Báo động nạn buôn bán vàng qua đường hàng không về Việt Nam

Giá vàng trong nước tăng mạnh, các điểm bán vàng tạm thời dừng bán trong khi lượng người xếp hàng vẫn rất đông. Tính đến sáng nay 16/10, giá vàng trong nước tiếp tục duy trì ở mức cao kỷ lục. Vàng miếng SJC được niêm yết quanh mức 146 - 148 triệu đồng/lượng (mua vào - bán ra).

Trong khi đó, giá vàng nhẫn 9999 ở một số thương hiệu đã vượt 152 triệu đồng/lượng, thiết lập mức cao nhất từ đầu năm đến nay. Trên thị trường quốc tế, giá vàng thế giới đã vượt ngưỡng 4.200 USD/ounce, phản ánh tâm lý lo ngại của giới đầu tư trước biến động kinh tế và bất ổn địa chính trị toàn cầu.

Khi chênh lệch giá trở thành “động cơ ngầm”

Khoảng cách giữa giá vàng trong nước và thế giới lên tới hàng chục triệu đồng mỗi lượng đang trở thành “động cơ ngầm” kích thích hoạt động buôn lậu vàng qua biên giới và đặc biệt là qua đường hàng không.

Giới chuyên gia cho rằng, trong bối cảnh chênh lệch giá kéo dài, việc kiểm soát dòng chảy vàng xuyên biên giới cần được xem là vấn đề an ninh kinh tế quốc gia, chứ không chỉ là vi phạm hành chính thông thường.

Campuchia được xác định là nguồn cung chủ đạo trong nhiều vụ án buôn lậu vàng. Giá vàng tại Phnom Penh thường thấp hơn Việt Nam, trong khi khu vực biên giới Tây Ninh có nhiều đường mòn, lối mở thuận tiện cho việc vận chuyển trái phép.

Một số đường dây đã sử dụng phương thức “chuyển pha” tức là đưa vàng từ Campuchia vào Việt Nam bằng đường bộ, sau đó chuyển tiếp ra các thành phố lớn qua đường hàng không nội địa nhằm “rửa nguồn gốc” kim loại quý này.

Quy mô và lỗ hổng quản lý

Một trong những vụ việc lớn nhất từng được phát hiện là vụ tuồn lậu hơn 6,1 tấn vàng từ Campuchia vào Việt Nam năm 2022. Theo hồ sơ điều tra, các đối tượng đã thiết lập hệ thống vận chuyển tinh vi, chia thành nhiều khâu trung chuyển, có sự tiếp tay của “nội tuyến” trong ngành hàng không.

Hai đường dây do Nguyễn Thị Minh Phụng và Nguyễn Thị Kim Phượng cầm đầu đã thuê người vận chuyển vàng bằng xe ba gác qua cửa khẩu Chàng Riệc (Tây Ninh), giấu trong hầm bí mật hoặc phủ đá lạnh để qua mặt lực lượng chức năng. Chỉ trong hai tháng, nhóm này đã đưa vào Việt Nam hơn 6 tấn vàng thỏi tương đương giá trị hàng nghìn tỷ đồng.

Sau đó, một phần số vàng được vận chuyển bằng đường hàng không từ TP.HCM ra Hà Nội, có sự hỗ trợ từ các cá nhân trong ngành, bao gồm cả tiếp viên và nhân viên kỹ thuật.

Kết quả điều tra cho thấy, các đối tượng buôn lậu thường lợi dụng lỗ hổng trong khâu soi chiếu an ninh. Một số thuê tiếp viên hàng không hoặc nhân viên sân bay vận chuyển vàng lậu trên các chuyến bay nội địa, giấu trong vali, lớp lót giày hoặc cạp quần để qua mặt lực lượng kiểm tra.

Năm 2016, tiếp viên Hoàng Thị Ngọc Anh từng bị khởi tố vì nhiều lần tổ chức vận chuyển vàng lậu lên máy bay quốc tế, giấu dưới ghế hành khách và trong khoang kỹ thuật.

Những năm gần đây, các vụ việc tương tự vẫn liên tục được phát hiện. Đơn cử ngày 18/10/2024, một hành khách quốc tịch Hong Kong bị phát hiện giấu 7 thanh vàng trong giày và thắt lưng khi đáp chuyến bay đến Hà Nội.

Cũng trong tháng 10/2024, một hành khách khác bị phát hiện giấu 3 kg vàng 9999 trong vùng kín và đế giày. Còn trong tháng 6 năm nay, một hành khách người Đài Loan bị bắt tại sân bay Nội Bài vì giấu gần 2 kg vàng trong ống kính máy ảnh.

