Nền kinh tế tầm thấp của Việt Nam: Bắt đầu từ khung pháp lý rõ ràng, linh hoạt
Việt Nam đang đứng trước yêu cầu cấp thiết về việc xây dựng hành lang pháp lý rõ ràng, đồng bộ và linh hoạt, tạo nền tảng cho kinh tế không gian tầm thấp phát triển bền vững.
Sự bùng nổ của công nghệ bay không người lái, hệ thống vận tải thông minh và các mô hình kinh tế mới đang đưa “kinh tế không gian tầm thấp” (Low Altitude Economy – LAE) trở thành xu thế phát triển nổi bật trên toàn cầu. Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng chung.
Kinh tế không gian tầm thấp: Động lực tăng trưởng mới
Với đặc trưng hoạt động trong không gian từ mặt đất lên đến độ cao 3.000m, LAE không chỉ là một lĩnh vực công nghệ mới, mà đang dần hình thành một hệ sinh thái kinh tế toàn diện, kết hợp hài hòa giữa kinh tế số và kinh tế xanh.
Tại Diễn đàn Kinh tế mới Việt Nam 2025 (Vietnam New Economy Forum – VNEF) vừa diễn ra chiều 2/10 tại Hà Nội, ông Trần Kim Chung, Chủ tịch CT Group cho rằng, LAE là động lực tăng trưởng đột phá của các quốc gia trong thế kỷ XXI.
Theo ông Chung, LAE không phải là một ngành riêng lẻ mà là hệ sinh thái kinh tế đa chiều, bao gồm các lĩnh vực như vận tải hàng không, logistics, nông nghiệp thông minh, năng lượng, đô thị thông minh, du lịch, quốc phòng và an ninh.
“Đây là một nền kinh tế khai thác tài nguyên không gian, với năng suất vượt trội so với các mô hình truyền thống”, ông Chung nhấn mạnh.
Sự vượt trội đó được minh chứng rõ nét qua các mô hình ứng dụng thực tế như một UAV nông nghiệp có thể phun thuốc, giám sát 67 ha cây trồng trong một ngày, gấp hàng chục lần so với lao động thủ công.
Trong lĩnh vực năng lượng, một giờ làm việc của UAV tương đương ba ngày công kiểm tra đường dây của kỹ sư điện. Theo ông Chung, sự nhảy vọt về năng suất, không chỉ vài chục phần trăm mà là hàng chục lần, chính là yếu tố then chốt giúp các nền kinh tế tiến hóa.
Trên thế giới, xu hướng này đang bùng nổ mạnh mẽ. Tại Trung Quốc, kinh tế không gian tầm thấp được triển khai từ năm 2023 với quy mô ban đầu 69,8 tỷ USD, dự kiến đạt 500 tỷ USD vào năm 2025. Indonesia cũng đã thành lập Ủy ban Kinh tế Không gian Tầm thấp từ đầu năm 2024, thể hiện quyết tâm sớm định hình thị trường này.
Đối với Việt Nam, ông Trần Kim Chung cho rằng, LAE mang lại bốn lợi ích chiến lược. Trước hết là tạo giá trị gia tăng khổng lồ, LAE như “ánh xạ” của toàn bộ nền kinh tế mặt đất lên không trung, bao phủ từ nông nghiệp, logistics, năng lượng đến an ninh quốc phòng, mở ra vô số mô hình kinh doanh mới.
Tiếp đó, giải quyết thách thức quốc gia, việc ứng dụng LAE giúp xử lý các vấn đề lớn như tắc nghẽn giao thông, ô nhiễm môi trường, biến đổi khí hậu, bảo đảm an ninh lương thực và an toàn đô thị.
LAE cũng giúp nâng cao năng lực tự chủ công nghệ. Theo ông Chung, là lĩnh vực tích hợp công nghệ cao, phát triển LAE giúp Việt Nam làm chủ chuỗi công nghệ lõi, tăng cường vị thế quốc tế.
Cuối cùng, đây là lĩnh vực phù hợp nguồn lực hiện tại. Với tiềm năng về nhân lực, công nghệ và nhu cầu phát triển xanh – số, Việt Nam có điều kiện thuận lợi để xây dựng hệ sinh thái LAE riêng.
