Chính sách

Mỹ đề xuất cấm máy bay Trung Quốc đi qua không phận Nga đến Mỹ

Phương Thảo 10/10/2025 10:20

Chính quyền Tổng thống Donald Trump vừa cấm hãng hàng không Trung Quốc bay qua không phận Nga trên các tuyến bay đến và đi từ Mỹ.

us-china-1-1.jpg

Ngày 10/10, Chính quyền Tổng thống Donald Trump đã gây chú ý khi đề xuất cấm các hãng hàng không Trung Quốc bay qua không phận Nga trên các tuyến bay đến và đi từ Mỹ.

Động thái này, theo Washington, nhằm “thiết lập lại sự công bằng” giữa các hãng hàng không hai nước vốn đang chênh lệch lớn kể từ khi Mỹ và các đồng minh cấm bay qua Nga sau khi xung đột ở Ukraine diễn ra.

Đằng sau một quyết định tưởng như kỹ thuật này, là cuộc đấu giành ưu thế hàng không xuyên Thái Bình Dương, nơi kinh tế, chính trị và địa chính trị đan xen, tạo nên một bức tranh mới của quyền lực trên bầu trời thế giới.

Lợi thế đường bay đến lợi thế cạnh tranh

Kể từ năm 2022, khi Moscow đóng cửa không phận đối với các hãng hàng không của Mỹ, châu Âu và nhiều quốc gia khác, các tuyến bay giữa Mỹ và châu Á đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Các hãng Mỹ buộc phải bay vòng qua Bắc Cực hoặc Thái Bình Dương, khiến hành trình kéo dài thêm hàng giờ và chi phí nhiên liệu tăng mạnh.

Ngược lại, các hãng hàng không Trung Quốc vẫn được quyền bay qua Nga, giúp họ rút ngắn thời gian bay, giảm tiêu hao nhiên liệu và duy trì hiệu quả kinh tế cao hơn.

85.png
Hãng hàng không Trung Quốc.

Ví dụ, tuyến Thượng Hải - New York nếu bay qua Nga có thể tiết kiệm gần 2 giờ bay so với hành trình vòng qua Alaska hoặc Nhật Bản. Điều này đồng nghĩa với chi phí nhiên liệu ít hơn, thời gian quay vòng máy bay nhanh hơn, và năng lực cạnh tranh cao hơn rõ rệt.

“Thiết lập lại sân chơi bình đẳng”

Theo bản đề xuất công bố ngày 10/10 của Bộ Giao thông vận tải Mỹ thì, việc cho phép các hãng Trung Quốc bay qua Nga “đã tạo nên một yếu tố cạnh tranh không cân xứng đáng kể”. Do đó, Washington muốn cấm các hãng hàng không Trung Quốc sử dụng không phận Nga nếu muốn khai thác tuyến bay đến Mỹ, một điều kiện được mô tả là “công bằng về nguyên tắc, nhưng nhạy cảm về chính trị”.

Nếu lệnh này được phê chuẩn, nó sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến Air China, China Eastern Airlines, China Southern Airlines và Xiamen Airlines, bốn hãng hàng không Trung Quốc đang duy trì các tuyến thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc.

Dịch vụ nâng hạng vé máy bay China Airlines
Nếu không bay vòng sang Nga khi đến Mỹ, Trung Quốc có thể gặp rất nhiều khó khăn.

Giới quan sát nhận định, động thái của Washington không đơn thuần xuất phát từ lý do kinh tế, mà còn là một phần trong chiến lược kiềm chế ảnh hưởng hàng không, công nghệ của Trung Quốc trong giai đoạn mới.

Phía Trung Quốc chưa đưa ra phản ứng chính thức, song truyền thông Nhà nước Trung Quốc đã sớm đăng tải các bài bình luận cho rằng, đề xuất của Mỹ là “một hình thức chính trị hóa lĩnh vực hàng không dân dụng”.

Báo China Daily cho rằng, Washington đang “sử dụng lý do công bằng thương mại để che đậy ý đồ kiềm chế các hãng Trung Quốc, vốn đang mở rộng mạnh mẽ trên thị trường quốc tế”.

Giới phân tích nhận định, Bắc Kinh có thể đáp trả bằng biện pháp tương tự, như giảm tần suất hoặc hạn chế cấp phép cho các chuyến bay của hãng Mỹ đến Trung Quốc. Điều này có thể tạo ra một vòng xoáy trả đũa mới trong quan hệ hàng không vốn mong manh giữa hai nước.

Khó khăn nối dài sau đại dịch

Trong khi đó, các hãng hàng không Mỹ như: United Airlines, Delta Air Lines và American Airlines hoan nghênh đề xuất của chính quyền Tổng thống Donald Trump cho rằng, đây là bước đi cần thiết để khôi phục công bằng thương mại.

