Lục quân Mỹ bước vào cuộc đua máy bay không người lái thế hệ mới
Đưa máy bay không người lái bay cùng trực thăng, Lục quân Mỹ có thể tạo nên cuộc cách mạng trong chiến tranh mặt đất hiện đại.
Lục quân Mỹ đang định hình một tầm nhìn táo bạo cho tương lai chiến đấu: Biên chế các đội hình máy bay không người lái tự động cao, có khả năng phối hợp trực tiếp với trực thăng có người lái trên chiến trường.
Sáng kiến này được xem là bước đi song song với chương trình Collaborative Combat Aircraft (CCA) – “phi cơ chiến đấu hợp tác” – mà Không quân, Thủy quân Lục chiến và Hải quân Mỹ đều đang phát triển mạnh mẽ.
Tại Hội nghị thường niên của Hiệp hội Lục quân Mỹ (AUSA) vừa diễn ra ở Washington D.C., các quan chức hàng không quân sự của Mỹ đã lần đầu tiết lộ chi tiết về kế hoạch xây dựng lực lượng máy bay “loyal wingman” – hay còn gọi là “đôi cánh trung thành” – cho Lục quân. Mục tiêu là tạo ra các máy bay không người lái có khả năng hoạt động song hành với trực thăng, nghiêng cánh và các phương tiện bay chiến thuật khác của quân đội.
Nhân đôi sức mạnh, giảm thiểu rủi ro cho phi công
Tướng Phillip C. Baker, Giám đốc Cơ quan Năng lực Hàng không Tương lai của Lục quân, cho biết: “Chúng tôi đang theo dõi rất sát các lực lượng khác về mô hình CCA. Đối với Lục quân, khái niệm này gắn liền với vấn đề ‘lực lượng quy mô lớn’. Một nền tảng như loyal wingman hay CCA giúp tăng sức mạnh tấn công trong khi giảm số lượng phi công phải trực tiếp tham chiến”.
Theo Baker, Lục quân đang hợp tác với các chỉ huy khu vực Thái Bình Dương và châu Âu để xác định yêu cầu cụ thể cho dòng CCA tương lai. Mục tiêu là phát triển năng lực hoạt động thực tế trong vài năm tới, tập trung vào hai yếu tố cốt lõi: Khả năng sống sót và sức mạnh tập trung.
Một vấn đề lớn hiện nay là phân định ranh giới giữa các dự án hiện có như “Launched Effects” (hệ thống UAV phóng từ trên không, trên đất liền hoặc trên biển) và chương trình CCA mới.
“Nếu nhìn kỹ, launched effects cũng chính là một dạng CCA. Đó là các thiết bị được phóng đi từ máy bay, hoạt động phối hợp – thậm chí tự động – theo chỉ dẫn từ mặt đất hoặc từ trung tâm chỉ huy trên không”, Tướng Clair Gill, chỉ huy Trung tâm Xuất sắc Hàng không Lục quân, cho biết.
Đại tá Stephen Smith, Chỉ huy Trung đoàn Đặc nhiệm Hàng không 160 (Night Stalkers), bổ sung rằng, mô hình “manned-unmanned teaming” – kết hợp giữa phương tiện có người lái và không người lái – sẽ là tương lai của tác chiến trên không.
Ông nhấn mạnh, việc sử dụng drone sẽ giúp đơn vị hoạt động hiệu quả hơn và sống sót tốt hơn trong các môi trường tác chiến có nguy cơ cao.
Hiện, Lục quân Mỹ đang phát triển ba loại launched effects – tầm ngắn, trung và xa – với nhiệm vụ đa dạng: Trinh sát, tác chiến điện tử, truyền thông, mồi nhử hoặc thậm chí là vũ khí lơ lửng (loitering munitions).
Những drone này có thể được liên kết thành mạng lưới hoạt động theo bầy đàn (swarm), mở rộng phạm vi trinh sát và tấn công mà không cần phi công phải tiến sâu vào vùng nguy hiểm.
Tuy nhiên, theo mô tả hiện tại, các launched effects dù lớn nhất cũng nhỏ hơn và yếu hơn nhiều so với các drone trong hạng mục CCA. Chúng thường được xem là “tiêu hao”, trong khi các CCA sẽ được thiết kế để tái sử dụng và mang theo chính các launched effects nhỏ hơn.
Cách kết hợp này sẽ giúp hình thành một đội hình linh hoạt: Máy bay có người lái – drone loyal wingman – và drone phóng đi, tạo nên khả năng chiến đấu đa tầng trong mọi điều kiện.
