Mỹ cảnh báo áp thuế 100% với Trung Quốc, hàng không toàn cầu 'chao đảo'
Ông Trump đe dọa áp thuế 100% với Trung Quốc, khiến căng thẳng thương mại leo thang và ngành hàng không toàn cầu chao đảo.
Ngày 10/10, Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump tuyên bố sẽ áp thuế bổ sung 100% lên hàng hóa Trung Quốc và kiểm soát xuất khẩu mọi phần mềm quan trọng, bắt đầu từ ngày 1/11 hoặc sớm hơn. Theo Reuters và AP News, động thái này được cho là nhằm đáp trả việc Bắc Kinh gần đây thắt chặt xuất khẩu đất hiếm, nhóm khoáng sản chiến lược có vai trò then chốt trong các ngành công nghệ cao, quốc phòng và hàng không.
Cùng ngày, ông Trump cũng khẳng định sẽ hủy hoặc hoãn cuộc gặp dự kiến với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình bên lề Hội nghị APEC tại Hàn Quốc, nói rằng “không còn lý do để gặp nữa”.
Giới quan sát đánh giá đây là tín hiệu cho thấy quan hệ thương mại Mỹ - Trung đang rơi vào giai đoạn đối đầu gay gắt nhất kể từ sau năm 2018.
Tài chính chao đảo, chuỗi cung ứng lung lay
Việc Mỹ tuyên bố áp thuế bổ sung được xem là bước leo thang mới trong cuộc chiến thương mại kéo dài giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Bắc Kinh trước đó đã mở rộng danh sách kiểm soát xuất khẩu đất hiếm, nguyên liệu quan trọng để sản xuất pin, radar, động cơ máy bay và các thiết bị điện tử cao cấp khiến Washington phản ứng mạnh mẽ.
Trong tuyên bố đăng tải trên mạng xã hội Truth Social, ông Trump viết: “Bắt đầu từ ngày 1/11 (hoặc sớm hơn nếu Trung Quốc có hành động tiếp theo), Mỹ sẽ áp thuế 100% đối với hàng Trung Quốc, ngoài các mức thuế hiện có.
Song song với chính sách thuế, Nhà Trắng cho biết sẽ siết kiểm soát xuất khẩu các phần mềm chiến lược, đặc biệt là trong các lĩnh vực công nghệ cao, hàng không và quốc phòng.
Giới phân tích cho rằng các biện pháp này có thể làm gián đoạn nghiêm trọng chuỗi cung ứng công nghệ toàn cầu, vốn đã chịu nhiều áp lực sau đại dịch và các lệnh trừng phạt trước đó.
Ngay sau tuyên bố của ông Trump, các chỉ số chứng khoán Mỹ lao dốc. S&P 500 mất hơn 2,7% và Nasdaq giảm 3,6%, phản ánh tâm lý lo ngại về khả năng gián đoạn chuỗi cung ứng trong các ngành công nghệ cao. Các tập đoàn bán dẫn, điện tử, hàng không và trí tuệ nhân tạo đều chịu sức ép lớn.
Theo phân tích của Texas National Security Review, việc siết kiểm soát xuất khẩu phần mềm và linh kiện “có thể làm nghẽn mạch máu của chuỗi sản xuất công nghệ toàn cầu”, đặc biệt đối với những lĩnh vực phụ thuộc vào các sản phẩm và thuật toán có nguồn gốc từ Mỹ.
Một trong những cảnh báo đáng chú ý đến từ tuyên bố của ông Trump về khả năng hạn chế xuất khẩu linh kiện hàng không của Boeing sang Trung Quốc, thị trường hiện đang vận hành hơn 1.800 máy bay Boeing và còn hàng trăm đơn đặt hàng chưa giao.
Ngành hàng không: “Tâm bão” trong căng thẳng
Boeing là bên chịu tác động trực tiếp nhất trong căng thẳng lần này. Trung Quốc từng là một trong ba thị trường lớn nhất của hãng, đặc biệt với các dòng máy bay thân hẹp 737 MAX và thân rộng 787 Dreamliner.
Nếu các biện pháp kiểm soát xuất khẩu linh kiện được thực thi, Boeing có thể đối mặt với tình trạng đình trệ giao hàng, gián đoạn dịch vụ hậu mãi và tăng chi phí bảo trì.
Nguy cơ hủy hoặc trì hoãn đơn hàng từ các hãng hàng không Trung Quốc cũng được giới phân tích đánh giá là rất lớn. Đây sẽ là cú giáng mạnh vào doanh thu của Boeing, vốn đang nỗ lực phục hồi sau hàng loạt sự cố kỹ thuật và khủng hoảng niềm tin trong vài năm qua.
Ở chiều ngược lại, các hãng hàng không Trung Quốc như China Eastern và Air China đang phải đối mặt với nguy cơ gia tăng chi phí vận hành. Phần lớn đội bay của họ sử dụng máy bay Boeing, phụ thuộc vào các linh kiện và phần mềm điều khiển có nguồn gốc từ Mỹ.
