Chính sách

Khó vượt hàng không truyền thống Mỹ, Trung Quốc dồn lực cho kinh tế tầm thấp

Hoa Vũ • 03/10/2025 12:30

Không thể bắt kịp Mỹ ở hàng không truyền thống, Trung Quốc xoay trục mạnh sang kinh tế tầm thấp để tìm vị thế dẫn đầu trong bầu trời tương lai.

Thay vì dồn sức san lấp khoảng cách công nghệ khổng lồ với Boeing và Airbus, Trung Quốc đang triển khai một chiến lược "đón đầu" mới: biến kinh tế tầm thấp thành động lực tăng trưởng hàng nghìn tỷ nhân dân tệ, trở thành người dẫn đầu toàn cầu trong không gian bay dưới 3.000 m.

Chiến lược thể hiện sự chuyển dịch chiến lược rõ ràng rằng Trung Quốc chấp nhận thực tế khó đuổi kịp Mỹ trong lĩnh vực hàng không truyền thống, vốn đòi hỏi quá nhiều thời gian và tài nguyên, để dồn lực thiết lập quy tắc chơi trong một lĩnh vực hoàn toàn mới.

Khoảng cách hàng không truyền thống

Sự khác biệt lớn nhất giữa hai cường quốc không nằm ở những chiếc máy bay khổng lồ, mà ở cả một hệ sinh thái hàng không Chung (GA), khái niệm chỉ những hoạt động hàng không dân dụng ngoài các dịch vụ hàng không theo lịch trình, như cung cấp máy bay huấn luyện, cứu hộ, nông nghiệp và du lịch, đào tạo phi công và công nghệ bay.

Mỹ, với các tập đoàn như Boeing và GA phát triển hàng thập kỷ, vẫn là người thống trị. Ngược lại, dù Trung Quốc đã đổ tiền vào dự án C919, dòng máy bay này vẫn phụ thuộc vào động cơ và hệ thống điện tử hàng không nhập khẩu.

Báo cáo tại Diễn đàn Kinh tế tầm thấp ở Bắc Kinh cuối tháng 9, ông Ngô Quang Huy, Viện sĩ Viện Hàn lâm Kỹ thuật Trung Quốc và là Kỹ sư trưởng dòng máy bay C919 của COMAC, dẫn chứng những số liệu cho thấy khoảng cách giữa Trung Quốc và Mỹ trong lĩnh vực GA gần như không thể san lấp trong ngắn hạn.

Chi phí vận hành ở Trung Quốc cao hơn đáng kể so với Mỹ. Báo cáo cho thấy tại Mỹ, chi phí một lần cất/hạ cánh gần như bằng 0, trong khi ở Trung Quốc trung bình khoảng 270 nhân dân tệ (khoảng 38 USD). Mỹ trợ cấp tới 95% sân bay hàng không phổ thông, còn Trung Quốc gần như không có, dẫn tới chi phí thuê bãi đỗ cũng cao hơn (400 - 500 USD/tháng ở Mỹ so với khoảng 740 USD ở Trung Quốc).

“

“Hàng không truyền thống là ngành duy nhất của Trung Quốc có quy mô chưa bằng 1% so với Mỹ”

Ông Ngô Quang Huy, Kỹ sư trưởng dòng máy bay C919 của COMAC

Kinh tế tầm thấp: Bức tranh chiến lược

Khoảng cách giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới trong lĩnh vực hàng không truyền thống là không thể phủ nhận. Vì vậy, vùng trời thấp được xem là “bức tranh chiến lược” mới dành cho Trung Quốc.

Viện sĩ Ngô Quang Huy cho biết, năm 2023, quy mô kinh tế hàng không tầm thấp Trung Quốc đạt 505,95 tỷ nhân dân tệ (khoảng 71 tỷ USD), tăng 33,8% so với năm 2022. Dự báo đến năm 2026, con số này sẽ vượt 1.000 tỷ nhân dân tệ.

Hai mảng đóng vai trò động lực tăng trưởng chính là máy bay không người lái (UAV) và phương tiện bay điện cất hạ cánh thẳng đứng (eVTOL), với tốc độ tăng trưởng kép ba năm vượt quá 50%.

Ngoài số liệu tài chính, ông Ngô cũng cung cấp những chỉ báo vận hành: toàn Trung Quốc đã có hơn 2,177 triệu UAV đăng ký, tổng thời gian bay tích lũy vượt 2,6 triệu giờ. Mạng lưới cơ sở hạ tầng bay thấp cơ bản đã hình thành, mở ra cơ hội ứng dụng thực tiễn trong du lịch, logistics, nông nghiệp, cứu hộ và quản lý đô thị.

“Kinh tế tầm thấp không đơn thuần là ngành ‘máy bay nhỏ’, mà là một hệ sinh thái công nghiệp - dịch vụ mới, kết nối công nghệ, vận hành và quản lý”, kỹ sư trưởng của COMAC cho hay.

Chính phủ thúc đẩy mạnh mẽ

Sự phát triển của nền kinh tế tầm thấp tại Trung Quốc không phải là hiện tượng tự phát mà là kết quả của quá trình thúc đẩy, mở đường được triển khai đồng bộ từ trung ương đến địa phương.

Từ đầu năm 2024, khái niệm kinh tế tầm thấp liên tục được Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và các cơ quan cấp cao nước này nhấn mạnh.

Các chỉ đạo chính thức yêu cầu "tiếp tục cải cách hệ thống quản lý không lưu, làm sâu sắc thêm cải cách quản lý không phận tầm thấp".

Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia (NDRC) thúc đẩy nguyên tắc "phải quản lý được thì mới cho phép bay", đồng thời đơn giản hóa quy trình cấp phép nhưng siết chặt quản lý UAV bằng cách áp dụng hệ thống đăng ký tên thật và "một máy bay, một mã".