Cần khung pháp lý đồng bộ, thúc đẩy đổi mới sáng tạo
Mặc dù được đánh giá là lĩnh vực tiềm năng và sẽ phát triển mạnh trong thời gian tới, tuy nhiên hiện nay, Việt Nam vẫn chưa có những quy định cụ thể liên quan đến kinh tế tầm thấp.
Cơ hội tham gia chuỗi cung ứng máy bay không người lái UAV mở ra không gian phát triển rộng lớn cho các doanh nghiệp Việt, nhưng cũng đặt ra yêu cầu cấp bách về chính sách, tiêu chuẩn kỹ thuật, quy định bay và bảo mật dữ liệu, những yếu tố nền tảng của một hành lang pháp lý hoàn chỉnh.
Tại chương trình Hội nghị đại biểu Quốc hội chuyên trách mới đây, đại biểu Quốc hội Dương Khắc Mai (Đoàn Lâm Đồng) cho rằng, việc sửa đổi toàn diện Luật Hàng không dân dụng Việt Nam năm 2006 nhằm tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng cho các doanh nghiệp, khơi thông các điểm nghẽn là cần thiết.
Cùng với đó, quá trình xây dựng luật cần nghiên cứu, bổ sung các chính sách cụ thể liên quan đến phát triển hàng không dân dụng trong không gian tầm thấp, đặc biệt là các quy định điều chỉnh hoạt động của UAV, lĩnh vực đang có tốc độ tăng trưởng nhanh nhưng còn thiếu cơ sở pháp lý tại Việt Nam.
Đề xuất này phù hợp với Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22/12/2024 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, cùng Nghị quyết số 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 về phát triển kinh tế tư nhân.
Hai nghị quyết này đều xác định việc ứng dụng công nghệ cao, thúc đẩy chuyển đổi xanh, chuyển đổi số và phát triển kinh tế bền vững là trọng tâm chiến lược trong giai đoạn tới.
Theo ông Dương Khắc Mai, việc luật hóa các quy định liên quan đến vận tải hàng không tầm thấp sẽ tạo nền tảng pháp lý vững chắc cho việc phát triển LAE, bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật. Đồng thời, mở ra không gian mới cho doanh nghiệp công nghệ Việt Nam tham gia sâu hơn vào các chuỗi giá trị toàn cầu.
"Trong thời gian vừa qua, nền công nghiệp quốc phòng phát triển rất mạnh. Các loại máy bay không người lái (UAV) có thể cứu được cả người", ông Mai nêu ví dụ và khẳng định rằng, nền khoa học công nghệ của Việt Nam đã và đang tiến rất nhanh, đáp ứng được yêu cầu của kinh tế tầm thấp, đòi hỏi cần phải nghiên cứu kỹ vấn đề này.
Trước đề nghị bổ sung quy định về kinh tế hàng không tầm thấp vào dự thảo Luật Hàng không dân dụng thay thế, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Lê Anh Tuấn bày tỏ quan điểm hoàn toàn nhất trí và cho rằng, Bộ này đã nghiên cứu, xem xét.
Theo ông Tuấn, kinh tế hàng không tầm thấp là một lĩnh vực mới, được nhiều lãnh đạo Đảng, Nhà nước và các cơ quan quan tâm.
Tuy nhiên, lĩnh vực này mới phát triển và các quy định quốc tế hiện nay còn rất hạn hẹp. Ngay cả Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO) và Mỹ cũng mới chỉ đưa ra các quy định chung.
"Trong dự thảo Luật Hàng không lần này chỉ mới đưa vào những quy định chung để sau đó sẽ triển khai thí điểm. Khi phù hợp sẽ báo cáo Quốc hội để thể chế hóa thêm, bổ sung hoặc điều chỉnh thêm", ông Tuấn nói.
Việt Nam đang trong giai đoạn bản lề của quá trình chuyển đổi số quốc gia và phát triển kinh tế xanh, trong đó việc xây dựng hành lang pháp lý cho kinh tế không gian tầm thấp không chỉ là yêu cầu cấp thiết của ngành hàng không dân dụng, mà còn là nhiệm vụ chiến lược để hiện thực hóa các mục tiêu phát triển bền vững.
Một hệ thống pháp luật đồng bộ, linh hoạt, khuyến khích đổi mới sáng tạo sẽ giúp Việt Nam tận dụng được tiềm năng to lớn của không gian tầm thấp, thúc đẩy hình thành các mô hình kinh doanh mới, đồng thời bảo đảm an toàn, an ninh quốc gia.