Bom lượn UMPB-5R và mối đe dọa ngoài vùng phòng không

Giới chức Ukraine ngày 18/10, cáo buộc lực lượng Nga lần đầu tiên sử dụng loại bom lượn dẫn đường gắn động cơ phản lực UMPB-5R trong cuộc tấn công nhằm vào thành phố Lozova, thuộc tỉnh Kharkov.

Theo Văn phòng Công tố tỉnh Kharkiv, vụ tấn công xảy ra vào khoảng 17h40 (giờ địa phương), khi quả bom rơi xuống một khu dân cư, làm hư hại nhiều nhà ở và công trình phụ. Ban đầu, giới chức báo cáo 6 người bị thương, nhưng sau đó đính chính còn 5 người.

Các nhà điều tra xác định vũ khí được phóng đi từ khu vực do Nga kiểm soát, cách Lozova hơn 100 km và là lần đầu tiên loại bom lượn UMPB-5R được sử dụng trong chiến đấu.

Bom lượn UMPB-5R là gì?

Theo các báo cáo của Long War Journal và Newsweek, UMPB-5 (viết tắt của “Universal Interspecific Glide Munition”, tạm dịch “bom lượn đa nhiệm”) có thể là phiên bản bom dẫn đường mới phát triển dựa trên dòng UMPB D-30SN từng xuất hiện từ giữa năm 2024. Về bản chất, đây là bom rơi thông thường được gắn thêm cánh lượn, hệ dẫn đường và bộ điều khiển quỹ đạo.

Trong khi UMPB D-30SN chỉ đạt tầm hoạt động khoảng 80 - 90 km, thì UMPB-5 được cho là có tầm bay mở rộng lên 100 - 130 km nhờ được cải tiến khí động học và bổ sung động cơ hỗ trợ phản lực hoặc booster nhỏ.

Hậu tố “R” trong tên gọi UMPB-5R được hiểu là viết tắt của “Reactive” hoặc “Rocket”, hàm ý biến thể có động cơ đẩy.

Hiện chưa rõ nhà sản xuất và chuỗi cung ứng của loại bom này. Các cuộc điều tra chuyên môn và tình báo Ukraine chỉ ra rằng, UMPB-5 gồm nhiều thành phần lắp ghép trong hệ thống công nghiệp quốc phòng Nga, đồng thời có thể tận dụng cả bộ kit nội địa lẫn linh kiện nguồn gốc nước ngoài.

Theo Long War Journal, nhiều thành phần trong UMPB-5R có thể được tái sử dụng từ bom rơi cũ, sau đó lắp thêm bộ cánh, hệ dẫn và bộ điều khiển quỹ đạo, cách làm tương tự với bộ kit UMPK mà Nga từng áp dụng trên bom FAB-500 và FAB-1500. Điều này cho phép Nga nhanh chóng mở rộng kho vũ khí dẫn đường mà không cần đầu tư lớn cho dây chuyền sản xuất mới.

Cấu trúc và sức công phá

Những hình ảnh và mảnh vỡ thu được tại hiện trường Lozova cho thấy, UMPB-5R có kích thước tương đương dòng bom FAB-250, sử dụng đầu nổ mạnh với khối lượng thuốc nổ khoảng 100 - 250 kg tùy phiên bản. Thân bom bằng thép dày, gắn cánh gập ở giữa và bộ điều hướng đuôi kiểu chữ thập.

Hệ thống dẫn đường của UMPB-5R được cho là kết hợp định vị vệ tinh GLONASS và dẫn đường quán tính (INS), có khả năng hoạt động ngay cả khi bị gây nhiễu GPS. Một số nguồn phân tích hình ảnh kỹ thuật cho rằng, bộ thu tín hiệu của bom sử dụng công nghệ tương tự “Kometa-M”, vốn được Nga trang bị cho các tên lửa tầm xa gần đây.