Cuối tháng 12/2023, Trung Quốc công bố phương án phân loại không phận quốc gia, lần đầu tiên bổ sung W-class, dành riêng cho UAV bay dưới 120 m. Đây là bước đi mang tính đột phá, vì chính thức thừa nhận UAV như một thành phần hợp pháp trong cấu trúc không phận, đồng thời tách biệt chúng khỏi đường bay dân dụng truyền thống để giảm rủi ro.

Chính phủ nước này cũng công bố kế hoạch hỗ trợ tới 30 triệu lượt đào tạo nhân lực có trợ cấp cho toàn bộ chuỗi ngành kinh tế tầm thấp đến năm 2027, bao gồm R&D, vận hành và bảo trì.

Các địa phương không ngừng chạy đua

Các thành phố lớn như Thâm Quyến, Quảng Châu và Thượng Hải đang dẫn đầu lĩnh vực kinh tế tầm thấp bằng cách ban hành các chính sách hỗ trợ bay và trợ cấp hấp dẫn.

Chẳng hạn, thành phố Thâm Quyến, được mệnh danh là “thủ phủ máy bay không người lái”, có hệ thống chuỗi cung ứng UAV rất mạnh với nhiều công ty công nghệ lớn tọa lạc.

Chính quyền địa phương đưa ra kế hoạch hành động 2024 - 2026 cho phát triển kinh tế tầm thấp, xây dựng các khu vực thử nghiệm, chính sách hỗ trợ startup UAV, eVTOL, phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ bay thấp (bãi đỗ, đường bay nhỏ, khu thử nghiệm).

Thành phố Quảng Châu cũng đã xây dựng chương trình phát triển eVTOL, thiết lập vùng bay thử nghiệm, đầu tư bãi đỗ phương tiện không người lái và hỗ trợ mạnh mẽ các công ty khởi nghiệp UAV.

Thành Đô cũng là thành phố thí điểm quản lý không phận tầm thấp, thúc đẩy sản xuất thiết bị bay thấp, đổi mới các kịch bản ứng dụng (như giao hàng bằng UAV, du lịch bay thấp) và ký kết các hợp đồng lớn với các nhà sản xuất eVTOL. Ví dụ, công ty AEROFUGIA Thành Đô đã ký hợp tác mua 100 chiếc eVTOL với Sino Jet để phát triển thương mại khi chứng nhận kỹ thuật - an toàn hoàn thành.

Thành phố Tô Châu đã ban hành Kế hoạch thực thi phát triển kinh tế bay thấp chất lượng cao 2024 - 2026 và kế hoạch dài hạn 2024 - 2030. Chính quyền địa phương đã ký hơn 300 dự án với tổng vốn đầu tư vượt hơn 90 tỷ nhân dân tệ (khoảng 12,6 tỷ USD).

Nhờ sự thúc đẩy của chính sách, nền kinh tế tầm thấp của Trung Quốc đã đạt được quy mô và tốc độ tăng trưởng đáng kinh ngạc.

Theo dự báo từ Cục Hàng không Dân dụng Trung Quốc, thị trường bay thấp nước này ước tính đạt 1.500 tỷ nhân dân tệ (khoảng 214 tỷ USD) vào năm 2025 và đặt mục tiêu đạt 3.500 tỷ nhân dân tệ (gần 500 tỷ USD) vào năm 2035.

Tiên phong về chứng nhận eVTOL

Trong lĩnh vực taxi bay eVTOL, được coi là tương lai của vận tải đô thị, các công ty Trung Quốc đang dẫn trước trong việc chứng nhận vận hành thương mại so với đối thủ phương Tây.

EHang với mẫu EH216-S, đã nhận được giấy chứng nhận loại (TC) đầu tiên trên thế giới cho một máy bay eVTOL chở khách không người lái, một bước ngoặt về pháp lý.

AutoFlight với mẫu V2000CG, cũng giành được chứng nhận máy bay eVTOL chở hàng hạng tấn đầu tiên trên toàn cầu.

Việc đạt được các chứng nhận nghiêm ngặt này không chỉ là một chiến thắng về công nghệ mà còn giúp Trung Quốc thiết lập các tiêu chuẩn an toàn và vận hành toàn cầu cho lĩnh vực mới, tương tự như cách Mỹ đã làm với hàng không truyền thống.

Ưu thế sản xuất UAV

Với hơn 2 triệu UAV đã đăng ký hoạt động (số liệu năm 2024), Trung Quốc hiện là công xưởng sản xuất thiết bị bay không người lái của thế giới, với các ứng dụng trải dài từ giao hàng, nông nghiệp chính xác, đến giám sát hạ tầng. Các tập đoàn chuyển phát nhanh hàng đầu Trung Quốc như Meituan, SF Express đang đầu tư lớn vào UAV để thay đổi cách thức vận hành logistics.

Các chính sách hiện tại cho thấy Trung Quốc muốn xây dựng một hệ sinh thái hàng không tầm thấp đầy đủ: từ sản xuất, hạ tầng đến cơ chế quản lý không phận, dịch vụ ứng dụng (du lịch, logistics, cứu hộ)...

Bằng cách tập trung vào những lĩnh vực có rào cản công nghệ thấp hơn và có thể nhanh chóng thương mại hóa, kết hợp với sự hỗ trợ chính sách mạnh mẽ, Trung Quốc có thể trở thành quốc gia đầu tiên sở hữu “mô hình chuẩn” cho kinh tế hàng không tầm thấp, qua đó chuyển từ vị thế người theo sau trong cuộc đua hàng không truyền thống sang vị thế người định hình luật chơi trong không phận của tương lai.

Hoa Vũ