Các “ông lớn” công nghiệp quốc phòng nhập cuộc
Tướng David Phillips, Giám đốc Văn phòng Chương trình Hàng không của Lục quân (PEO Aviation) tiết lộ: "Lục quân đã yêu cầu các công ty quốc phòng đề xuất giải pháp drone VTOL/STOL (cất-hạ cánh thẳng đứng hoặc ngắn) thuộc nhóm Group 4, tức là có trọng lượng cất cánh tối đa trên 600kg và bay ở độ cao dưới 5.500m. Chúng tôi đang tìm hiểu xem công nghệ hiện nay có thể mang lại điều gì - về tầm bay, tốc độ, tải trọng và hiệu quả chiến đấu - so với các hệ thống cũ”, ông nói. “Phản hồi từ ngành công nghiệp rất tích cực, và chúng tôi rất mong đợi thử nghiệm các ý tưởng này”.
Tại hội nghị AUSA năm nay, nhiều nhà sản xuất lớn đã công bố các dòng drone có thể đáp ứng yêu cầu của Lục quân.
Boeing giới thiệu “Collaborative Transformational Rotorcraft” (CxR) – họ máy bay nghiêng cánh tự động thuộc nhóm 4 và 5, có thể phối hợp cùng máy bay trực thăng và tiltrotor.
Sikorsky, công ty con của Lockheed Martin, công bố dự án “Nomad”, một dòng drone VTOL có thiết kế cánh-blown đặc biệt, cũng bao gồm biến thể Group 4.
Bell Textron nhắc lại dự án V-247 Vigilant – một tiltrotor không người lái hạng nặng (Group 5) từng được phát triển cho Thủy quân Lục chiến. Mẫu này, hoặc phiên bản thu nhỏ của nó, có thể trở thành nền tảng khởi đầu cho CCA của Lục quân.
Hình ảnh mô phỏng của Bell cho thấy, các V-247 hoạt động cùng V-280 Valor, mẫu tiltrotor có người lái được chọn làm nền tảng cho MV-75A, dòng máy bay tương lai của Lục quân.
Điểm khác biệt quan trọng của Lục quân so với Không quân hay Hải quân là môi trường hoạt động.
Drone CCA của Không quân thường bay ở độ cao 20.000–30.000 feet (6–9km), tốc độ cao.
Trong khi đó, CCA của Lục quân phải phối hợp với trực thăng bay ở độ cao chỉ 30–50m, tốc độ trung bình 150 hải lý/giờ, đặc biệt trong điều kiện ban đêm và tầm nhìn hạn chế.
Điều này đòi hỏi thuật toán điều khiển, cảm biến, radar tránh va chạm và khả năng định vị cực kỳ chính xác, hoàn toàn khác so với drone chiến đấu thông thường.
Cuộc cách mạng trong chiến tranh mặt đất hiện đại
Với tầm nhìn này, Lục quân Mỹ đang hướng tới tích hợp drone CCA vào đội hình trực thăng tấn công và trinh sát tương lai, chẳng hạn như AH-64 Apache hoặc MV-75A Valor.
Những loyal wingman này có thể đảm nhận nhiều vai trò: Bay phía trước để trinh sát, dẫn đường và phát hiện mục tiêu; Làm mồi nhử radar, hoặc tung ra các biện pháp gây nhiễu điện tử; Mang theo tên lửa hoặc thiết bị cảm biến đặc biệt, tấn công thay cho trực thăng chính.
Cách phối hợp này hứa hẹn tăng đáng kể sức sống sót của phi công, đồng thời mở ra khả năng tác chiến “tầng tầng lớp lớp” – trong đó con người vẫn giữ quyền chỉ huy chiến thuật, còn máy móc đảm nhận nhiệm vụ nguy hiểm nhất.
Dù còn nhiều câu hỏi chưa được trả lời – như cách phóng, thu hồi, bảo trì và điều phối các CCA trong thực tế – Lục quân Mỹ đã bắt đầu định hình tương lai tác chiến hợp nhất giữa người và máy.
Điều đó cho thấy tham vọng của Lục quân Mỹ không chỉ là sở hữu drone tự động, mà là xây dựng một hệ sinh thái tác chiến hợp nhất, nơi máy bay có người lái và không người lái hoạt động ăn khớp như một cỗ máy duy nhất.
Khi Không quân tập trung vào máy bay không người lái đồng hành cho tiêm kích, Hải quân phát triển UAV tấn công tầm xa, thì Lục quân Mỹ đang chọn một hướng đi riêng – đưa “loyal wingman” sát cánh cùng trực thăng.
Nếu thành công, đây sẽ là cuộc cách mạng trong chiến tranh mặt đất hiện đại, nơi trực thăng không còn đơn độc mà được bảo vệ, hỗ trợ và tăng sức mạnh bởi một “bầy” đồng đội nhân tạo – sẵn sàng chiến đấu, trinh sát và hy sinh thay con người.
