Tướng Mỹ muốn có UAV ‘sát thủ bầu trời’ kiểu Shahed của Nga
Yêu cầu của tướng Mỹ về loại UAV giá rẻ phản ánh sự chuyển hướng chiến lược, có thể là nhân tố quyết định trong xung đột tương lai.
Tướng chỉ huy Sư đoàn 25 Bộ binh đóng tại Hawaii vừa trở thành quan chức cấp cao mới nhất trong Quân đội Mỹ công khai ủng hộ việc trang bị những máy bay không người lái tấn công một chiều, tầm xa - tương tự mẫu Shahed-136 của Iran.
Phát biểu tại hội nghị thường niên của Hiệp hội Quân đội Mỹ (AUSA), ông đã nêu bật một yêu cầu chiến lược: ít phức tạp, rẻ tiền, sản xuất đại trà và dễ thích ứng.
Khi được phóng viên Howard Altman của TWZ hỏi về khả năng Quân đội cần có loại drone giống Shahed, Thiếu tướng James (Jay) Bartholomees, Tư lệnh Sư đoàn 25, trả lời không do dự: “Chắc chắn vậy”. Ông nhấn mạnh: “Chúng ta đang tụt lại về năng lực trinh sát tầm xa và khả năng tấn công tác động phóng từ tầm xa”.
Học từ chiến trường Ukraine, Mỹ đang tụt hậu
Bartholomees xác nhận Bộ Tư lệnh Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương của Mỹ (USINDOPACOM) đang “học hỏi từ những gì xảy ra ở Ukraine” - nơi tính chậm trễ của Lầu Năm Góc trong việc nhanh chóng áp dụng các drone tầm thấp, chi phí thấp cho các hoạt động tấn công đã bị chỉ ra rõ ràng.
Loại máy bay không người lái tấn công một chiều do Iran thiết kế, Shahed-136, được Nga sản xuất hàng loạt với tên gọi Geran, đã trở thành vũ khí tấn công tầm xa chủ lực mà Moscow sử dụng để oanh tạc Ukraine hàng ngày.
Trong khi quân đội Mỹ tỏ ra chậm chân, Bartholomees cho biết có những tín hiệu tích cực: “Tôi nghĩ chúng ta có thể bắt kịp rất nhanh”, ông nói. “Những đơn vị mà chúng tôi xây dựng đã sẵn sàng để tiếp nhận những năng lực này”.
Những đơn vị Bartholomees đề cập bao gồm một “công ty tác động phóng” mà Sư đoàn 25 đang thành lập, bổ sung cho một trung đội tác động phóng đã tồn tại trong công ty trinh sát đa năng của họ. Bước thử nghiệm ban đầu sẽ đặt công ty tác động phóng này trực thuộc đơn vị pháo binh của Sư đoàn 25.
“Chúng ta phải nhanh chóng xây dựng năng lực này”, Bartholomees nhấn mạnh. “Cần thử nghiệm nó trong vùng của chúng ta; đồng thời cần hợp tác với đồng minh và đối tác để làm điều tương tự”. Ông lưu ý rằng, vì loại drone kiểu Shahed “rất rẻ, dễ sản xuất và dễ lắp ráp” nên đây hoàn toàn là loại năng lực mà Mỹ sẵn sàng cung cấp cho các đồng minh và đối tác trong khu vực.
Theo ông, những máy bay không người lái tấn công một chiều tầm xa như vậy không chỉ giúp các nước bảo vệ chủ quyền lãnh thổ mà còn có giá trị trong bảo vệ không gian hàng hải.
Shahed-136 là loại UAV tự sát (kamikaze) do Công ty Shahed Aviation Industries của Iran phát triển, được đưa vào sử dụng từ năm 2021. Với thiết kế đơn giản nhưng hiệu quả, UAV này được xem là vũ khí chiến lược với chi phí sản xuất thấp, chỉ từ 10.000 đến 50.000 USD mỗi chiếc.
UAV Shahed có 2 phiên bản chính là Shahed-131 cỡ nhỏ và Shahed-136 cỡ lớn hơn. Năm 2022, Nga nhập khẩu UAV từ Iran vào, nhưng hiện tại nước này chủ yếu sử dụng các phiên bản tương tự được sản xuất trong nước là Geran-1 và Geran-2 mà Ukraine vẫn gọi chung là UAV kiểu Shahed. Ngoài ra, Nga còn sản xuất các UAV mồi nhử mang tên Gerbera để áp đảo năng lực phòng không của đối phương.
Với chi phí sản xuất giá rẻ, các UAV Geran cho phép Nga triển khai hàng trăm chiếc trong một cuộc tấn công quy mô lớn vào Ukraine. Geran-2 bay với tốc độ 185 km/h, mang theo đầu đạn nổ nặng khoảng 40kg và Nga đã thực hiện nhiều cải tiến để khiến chúng bay nhanh hơn cũng như trở nên nguy hiểm hơn. UAV Geran-3 là phiên bản UAV sử dụng động cơ phản lực của Nga.
Khi được hỏi vị trí của Quân đội Mỹ so với nỗ lực của Nga trong lĩnh vực drone tấn công một chiều tầm xa, Bartholomees thừa nhận: “Chúng ta đang tụt lại theo nghĩa đó, chúng ta cần đẩy nhanh hơn, tất cả các lực lượng, thành thực mà nói, đang chạy đua để tiến nhanh hơn”.
