Cần thiết bổ sung quy định, mở đường cho hàng không tầm thấp cất cánh

Theo chương trình dự kiến của Kỳ họp thứ 10 vào ngày 25/10, Chính phủ sẽ trình Quốc hội Dự án Luật Hàng không dân dụng Việt Nam (sửa đổi). Cùng ngày, dự án sẽ được thảo luận ở tổ và dự kiến thảo luận tại hội trường vào ngày 21/11. Trước khi trình Quốc hội, dự thảo đã nhận được nhiều ý kiến đóng góp từ các cơ quan liên quan, các tổ chức doanh nghiệp và chính quyền địa phương.

Cần xác định rõ hướng phát triển

Tại phiên làm việc của Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội, ông Phan Thái Bình, Phó Chủ tịch thường trực UBND TP Đà Nẵng, nhận định Dự án Luật là một văn bản rất quan trọng, có liên quan đến nhiều lĩnh vực như an ninh - quốc phòng, kinh doanh và trật tự xã hội.

Về đầu tư hạ tầng, ông Bình tán thành chủ trương xã hội hóa, huy động nguồn lực ngoài nhà nước tham gia đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông. Tuy nhiên, ông lưu ý cần có cơ chế phối hợp rõ giữa đầu tư công và tư nhân, đặc biệt trong quản lý và phân chia lợi nhuận.

Cụ thể, ông đề nghị luật phải quy định rõ “ai quản lý cái gì, ai đầu tư vào đâu, lợi nhuận phân chia như thế nào” để tránh chồng chéo hoặc xung đột.

Về chi phí hoạt động, ông Bình đồng tình với đề xuất trích một phần doanh thu để tái đầu tư, nâng cao năng lực quản lý và phát triển nguồn nhân lực. Nhưng ông yêu cầu phải làm rõ “một phần” là bao nhiêu và áp dụng như thế nào khi cả đầu tư công và tư cùng tham gia.

Về các công trình phụ trợ cho hoạt động bay (như trạm radar), ông Bình chỉ ra: qua khảo sát, nhiều công trình nằm ngoài khu vực cảng hàng không. Do vậy, luật cần đưa các công trình này vào phạm vi quản lý của cảng hàng không để đảm bảo tính đồng bộ và an toàn.

Về quyền của hành khách, đại biểu Trần Nhật Minh (Đoàn ĐBQH tỉnh Nghệ An) tập trung vào quy định vận chuyển hành khách, hành lý. Trong dự thảo luật có quy định nghĩa vụ của người vận chuyển trong hai trường hợp: Khi hành khách đã được xác nhận chỗ nhưng chuyến bay bị chậm, bị huỷ hoặc bị từ chối vận chuyển không phải lỗi của hành khách và trường hợp do lỗi của người vận chuyển.

Đại biểu Nhật Minh đề nghị cần nêu rõ trong luật hoặc giải thích từ ngữ thế nào là “lỗi không thuộc về hành khách” và “lỗi của người vận chuyển”. “Nếu để nghị định của Chính phủ hướng dẫn, cũng cần quy định cụ thể để bảo đảm quyền lợi hành khách, tránh tình trạng đổ lỗi chung chung, khiến người dân khó khiếu nại hay yêu cầu bồi thường”, đại biểu Nhật Minh nhấn mạnh.

Trong khi đó, đại biểu Hoàng Minh Hiếu, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp của Quốc hội nêu: Kinh tế vận tải hàng không tầm thấp là lĩnh vực đang phát triển mạnh, có nhu cầu lớn và xét thực tế đã diễn ra. Do đó, luật cần có những nguyên tắc rõ ràng để làm cơ sở cho các nghị định chi tiết sau này.

Về khái niệm, đại biểu Hiếu cho rằng, dự thảo nên nhấn mạnh nội dung cốt lõi, đó là hoạt động bay ở không gian thấp dưới tầm hoạt động của hàng không thương mại. Đại biểu Hiếu đề xuất, dùng thuật ngữ “tầm thấp” thay cho “tầng thấp” và nên có một điều khoản riêng về vận tải hàng không tầm thấp, thay vì chỉ quy định chung và giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết.

