Xây dựng ‘Thành phố hàng hóa’ tại Long Thành
Việc xây dựng “thành phố hàng hóa” tại Cảng Hàng không quốc tế Long Thành là ý tưởng lớn nhưng cần xác định cụ thể mô hình cũng như lộ trình phát triển, đảm bảo phù hợp quy hoạch, đúng quy định pháp luật.
Bộ Xây dựng vừa có văn bản gửi Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam (ACV) về đề xuất thành lập trung tâm logistics hàng không kết hợp khu phi thuế quan, hướng tới hình thành khu thương mại tự do tại Cảng hàng không quốc tế (HKQT) Long Thành, tỉnh Đồng Nai.
Cần cụ thể hóa ý tưởng, xác định mô hình phát triển
Bộ Xây dựng đánh giá, đề xuất của ACV mới dừng ở mức ý tưởng, cần tiếp tục rà soát, cụ thể hóa nhiệm vụ, xây dựng kế hoạch và lộ trình chi tiết để có cơ sở triển khai.
Bên cạnh đó, ACV phải xác định rõ mục tiêu phát triển, dựa trên nhu cầu vận tải hàng không, chức năng của Long Thành trong mạng lưới logistics quốc gia, từ đó lựa chọn mô hình phát triển phù hợp.
Theo quy hoạch được phê duyệt, khu vực Tây Nam sân bay Long Thành đã dành khoảng 136 ha để hình thành “Thành phố hàng hóa” (Cargo City), trung tâm logistics hàng không của cảng.
Bộ đề nghị ACV xác định rõ phạm vi hoạt động, loại hình dịch vụ và đối tượng phục vụ tại khu vực này, đồng thời nghiên cứu điều kiện, thủ tục và thẩm quyền thành lập khu phi thuế quan theo quy định.
Do lĩnh vực này thuộc phạm vi quản lý của Bộ Tài chính, Bộ Xây dựng yêu cầu ACV báo cáo, xin ý kiến hướng dẫn từ cơ quan chuyên ngành để đảm bảo tính pháp lý của Đề án.
Cùng với đó, Bộ Xây dựng đề nghị ACV làm việc với UBND tỉnh Đồng Nai để thống nhất phạm vi, quy mô và lộ trình triển khai, đồng thời kết nối với đề xuất của tỉnh về việc hình thành khu thương mại tự do gần sân bay Long Thành, liên kết với cảng Phước An.
Theo Bộ Xây dựng, mô hình khu thương mại tự do (Free Trade Zone) là xu hướng phát triển mới trên thế giới, cho phép áp dụng cơ chế chính sách đặc thù, tạo môi trường thử nghiệm các chính sách ưu đãi và quản trị hiện đại trước khi nhân rộng. Việt Nam hiện mới ở giai đoạn thí điểm, với các Nghị quyết của Quốc hội về khu thương mại tự do tại Đà Nẵng và Hải Phòng.
Thực hiện các nghị quyết này, Bộ Tài chính đang xây dựng Đề án trình Bộ Chính trị, tạo khung pháp lý thống nhất cho việc hình thành và vận hành khu thương mại tự do. Trong bối cảnh đó, ACV cần phối hợp chặt chẽ với Bộ Tài chính và tỉnh Đồng Nai để xác định vai trò, chức năng của khu logistics 136ha trong tổng thể quy hoạch không gian phát triển vùng.
Cần lộ trình để cụ thể hóa mục tiêu
Bộ Xây dựng nhận định, mô hình khu thương mại tự do là xu hướng mới, được nhiều quốc gia triển khai nhằm áp dụng các cơ chế, chính sách vượt trội trong phạm vi không gian xác định, từ đó kiểm chứng hiệu quả trước khi nhân rộng.
Trên thế giới, khu thương mại tự do đã phát triển với nhiều hình thức, nhưng tại Việt Nam hiện mới dừng ở mức thí điểm tại một số địa phương.
Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 136/2024/QH15 và Nghị quyết 226/2025/QH15 quy định thẩm quyền, trình tự, thủ tục thành lập và hình thành các khu chức năng trong khu thương mại tự do tại Đà Nẵng và Hải Phòng.
Triển khai các nghị quyết này, Bộ Tài chính đang hoàn thiện Đề án trình Bộ Chính trị thông qua, làm cơ sở xây dựng khung pháp lý liên quan.
Đối với Đồng Nai, UBND tỉnh cũng đang nghiên cứu đề xuất hình thành khu thương mại tự do gần Cảng HKQT Long Thành, kết nối với cảng Phước An.
Trước đó, ACV đã gửi tờ trình tới Bộ Xây dựng và Bộ Tài chính, đề xuất thành lập trung tâm logistics hàng không kết hợp khu phi thuế quan tại Long Thành, với định hướng lâu dài là hình thành khu thương mại tự do quốc tế.
ACV mong muốn đóng vai trò chủ đầu tư hạ tầng, xây dựng cơ chế chính sách phù hợp và khuyến khích sự tham gia của các hãng hàng không, doanh nghiệp logistics, thương mại điện tử xuyên biên giới, tập đoàn dược phẩm - công nghệ sinh học, hãng chuyển phát nhanh, cũng như doanh nghiệp tạm nhập - tái xuất.
Theo ACV, phát triển mô hình kết hợp logistics hàng không phi thuế quan là nhu cầu cấp bách để theo kịp xu hướng toàn cầu, nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.
Trong giai đoạn đầu, ACV đề xuất áp dụng cơ chế kiểm soát thuế và hải quan theo quy định hiện hành. Đây sẽ là nền tảng quan trọng để Long Thành có thể từng bước phát triển thành khu thương mại tự do quốc tế khi được cấp thẩm quyền phê duyệt.
ACV dự báo, khi trung tâm logistics hàng không Long Thành đi vào vận hành hoàn chỉnh, sẽ đóng góp khoảng 0,7% GDP vùng Đông Nam Bộ và 1 – 2% kim ngạch xuất khẩu cả nước mỗi năm.
Nguồn thu chủ yếu đến từ hoạt động xuất nhập khẩu, logistics, thương mại điện tử và công nghiệp phụ trợ. Đồng thời, dự án được kỳ vọng giúp tăng kim ngạch xuất nhập khẩu qua đường hàng không thêm 15 – 20%/năm, tạo ra khoảng 15.000 việc làm, gồm 6.000 việc làm trực tiếp và 9.000 việc làm gián tiếp từ hiệu ứng lan tỏa.