Sau đại dịch COVID-19, các hãng Mỹ đã nỗ lực nối lại các tuyến bay dài đến châu Á. Tuy nhiên, việc bị cấm bay qua Nga đã khiến nhiều đường bay từ bờ Đông nước Mỹ (như New York hoặc Chicago) đến Trung Quốc trở nên kém hiệu quả, trong khi các hãng Trung Quốc vẫn khai thác được lợi thế quãng đường ngắn hơn.

Theo giới chuyên gia, sự chênh lệch này tác động không nhỏ đến cấu trúc thị trường xuyên Thái Bình Dương, nơi Trung Quốc đang dần gia tăng thị phần vận tải hành khách và hàng hóa. Từ góc nhìn rộng hơn, câu chuyện “đường bay qua Nga” không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà là minh chứng điển hình cho cách yếu tố địa chính trị đang chi phối ngành hàng không toàn cầu.

Từ năm 2022, các quyết định đóng mở không phận đã trở thành công cụ gây sức ép chính trị và kinh tế, tương tự các biện pháp trừng phạt thương mại. Nga sử dụng không phận như một đòn bẩy ngoại giao, trong khi Mỹ và châu Âu xem việc hạn chế bay qua Nga là một phần trong chiến lược cô lập Moscow.

Trong bối cảnh đó, việc Trung Quốc vẫn duy trì quyền bay qua Nga không chỉ mang ý nghĩa kinh tế, mà còn thể hiện sự gắn kết chiến lược giữa Bắc Kinh và Moscow. Nếu lệnh cấm được thông qua, các tuyến bay giữa Mỹ và Trung Quốc nhiều khả năng sẽ bị gián đoạn thêm, trong khi giá vé có thể tăng đáng kể do chi phí vận hành cao hơn.

Các trung tâm trung chuyển như: Tokyo, Seoul, Singapore hay Doha có thể trở thành điểm trung gian thay thế, giúp hành khách nối chuyến giữa hai nước. Điều này vô tình làm lợi cho các hãng hàng không châu Á và Trung Đông, vốn có khả năng linh hoạt về đường bay. Ngoài ra, động thái này có thể khiến các cuộc đàm phán hàng không dân dụng Mỹ - Trung thêm bế tắc, trong khi nhu cầu du lịch, học tập và thương mại song phương vẫn đang tăng trở lại sau giai đoạn đại dịch.

Thông điệp chính trị từ Washington

Dưới góc độ chính trị, giới quan sát nhận định, đề xuất của Bộ Giao thông Mỹ là một phần trong cách tiếp cận cứng rắn hơn của chính quyền Tổng thống Donald Trump đối với Trung Quốc, nối dài chuỗi biện pháp hạn chế trong các lĩnh vực chip bán dẫn, năng lượng và đầu tư.

Không phận giờ đây là biểu tượng của quyền lực mềm. Ai kiểm soát bầu trời, người đó định hình nhịp độ thương mại toàn cầu”, Giáo sư Robert Mann, chuyên gia hàng không tại Đại học Columbia, bình luận.

Việc Washington chọn thời điểm công bố đề xuất này cũng được cho là mang tính thông điệp, khi Mỹ đang tìm cách củng cố vị thế quốc tế trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng khốc liệt. Theo Bộ Giao thông Mỹ, các hãng hàng không Trung Quốc có hai ngày để phản hồi trước khi lệnh có thể được ban hành, sớm nhất vào tháng 11 tới. Tuy nhiên, các nhà quan sát nhận định khả năng hai bên đạt thỏa thuận dung hòa là rất thấp.

Virginia's Dulles Airport would be renamed in honor of Trump under GOP bill
Tổng thống Mỹ dự kiến đề xuất cấm máy bay Trung Quốc bay qua Nga đến Mỹ.

Nếu Washington kiên quyết thực hiện lệnh cấm, Bắc Kinh có thể phản ứng tương tự dẫn đến tình trạng “chính trị hóa bầu trời” rõ rệt hơn. Điều này cũng báo hiệu một giai đoạn mới, trong đó ngành hàng không dân dụng vốn được coi là biểu tượng của hợp tác toàn cầu đang bị kéo sâu vào vòng xoáy cạnh tranh chiến lược.

Đề xuất cấm máy bay Trung Quốc bay qua không phận Nga là một bước đi nhỏ nhưng phản ánh xu thế lớn các cường quốc đang ngày càng sử dụng lĩnh vực hàng không như một công cụ chiến lược để củng cố ảnh hưởng và kiểm soát chuỗi kết nối toàn cầu.

Trước đây, các tuyến bay được xem là biểu tượng của hội nhập nối liền nền kinh tế và con người. Ngày nay, chúng trở thành biên giới của cạnh tranh và quyền lực, nơi mỗi quyết định kỹ thuật đều ẩn chứa toan tính chính trị.

Phương Thảo