Đại biểu Minh Hiếu chỉ ra có hai cách tiếp cận: Thứ nhất là cách tiếp cận của Liên minh châu Âu (EU) và Mỹ, với việc giới hạn hoạt động ở độ cao dưới khoảng 150m và trong tầm nhìn người điều khiển.

Thứ hai là cách tiếp cận của Trung Quốc, bằng cách thức xây dựng chiến lược dài hơi, cho phép hoạt động ở độ cao lên tới 1.000m.

Ông cho rằng: “Khi lựa chọn được hướng đi, mới quyết định cách thức quy định trong luật”.

Vì sao rất cần?

Tại hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách đầu tháng 10, đại biểu Dương Khắc Mai, Đoàn Lâm Đồng phân tích: "Việc sửa đổi toàn diện Luật Hàng không dân dụng Việt Nam nhằm tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng cho doanh nghiệp, khơi thông các điểm nghẽn là rất cần thiết".

Đồng thời, đại biểu Khắc Mai đề nghị, quá trình xây dựng luật cần nghiên cứu, bổ sung các chính sách cụ thể liên quan đến hàng không dân dụng trong không gian tầm thấp, đặc biệt là UAV, lĩnh vực tăng trưởng nhanh nhưng còn thiếu cơ sở pháp lý tại Việt Nam.

Đại biểu Mai nhấn mạnh, việc luật hóa các quy định liên quan đến vận tải hàng không tầm thấp sẽ tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho việc phát triển kinh tế tầm thấp, bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật, đồng thời mở ra không gian mới cho các doanh nghiệp công nghệ Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

“Trong thời gian vừa qua, nền công nghiệp quốc phòng phát triển rất mạnh. Các loại UAV có thể cứu được cả người”, đại biểu Khắc Mai nêu ví dụ.

Trước đề nghị bổ sung quy định về kinh tế hàng không tầm thấp vào dự thảo Luật, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Lê Anh Tuấn bày tỏ quan điểm: Hoàn toàn nhất trí, và cho biết, Bộ đã nghiên cứu, xem xét. Tuy nhiên, Thứ trưởng lưu ý lĩnh vực này mới phát triển, các quy định quốc tế hiện nay còn rất hạn chế, ngay cả Tổ chức Hàng không Dân dụng quốc tế (ICAO) và Mỹ cũng mới chỉ đưa ra các quy định chung.

Khái niệm hàng không tầm thấp hoặc kinh tế tầm thấp được xem là hoạt động bay sử dụng không gian thấp, dưới các hoạt động hàng không thương mại truyền thống, tập trung vào việc khai thác các công nghệ như máy bay không người lái (UAV), eVTOL (taxi bay), vận chuyển hàng hoá/lành/ngoại thương nhỏ, cứu hộ - cứu nạn, nông nghiệp - dịch vụ...

Ở Việt Nam, dù lĩnh vực này được đánh giá là rất tiềm năng và sẽ phát triển mạnh trong thời gian tới, nhưng hiện vẫn thiếu quy định cụ thể.

Việt Nam được đánh giá là thị trường tiềm năng lớn cho lĩnh vực này nhờ địa hình đa dạng, mật độ dân cư cao tại các đô thị lớn và nhu cầu di chuyển nhanh tăng mạnh.

Theo một số dự báo, nếu khung pháp lý được hoàn thiện, thị trường hàng không tầm thấp Việt Nam có thể đạt quy mô từ 2 - 3 tỷ USD mỗi năm vào giai đoạn 2030–2035, bao gồm cả mảng taxi bay, dịch vụ du lịch ngắm cảnh, vận chuyển y tế và logistics đô thị.

Không chỉ mang lại lợi ích kinh tế, hàng không tầm thấp còn được xem là mảnh ghép tất yếu trong hệ thống giao thông đa phương thức tương lai, giúp giảm tải cho đường bộ và hàng không truyền thống, đồng thời mở ra không gian phát triển mới cho các doanh nghiệp công nghệ, startup và nhà đầu tư hạ tầng.

Với xu thế toàn cầu đang chuyển dịch mạnh sang phương tiện bay xanh, chạy điện, không phát thải, Việt Nam có cơ hội đón đầu và xây dựng ngành hàng không tầm thấp ngay từ giai đoạn đầu, trước khi thị trường bùng nổ trong thập kỷ tới.

Hoa Vũ