Các vụ việc này phản ánh rõ thực tế rằng hệ thống kiểm tra, soi chiếu hiện nay vẫn còn nhiều kẽ hở, đặc biệt khi có sự cấu kết giữa các bên trong và ngoài ngành hàng không.

Khung hình phạt nghiêm nhưng chưa đủ sức răn đe

Theo Điều 188 Bộ luật Hình sự, tội buôn lậu kim khí quý như vàng có thể bị phạt tù từ 3 đến 20 năm, hoặc phạt tiền lên đến 15 tỷ đồng tùy theo quy mô và tính chất vi phạm. Các pháp nhân thương mại nếu bị phát hiện tiếp tay hoặc hợp thức hóa nguồn vàng nhập lậu cũng có thể bị xử lý nghiêm, thậm chí đình chỉ hoạt động kinh doanh.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cho rằng việc tăng nặng hình phạt vẫn chưa đủ sức răn đe nếu không siết chặt công tác kiểm soát tại các khâu thực thi, đặc biệt là tại cửa khẩu hàng không quốc tế nơi thường xuyên xảy ra tình trạng “lọt lưới” do yếu tố nội bộ.

Những vụ việc buôn lậu vàng qua sân bay không chỉ gây thất thoát kinh tế mà còn đặt ra nguy cơ lớn đối với an ninh phi hàng không. Việc nhân viên ngành hàng không tiếp tay cho các đường dây buôn lậu có thể khiến các biện pháp kỹ thuật như soi chiếu, rà kim loại hoặc kiểm tra hành lý trở nên vô hiệu.

Các chuyên gia an ninh đề xuất Việt Nam nên tham khảo mô hình “kiểm tra ngẫu nhiên hai chiều” của châu Âu, theo đó mọi nhân viên có quyền ra vào khu vực hạn chế đều bị kiểm tra ngẫu nhiên trước và sau ca làm việc. Đồng thời, các hãng bay cần áp dụng quy định kiểm tra hành lý cá nhân của tiếp viên và tổ lái để ngăn nguy cơ lợi dụng vị trí công tác.

Theo giới tài chính, giảm chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới là giải pháp gốc rễ để triệt tiêu động cơ buôn lậu. Việc điều tiết thị trường theo hướng minh bạch hóa nhập khẩu, tăng nguồn cung hợp pháp và tạo kênh lưu thông chính thức sẽ góp phần ổn định giá.

Những vụ án lớn như vụ 6,1 tấn vàng hay hàng loạt vụ bị phát hiện tại sân bay Nội Bài là hồi chuông cảnh tỉnh mạnh mẽ đối với hệ thống quản lý xuyên ngành từ tài chính, hải quan đến hàng không. Chỉ khi tăng cường giám sát, xử lý nghiêm và đồng thời cải thiện cơ chế thị trường, Việt Nam mới có thể khép lại những “đường bay vàng” đang len lỏi trong bóng tối.

Có được mang hay đeo vàng lên máy bay không?:

Việc mang vàng khi đi máy bay dù là trang sức hay vàng miếng vẫn luôn là thắc mắc phổ biến của nhiều hành khách, đặc biệt là những người lần đầu bay. Trên thực tế, hành khách được phép mang vàng khi di chuyển bằng đường hàng không, song cần tuân thủ các quy định cụ thể để tránh rắc rối tại sân bay.

Đối với các chuyến bay nội địa, hành khách có thể thoải mái đeo trang sức vàng mà không bị giới hạn về số lượng hay trọng lượng. Riêng vàng miếng hoặc vàng thỏi, nếu mang theo dưới 300 gram thì không cần khai báo, nhưng từ 300 gram trở lên phải thực hiện thủ tục khai báo với hải quan theo quy định.

Với các chuyến bay quốc tế, quy định tương tự cũng được áp dụng. Trang sức vàng có thể đeo tự do, trong khi vàng miếng hoặc vàng thỏi vượt quá 300 gram cần được khai báo hải quan khi làm thủ tục xuất nhập cảnh.

Để tránh thất lạc hoặc gây nghi ngờ trong quá trình kiểm tra an ninh, hành khách nên bảo quản vàng cẩn thận trong hộp riêng hoặc túi zip, tránh va đập. Nếu có thể, hãy mang theo hóa đơn hoặc chứng từ mua bán để chứng minh nguồn gốc hợp pháp.

Trong quá trình kiểm tra an ninh, nhân viên có thể yêu cầu tháo trang sức ra khi soi chiếu kim loại. Do đó, nên chủ động tháo trang sức trước để tiết kiệm thời gian và tránh hư hỏng.

Như vậy, hành khách hoàn toàn có thể mang vàng khi đi máy bay, miễn là tuân thủ quy định về khai báo, bảo quản đúng cách và chú ý yếu tố an toàn cá nhân trong suốt hành trình.

Phương Thảo