Liên minh châu Âu tăng tốc triển khai 'Bức tường chắn UAV' trước năm 2027
Liên minh châu Âu sẽ triển khai hệ thống phòng thủ chống máy bay không người lái vào cuối năm 2027, nhằm tăng cường năng lực tự chủ quốc phòng và ứng phó các mối đe dọa an ninh mới.
Liên minh châu Âu (EU) đang tăng tốc củng cố năng lực phòng thủ trong bối cảnh các mối đe dọa an ninh ngày càng phức tạp, đặc biệt là từ việc sử dụng máy bay không người lái (UAV) trong các xung đột hiện đại.
Cao ủy phụ trách chính sách đối ngoại và an ninh của EU, bà Kaja Kallas cho biết, khối này sẽ đưa hệ thống chống máy bay không người lái vào vận hành trước cuối năm 2027, như một phần trong kế hoạch xây dựng “lá chắn phòng thủ toàn diện” của châu Âu.
“Máy bay không người lái đang định nghĩa lại chiến tranh. Việc sở hữu năng lực phòng thủ trong lĩnh vực này không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu bắt buộc đối với mọi quốc gia”, bà Kallas nhấn mạnh trong cuộc họp báo tại Brussels (Bỉ).
Theo kế hoạch, “Lộ trình phòng thủ châu Âu” do Ủy ban châu Âu đề xuất sẽ bao gồm việc tăng cường biên giới phía Đông, phát triển lá chắn phòng không và không gian vũ trụ, cùng với các công nghệ giám sát hiện đại để phát hiện và vô hiệu hóa UAV từ xa.
Ủy viên Quốc phòng châu Âu Andrius Kubilius cho biết, mục tiêu của EU là đạt được “năng lực phòng thủ sẵn sàng vào năm 2030”, bảo đảm khả năng răn đe, ngăn ngừa xung đột và duy trì hòa bình lâu dài. “Lộ trình của chúng tôi xác định rõ từng cột mốc quan trọng từ phát hiện sớm, đánh chặn UAV đến cơ chế phối hợp giữa các quốc gia thành viên”, ông Kubilius nói.
Áp lực an ninh và cảnh báo từ Mỹ
Trong thời gian qua, nhiều quốc gia châu Âu đặc biệt là Ba Lan, Latvia, Lithuania và Estonia ghi nhận các vụ UAV xâm nhập không phận từ khu vực biên giới phía Đông, làm gia tăng lo ngại về nguy cơ leo thang căng thẳng với Nga.
Trước diễn biến đó, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã kêu gọi EU “hành động nhiều hơn để tự bảo vệ mình”, đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tăng cường năng lực phòng thủ độc lập, song vẫn duy trì sự phối hợp chặt chẽ trong khuôn khổ Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO).
Bà Kallas cũng thừa nhận: “Mối nguy sẽ không biến mất ngay cả khi xung đột ở Ukraine kết thúc” và cho rằng, châu Âu cần “chuẩn bị cho giai đoạn hậu chiến, khi các mối đe dọa phi truyền thống từ UAV, tấn công mạng đến chiến tranh thông tin sẽ tiếp tục gia tăng”.
Hầu hết các quốc gia thành viên EU đều nằm trong khối NATO. Tổng Thư ký NATO Mark Rutte cho biết, hai bên đang phối hợp để xây dựng mạng lưới phòng không tích hợp, bao gồm “tường chống UAV” (drone wall) kéo dài dọc biên giới phía Đông châu Âu.
Theo ông Rutte, hệ thống chống UAV của EU không chỉ giúp bảo vệ khu vực trước nguy cơ xâm nhập bằng thiết bị bay nhỏ, mà còn bổ trợ cho mạng radar và phòng không tầm thấp của NATO, tăng cường khả năng phản ứng tức thời trong trường hợp xảy ra tấn công.
“Đây là bước đi nhằm tạo ra một lá chắn an ninh chung, giúp châu Âu không còn phụ thuộc hoàn toàn vào năng lực của Mỹ”, ông Rutte nhấn mạnh.
“Khoảng cách drone” và yêu cầu tự chủ chiến lược
Theo nghiên cứu “Khoảng cách drone và chiến lược của Liên minh châu Âu trong chiến tranh hiện đại” của Viện Nghiên cứu An ninh Liên minh châu Âu (EU ISS), châu Âu đang đối mặt với một “khoảng cách drone” tức là sự chậm trễ trong phát triển cả UAV lẫn công nghệ đối phó UAV so với Mỹ, Trung Quốc và Nga.