Các chuyên gia quân sự của Ukraine nhận định, thiết kế mới giúp UMPB-5R tăng gấp đôi tầm hoạt động so với bom lượn truyền thống, đồng thời giữ được ưu điểm về chi phí sản xuất thấp hơn nhiều so với tên lửa hành trình. Việc tích hợp động cơ nhỏ cho phép quả bom duy trì lực nâng trong hành trình dài, tiếp cận mục tiêu với độ chính xác cao.

Nhờ cơ chế dẫn đường kép, UMPB-5R có thể đạt độ chính xác từ 10 - 15 m tùy điều kiện, đủ để tấn công các mục tiêu hạ tầng hoặc khu vực tập trung quân.

Trong vụ tấn công Lozova, quả bom được cho là bay hơn 120 km trước khi đánh trúng mục tiêu cho thấy, Nga đã cải thiện đáng kể năng lực tấn công tầm xa bằng vũ khí chi phí thấp.

Tấn công ngoài vùng phòng không

Theo giới quan sát, việc phát triển và triển khai UMPB-5R trong cuộc xung đột Nga - Ukraine mới đây phản ánh xu hướng “tấn công ngoài vùng phòng không”, chiến thuật ngày càng được ưa chuộng trong chiến trường hiện đại.

Bằng cách phóng vũ khí từ xa hàng trăm km, các máy bay chiến đấu như Su-34 hay Su-35 có thể tấn công mà không cần xâm nhập vùng nguy hiểm.

“Đây là bước tiến logic trong chuỗi cải tiến vũ khí dẫn đường của Nga. Họ đang tìm cách kết hợp độ chính xác của tên lửa với chi phí thấp của bom truyền thống”, chuyên gia quân sự Mykola Bielieskov, Viện Nghiên cứu Chiến lược Ukraine, bình luận trên Newsweek.

Trong bối cảnh Nga phải đối mặt với áp lực về nguồn cung tên lửa hành trình, bom lượn như UMPB-5R được xem là giải pháp “kinh tế nhưng hiệu quả”, vừa tiết kiệm chi phí sản xuất, vừa tạo sức ép lên các thành phố và tuyến hậu cần của Ukraine.

Hiện Bộ Quốc phòng Nga chưa đưa ra bất kỳ bình luận nào về việc sử dụng UMPB-5R. Các thông số như vận tốc, loại động cơ, hoặc đơn vị sản xuất đều chưa được xác nhận.

Giới chuyên gia cho rằng, loại vũ khí này nhiều khả năng được phát triển trong khuôn khổ hệ thống công nghiệp quốc phòng Nga, thay vì bởi một nhà sản xuất duy nhất.

Việc Nga được cho là triển khai UMPB-5R đánh dấu một cấp độ mới trong năng lực tấn công tầm xa, cho phép nước này nhắm vào các thành phố sâu trong lãnh thổ Ukraine mà không cần sử dụng tên lửa đắt tiền.

Tuy nhiên, giới quan sát lo ngại, việc mở rộng sử dụng bom dẫn đường ở khu vực dân cư có thể gây thiệt hại nghiêm trọng cho thường dân, đặc biệt khi hệ thống dẫn đường có sai số nhất định.

“Các loại bom lượn, dù được dẫn đường, vẫn là vũ khí có độ chính xác thấp hơn so với tên lửa. Trong môi trường đô thị, sai số vài chục mét có thể là thảm họa”, The Kyiv Independent dẫn lời một chuyên gia cảnh báo.

Dù vậy, các nguồn tin quân sự Ukraine cho rằng việc Nga sử dụng UMPB-5R ít nhiều chứng minh nỗ lực hiện đại hóa năng lực không kích. Nếu tầm bay thực sự đạt 130 km, đây sẽ là bom lượn tầm xa nhất mà Nga từng triển khai, vượt xa các phiên bản KAB hoặc UMPK trước đó.

Hoa Vũ