Nếu xuất khẩu bị hạn chế, việc bảo trì và cập nhật phần mềm sẽ gặp nhiều khó khăn, kéo dài thời gian “nằm đất” của máy bay và làm giảm hiệu suất khai thác.
Thêm vào đó, nếu Mỹ tiếp tục giới hạn quyền bay qua không phận Nga, tuyến đường ngắn nhất cho các chuyến bay Trung Quốc – Mỹ, các hãng hàng không Trung Quốc sẽ buộc phải bay đường vòng qua Bắc Cực hoặc Nam Á, làm tăng đáng kể chi phí nhiên liệu và thời gian khai thác.
Căng thẳng thương mại cũng tạo cơ hội cho COMAC, nhà sản xuất máy bay dân dụng quốc gia Trung Quốc. Trong bối cảnh bị hạn chế nhập khẩu, các hãng nội địa có thể buộc phải chuyển sang sử dụng các dòng máy bay nội địa như C919 và ARJ21.
Tuy nhiên, các chuyên gia nhận định COMAC vẫn phụ thuộc nhiều vào động cơ và hệ thống điện tử hàng không của phương Tây, đặc biệt là từ GE và Honeywell. Nếu bị cắt nguồn cung, chương trình nội địa hóa có thể bị chậm tiến độ, ảnh hưởng đến khả năng sản xuất hàng loạt.
Việc kiểm soát xuất khẩu phần mềm hàng không có thể gây ra rủi ro đặc biệt cho an toàn bay. Các hệ thống như Hệ thống Quản lý Chuyến bay (FMS) hoặc Phần mềm Điều khiển Hàng không cần được cập nhật định kỳ từ nhà cung cấp.
Nếu quy trình này bị gián đoạn, các bản vá bảo mật và hiệu chỉnh hiệu suất có thể không được cài đặt kịp thời, làm tăng rủi ro vận hành.
Bên cạnh đó, chuỗi cung ứng phụ tùng và MRO (bảo dưỡng, sửa chữa, đại tu) cũng sẽ chịu ảnh hưởng dây chuyền.
Các công ty cung ứng linh kiện như CFM International, Collins Aerospace hay Parker Hannifin đều có khả năng bị cuốn vào vòng xoáy chi phí và rủi ro pháp lý nếu các lệnh hạn chế xuất khẩu sang Trung Quốc được thực thi nghiêm ngặt.
Chiến lược ứng phó
Trước những biến động này, các hãng hàng không Trung Quốc đang tích cực tăng dự trữ linh kiện, tìm nguồn cung thay thế ngoài Mỹ và kéo dài vòng đời khai thác của đội bay hiện có.
Boeing, trong khi đó, đang đa dạng hóa chuỗi cung ứng toàn cầu, tăng cường dự trữ linh kiện tại các thị trường chủ chốt và đẩy mạnh vận động hành lang nhằm tránh để căng thẳng chính trị leo thang hơn nữa.
COMAC tiếp tục thúc đẩy chương trình phát triển nội địa, đồng thời tìm kiếm hợp tác công nghệ với châu Âu và Nga, hai đối tác được xem là có thể giúp Trung Quốc thu hẹp khoảng cách công nghệ trong ngành hàng không dân dụng.
Các chuyên gia nhận định, thuế quan 100% và kiểm soát xuất khẩu phần mềm là “đòn bẩy kép” có thể định hình lại toàn bộ cấu trúc ngành hàng không toàn cầu. Nếu tình trạng này kéo dài, thế giới có thể chứng kiến một “cuộc tách rời hàng không”, trong đó Trung Quốc phát triển chuỗi cung ứng độc lập, còn Mỹ và các đồng minh duy trì tiêu chuẩn công nghệ riêng.
Điều này không chỉ ảnh hưởng đến cạnh tranh kinh tế mà còn đặt ra thách thức về tiêu chuẩn an toàn bay, hợp tác kỹ thuật và tính tương thích hệ thống trong khai thác quốc tế.
Quyết định áp thuế 100% đối với hàng hóa Trung Quốc và hoãn cuộc gặp với ông Tập Cận Bình của Tổng thống Donald Trump không chỉ là động thái chính trị, mà còn là cú sốc có ảnh hưởng sâu rộng đến kinh tế toàn cầu.
Thị trường tài chính chao đảo, chuỗi cung ứng công nghệ bị đứt gãy, và đặc biệt, ngành hàng không đang đứng trước thử thách lớn nhất kể từ sau đại dịch.
Trong ngắn hạn, Boeing có nguy cơ mất doanh thu và thị phần; China Eastern và Air China đối mặt chi phí bảo dưỡng cao; còn COMAC dù có cơ hội mở rộng nhưng vẫn bị giới hạn bởi công nghệ.
Về lâu dài, cuộc đối đầu thương mại Mỹ - Trung có thể tái định hình bản đồ công nghiệp hàng không thế giới, mở ra một kỷ nguyên mới, nơi bầu trời cũng trở thành mặt trận của cạnh tranh chiến lược.