Tuy nhiên, ông cũng chỉ ra có những “mối lo về cơ chế đánh bại” đã phần nào kìm hãm sự phát triển của một số loại drone nhất định, ám chỉ các vấn đề liên quan đến khả năng bị đối phương đánh chặn, phá hủy hoặc bị khai thác để phản tác dụng.
Bartholomees nêu bật vai trò của các phòng thí nghiệm đổi mới thuộc sư đoàn, nơi đang tiến hành công việc phát triển một năng lực tấn công một chiều tầm xa sơ khai.
“Chúng tôi đang chế tạo drone của riêng mình”, ông nói. “Chúng tôi đã bắt đầu sản xuất máy bay tấn công một chiều cánh cố định, nhưng khi muốn tăng tầm bay thì mọi chuyện trở nên khó hơn, đòi hỏi chuyên môn về khả năng bay nhiều hơn”.
Tác chiến tầm xa
Với trọng tâm vào tầm bay dài và hiệu quả chi phí, một UAV kiểu Shahed có ý nghĩa đặc biệt trong kịch bản triển khai tương lai ở Ấn Độ - Thái Bình Dương, nơi Sư đoàn 25 có thể phải đối mặt.
Shahed-136 có tầm bay khoảng 1.000 dặm (khoảng 1.600km), tuỳ biến thể và tải trọng. Những thách thức cực đại của khu vực Thái Bình Dương đòi hỏi vũ khí tấn công có tầm xa lớn.
Trước đó, từng có đề xuất UAV tấn công một chiều tầm mở rộng, có thể hữu ích để vươn từ chuỗi đảo thứ hai tới đất liền Trung Quốc - chặng đường một chiều vào khoảng 2.000 dặm (khoảng 3.200km).
Bartholomees cho biết ông đồng tình với nhận định của Trung tướng Charles Costanza, Tư lệnh V Corps của Quân đội Mỹ - đơn vị hiện có mặt ở sườn phía đông NATO - người cũng đã đề cập tới drone và năng lực chống drone tại AUSA.
“Chúng ta không tiến đủ nhanh. Và chính cuộc xung đột Nga-Ukraine (năm 2022), cùng cách họ và người Ukraine sáng tạo, đã khiến chúng ta nhận ra ta cần phải di chuyển nhanh hơn”, Costanza nhấn mạnh.
Khi được hỏi cụ thể liệu quân đội Mỹ có cần một năng lực tương tự Shahed hay không, Costanza trả lời ngắn gọn: “Tôi nghĩ là có”.
Bartholomees lập luận rằng tốc độ phát triển UAV trong cuộc chiến Ukraine phần lớn là do mối đe dọa tồn vong - nền công nghiệp Ukraine đang “đẩy mạnh một cách đáng kinh ngạc để bảo vệ chủ quyền toàn bộ quốc gia họ”.
Ông bày tỏ tin tưởng rằng Mỹ “có thể đẩy xa hơn, nhanh hơn” để đạt được năng lực tương tự, và nhấn mạnh mối hợp tác Quân đội - Thủy quân lục chiến - Không quân trong nỗ lực này.
Cần lưu ý rằng Mỹ cũng có thể đối mặt với một mối đe doạ tồn vong, gồm một đối thủ trang bị kho vũ khí UAV một chiều tầm xa lớn hơn nhiều, nổi bật là Trung Quốc. Đồng thời, nhu cầu sở hữu số lượng lớn vũ khí dẫn đường tầm xa, đủ sức xuyên thủng lớp bong bóng ngăn chặn tiếp cận (anti-access bubble) của Trung Quốc, đang nổi lên trong bối cảnh dự trữ hiện thời không đủ.
Thực tế này đang thúc đẩy phát triển hàng loạt loại vũ khí tầm xa chi phí thấp hơn, gồm cả tên lửa hành trình phản lực giá rẻ, nhưng các phương án này vẫn đắt đỏ và phức tạp hơn nhiều so với một bản sao Shahed-136, hoặc có tầm bay hạn chế hơn.
Hiện tại có một vài công ty nhỏ tại Mỹ đang chào bán các bản sao Shahed hoặc sản phẩm tương tự. Dù đây là điểm khởi đầu hữu dụng, song cần nhớ rằng Nga đã đi trước trong sản xuất hàng loạt loại vũ khí này, thậm chí đang chế tạo tới 5.000 chiếc mỗi tháng.
Lời kêu gọi “tuyệt đối cần” của Tư lệnh Sư đoàn 25 Quân đội Mỹ phản ánh một chuyển hướng chiến lược rõ ràng: chấp nhận rằng các giải pháp không người lái một chiều, rẻ tiền và dễ sản xuất - dù mang tính đơn giản hơn so với hệ thống vũ khí tinh vi truyền thống - có thể là nhân tố quyết định trong xung đột tương lai.
Câu hỏi đặt ra giờ đây là mức độ quy mô và tốc độ mà Mỹ sẵn sàng triển khai những năng lực đó, phối hợp với đồng minh trong khu vực, để Mỹ đối phó với những thách thức tầm xa tại Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương.