Tăng tuổi nghỉ hưu phi công, ICAO xem xét thay đổi chuẩn mực
ICAO cân nhắc nâng tuổi nghỉ hưu phi công từ 65 lên 67, gây tranh luận toàn cầu khi Mỹ thận trọng, châu Âu linh hoạt và châu Á cởi mở hơn vì thiếu hụt nhân lực.
Trong bối cảnh ngành hàng không toàn cầu đối diện với tình trạng thiếu hụt nhân lực, một trong những vấn đề gây nhiều tranh cãi tại kỳ họp Đại hội đồng Tổ chức Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO) là đề xuất nâng độ tuổi nghỉ hưu bắt buộc của phi công thương mại từ 65 lên 67.
Đề xuất này được Hiệp hội Vận tải Hàng không Quốc tế (IATA) đưa ra hồi cuối tháng 8, với lập luận rằng tiến bộ y tế và dữ liệu sức khỏe cho thấy đây là một “bước đi thận trọng nhưng hợp lý, phù hợp với tiêu chuẩn an toàn”.
Theo kế hoạch, nếu một tổ bay có phi công trên 65 tuổi, sẽ cần có thêm một phi công dưới 65 nhằm giảm thiểu rủi ro y tế trong quá trình khai thác.
Giữ chân phi công kỳ cựu
IATA cho rằng việc kéo dài tuổi nghề sẽ giúp các hãng hàng không giữ được đội ngũ phi công giàu kinh nghiệm, đặc biệt trong giai đoạn ngành hàng không đang phục hồi mạnh mẽ sau đại dịch nhưng lại khan hiếm nhân lực.
Việc hàng nghìn phi công buộc phải nghỉ hưu đúng tuổi 65 đang làm gia tăng áp lực thiếu hụt, khiến kế hoạch mở rộng mạng lưới bay của nhiều hãng gặp khó khăn.
Trên thực tế, nhiều quốc gia đã cho phép phi công tiếp tục bay sau tuổi 65 với điều kiện đáp ứng khám sức khỏe định kỳ, và chưa ghi nhận sự cố nghiêm trọng liên quan đến yếu tố tuổi tác.
Điều này củng cố thêm quan điểm rằng độ tuổi nghỉ hưu có thể kéo dài mà vẫn đảm bảo an toàn.
Tuy nhiên, đề xuất của IATA đang vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ các công đoàn phi công. Hiệp hội Phi công Đồng minh, đại diện cho phi công American Airlines cho rằng hiện “chưa có đủ dữ liệu rõ ràng” để chứng minh phi công ngoài 65 tuổi không đối diện rủi ro về sức khỏe và nhận thức.
Người phát ngôn Dennis Tajer nhấn mạnh: “Chúng tôi không đánh cược với an toàn. Mọi thay đổi cần dựa trên dữ liệu chắc chắn, không chỉ là giả định.”
Ngoài yếu tố an toàn, các công đoàn cũng lo ngại việc nâng tuổi nghỉ hưu có thể làm chậm quá trình thăng tiến, hạn chế cơ hội cho phi công trẻ, đồng thời gây khó khăn cho việc sắp xếp lịch bay và đào tạo.
Hiệp hội Phi công Hàng không (ALPA), đại diện cho hơn 77.000 phi công tại Mỹ và Canada, cũng kiên quyết phản đối.
Trong tuyên bố, Hiệp hội Phi công Hàng không nhấn mạnh: “Hoa Kỳ đang dẫn đầu thế giới về an toàn hàng không, và chúng ta không nên chấp nhận những thay đổi mang tính tùy tiện đối với khung pháp lý đã giúp duy trì thành tích này.”
Theo quy định hiện nay, ICAO yêu cầu phi công tham gia các chuyến bay quốc tế có tổ bay nhiều người phải nghỉ hưu ở tuổi 65. Tuy nhiên, điều này không áp dụng cho hàng không chung và một số hoạt động thương mại khác.
Mỹ thận trọng, châu Âu linh hoạt, châu Á cởi mở
Tại châu Âu, cơ quan quản lý EASA cùng nhiều chính phủ thành viên luôn ưu tiên an toàn. Mọi thay đổi về tuổi nghỉ hưu phải đi kèm tiêu chuẩn y tế nghiêm ngặt.
Tuy nhiên, trước tình trạng thiếu phi công, một số quốc gia ủng hộ giải pháp linh hoạt như cho phép kéo dài tuổi nghề với điều kiện kiểm tra y tế bổ sung và yêu cầu tổ bay phải có phi công trẻ hơn. Đây được xem là giải pháp trung dung, vừa duy trì an toàn vừa đáp ứng nhu cầu nhân lực.
Trong khi đó ở Mỹ, phản đối chủ yếu đến từ các công đoàn. Hiệp hội Phi công Hàng không và Hiệp hội Phi công Đồng minh cho rằng chưa có bằng chứng y tế thuyết phục về khả năng làm việc của phi công sau 65 tuổi.
Đồng thời, việc kéo dài tuổi nghề có thể làm chậm quá trình thăng tiến của thế hệ trẻ. Cơ quan quản lý (FAA) vốn nổi tiếng nghiêm ngặt, nên mọi thay đổi tại Mỹ sẽ gặp rào cản lớn về chính trị và pháp lý.
Châu Á có bức tranh đa dạng hơn. Các thị trường tăng trưởng nhanh như Trung Quốc, Ấn Độ hay Đông Nam Á đang thiếu phi công nghiêm trọng, nên thiên về biện pháp linh động nhằm giữ lại lực lượng giàu kinh nghiệm.
Ngược lại, các quốc gia phát triển và bảo thủ hơn như Nhật Bản, Hàn Quốc thường thận trọng, chỉ chấp nhận thay đổi khi có bằng chứng y tế vững chắc.
Bất kể khác biệt, cả ba khu vực đều đang xoay quanh “tam giác cân” của bài toán này là bảo đảm an toàn bay, giải quyết thiếu hụt nhân lực và duy trì công bằng nghề nghiệp cho phi công trẻ.
Câu hỏi lớn đặt ra là liệu tiến bộ y tế và giám sát định kỳ có đủ để bù đắp rủi ro tuổi tác, đồng thời tránh tạo nút thắt cho thế hệ kế tiếp?
Các chuyên gia dự đoán ICAO nhiều khả năng sẽ chọn giải pháp dung hòa cho phép nâng dần tuổi nghỉ hưu, đi kèm yêu cầu kiểm tra y tế chuyên sâu hơn, hoặc bắt buộc trong tổ bay phải có ít nhất một phi công dưới 65 tuổi.
Một phương án khác là trì hoãn, tiếp tục thu thập dữ liệu để đưa ra quyết định dựa trên cơ sở chắc chắn hơn.
Đáng chú ý, năm 2006 ICAO từng nâng trần từ 60 lên 65, và quyết định đó vẫn được xem là phù hợp với xu hướng tăng tuổi thọ toàn cầu. Việc nâng tuổi nghỉ hưu phi công không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà còn là thử thách chính sách xã hội.
Nó đòi hỏi cân bằng giữa an toàn hàng không, nhu cầu phát triển kinh tế và quyền lợi nghề nghiệp. Quyết định cuối cùng của ICAO tại Montreal sẽ có tác động lâu dài, không chỉ đến chính sách hàng không quốc tế mà còn định hình tương lai lực lượng lao động trong ngành trên toàn cầu.