Báo cáo nhấn mạnh, việc phát triển hệ thống chống UAV toàn khối là bước đi cần thiết để giảm lệ thuộc vào công nghệ bên ngoài và củng cố năng lực quốc phòng nội khối.
Tương tự, nghiên cứu “Hệ thống drone quân sự của châu Âu trong tương quan với thế giới” của Viện Nghiên cứu Quốc hội châu Âu (Europarl) khuyến nghị EU nên triển khai một “gói UAV - chống UAV toàn diện”, bao gồm hợp tác nghiên cứu, sản xuất và huấn luyện chung.
Đáng chú ý, Europarl cũng đề xuất hợp tác với các doanh nghiệp quốc phòng Ukraine, nhằm tận dụng kinh nghiệm thực chiến trong xung đột hiện nay, đồng thời hỗ trợ phục hồi ngành công nghiệp quốc phòng của Kiev. “Nếu thành công, hệ thống chống UAV của EU sẽ không chỉ là biện pháp phòng thủ, mà còn là công cụ thúc đẩy liên kết công nghiệp quốc phòng và công nghệ nội khối” báo cáo kết luận.
Theo tổ chức tư vấn chiến lược RAND Europe, Liên minh châu Âu (EU) hiện đang đứng trước hai lựa chọn mang tính bản lề một là theo đuổi mục tiêu tự chủ chiến lược trong lĩnh vực quốc phòng, hai là tiếp tục duy trì sự phụ thuộc truyền thống vào NATO và Mỹ như suốt nhiều thập kỷ qua.
RAND nhận định, nếu EU thực sự muốn đạt được năng lực độc lập về phòng thủ, khối này phải hình thành một cơ chế quốc phòng xuyên quốc gia, đặt nền tảng trên ba yếu tố cốt lõi như cam kết ngân sách dài hạn, tránh bị chi phối bởi chu kỳ chính trị trong từng quốc gia; cơ chế mua sắm tập thể nhằm giảm trùng lặp, tăng quy mô công nghiệp và hiệu quả sản xuất; đồng thời phối hợp chặt chẽ với NATO để tránh xung đột vai trò và tối ưu hóa nguồn lực.
Đại diện RAND nhấn mạnh, dự án chống UAV của EU dự kiến hoàn tất vào năm 2027 sẽ là phép thử đầu tiên cho năng lực điều phối quốc phòng ở quy mô toàn châu Âu. Nếu thành công, sáng kiến này không chỉ giúp EU củng cố lá chắn an ninh trước các mối đe dọa phi truyền thống, mà còn được xem là “viên gạch nền” trong quá trình hiện thực hóa tham vọng tự chủ chiến lược quốc phòng, mục tiêu lâu dài mà Brussels đã theo đuổi suốt hơn một thập kỷ qua.
Theo giới phân tích, tương lai của hệ thống chống UAV của EU có thể diễn biến theo ba kịch bản chính. Nếu triển khai đúng tiến độ (2027 - 2030), khối sẽ tăng cường đáng kể khả năng răn đe, giảm phụ thuộc vào công nghệ từ các đối tác ngoài EU và thúc đẩy phát triển công nghiệp quốc phòng nội khối, dù chi phí cao và khó đồng bộ giữa các quốc gia.
Ở kịch bản phát triển cục bộ theo từng vùng, EU có thể tập trung bảo vệ biên giới phía Đông, nơi nguy cơ xâm nhập UAV lớn nhất giúp linh hoạt ngân sách nhưng dễ tạo ra “vùng hở” trong hệ thống phòng thủ chung. Ngược lại, nếu dự án trì trệ hoặc thất bại do chia rẽ chính trị, EU có thể tạm thời bảo toàn nguồn lực, song sẽ phải đối mặt với hệ quả nghiêm trọng như mất uy tín, giảm năng lực răn đe và tiếp tục phụ thuộc sâu vào NATO về năng lực phòng không chiến lược.
Trong bối cảnh châu Âu tăng tốc củng cố năng lực an ninh, các diễn biến ngoại giao giữa Washington, Moscow và Kiev vẫn tiếp tục song hành. Tối 16/10 (giờ địa phương), Tổng thống Mỹ Donald Trump đã có cuộc điện đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin, ngay trước cuộc gặp dự kiến với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky trong ngày 17/10 tại Mỹ.
Giới quan sát nhận định, khi châu Âu tiến gần hơn tới việc triển khai hệ thống phòng thủ chống UAV, sự cân bằng giữa răn đe quân sự và đối thoại ngoại giao sẽ trở thành trụ cột trung tâm trong chiến lược an ninh khu vực nơi công nghệ, chính trị và ngoại giao đang đan xen chặt chẽ hơn bao giờ hết.