máy bay chiến đấu không người lái vào thực tế.
Với tốc độ phát triển kỷ lục, sự tập trung vào tính tự chủ ngay từ đầu và nền tảng phần mềm quản lý toàn diện, mẫu máy bay này phản ánh một bước tiến quan trọng trong tầm nhìn về lực lượng hỗn hợp người-nhân bản của Không quân Mỹ.
Tuy nhiên, tốc độ và tham vọng cũng đòi hỏi sự thận trọng trong kiểm chứng an toàn, đạo đức và pháp lý trước khi các hệ thống như vậy được đưa vào hoạt động quy mô lớn.