Gần 10 năm hành trình máy bay Boeing 737 MAX đầu tiên về với Vietjet

Vietjet nhận bàn giao tàu bay Boeing 737 MAX 8 đầu tiên trong đơn đặt hàng 200 chiếc trị giá 32 tỷ USD hôm 21/9, gần 10 năm sau đơn đặt hàng ban đầu.

Kể từ khi thành lập năm 2007, Vietjet chỉ khai thác đội bay Airbus. Việc 737 MAX trở thành chiếc Boeing đầu tiên gia nhập đội hình đánh dấu cột mốc quan trọng của hãng.

Vietjet đã ký hợp đồng đặt mua 100 chiếc 737 MAX 8200, phiên bản có mật độ thân máy bay cao hơn của MAX 8, cùng với 20 chiếc MAX 8 tiêu chuẩn và 80 chiếc MAX 10 kéo dài.

Theo Reuters, chiếc máy bay thứ hai có thể sẽ được giao vào tháng 10. Lễ bàn giao diễn ra trùng với chuyến thăm Mỹ của Chủ tịch nước Lương Cường để tham dự kỳ họp lần thứ 80 của Đại hội đồng Liên Hợp Quốc trong tuần này.

Boeing đã duy trì quan hệ với Việt Nam trong ba thập kỷ, bắt đầu từ thỏa thuận năm 1995 cho Boeing 767-300ER. Mặc dù máy bay Airbus hiện đang chiếm ưu thế trong đội bay của các hãng hàng không trong nước, nhưng tình hình đang thay đổi, với việc Vietnam Airlines gần đây cũng đã hoàn tất thỏa thuận mua 50 máy bay 737 MAX.

Vì sao giao hàng lâu?

Sau khi công bố đơn đặt hàng khổng lồ với Boeing cho 100 chiếc 737 MAX vào tháng 5/2016, Vietjet đã bổ sung thêm 100 máy bay nữa vào danh sách đặt hàng tại Triển lãm Hàng không Farnborough năm 2018.

Thời điểm đó, Vietjet dự kiến ​​sẽ nhận 100 khung máy bay đầu tiên trong giai đoạn 2019 - 2023, với tổng cam kết trị giá 24 tỷ USD.

Kế hoạch này không thành hiện thực chủ yếu do lệnh cấm bay toàn cầu đối với 737 MAX sau hai vụ tai nạn thảm khốc vào tháng 10/2018 và tháng 3/2019, sau đó đại dịch COVID-19 càng làm tình hình thêm phức tạp.

Năm 2023, Vietjet cho biết công ty con tại Thái Lan của họ, Thai Vietjet Air, sẽ nhận được 12 máy bay đầu tiên vào cuối năm đó, nhưng điều này đã không xảy ra.

Với mọi thứ đang tiến triển thuận lợi, khoản đầu tư của Vietjet vào ngành hàng không vũ trụ Mỹ dự kiến ​​đạt 65 tỷ USD, bao gồm cả thương vụ mua máy bay Boeing cùng các hợp đồng với GE Aerospace, Honeywell và Pratt & Whitney.

Đầu năm nay, hãng cũng ký được các thỏa thuận tài chính quan trọng với các tổ chức Mỹ trị giá hơn 4 tỷ USD để phục vụ chương trình tái cơ cấu đội bay.

Đội bay tương lai của Vietjet

Vietjet hiện còn khoảng 400 đơn hàng máy bay mới từ cả Airbus và Boeing. Hãng đã đặt tới 150 chiếc Airbus A321neo, đồng thời kế hoạch mở rộng đội bay thân rộng với tối đa 40 chiếc A330neo. Bên cạnh đó là 200 máy bay thân hẹp 737 MAX từ Boeing, cùng thỏa thuận cho 20 chiếc Boeing 787 Dreamliner đang được triển khai.

Tháng 5 vừa qua, hãng tiết lộ sẽ chuyển giao 50 chiếc 737 MAX 8 cho Thai Vietjet Air.

Ngoài ra, hãng cũng có thể bố trí máy bay cho liên doanh Vietjet Qazaqstan, được thành lập cùng Qazag Air.

Hiện tại, Vietjet khai thác tổng cộng 99 máy bay, bao gồm cả 2 chiếc COMAC ARJ21 (hay C909) thuê, vừa gia nhập đội bay hồi tháng 4.

Tốc độ tăng trưởng của hãng được dự báo sẽ bùng nổ trong vài năm tới, đưa Vietjet trở thành một thế lực lớn trong khu vực.

Theo kế hoạch, hãng sẽ bổ sung tới 300 máy bay mới vào đội bay trong giai đoạn 2025 - 2027. Vietjet cũng đã ghi nhận bước thăng tiến vượt bậc, với doanh thu và lượng khách đạt kỷ lục trong năm 2024.

Quá trình phát triển MAX

MAX là thế hệ thứ tư của dòng máy bay Boeing 737, được công bố lần đầu tiên vào năm 2011. Ban đầu, Boeing cân nhắc thiết kế thân hẹp hoàn toàn mới, nhưng sau đó quyết định sử dụng động cơ 737 được thiết kế lại để cạnh tranh với Airbus A320neo ra mắt năm 2010.

Dòng MAX có 4 phiên bản là 7, 8, 9, 10 với sức chứa từ khoảng 138 - 230 ghế tùy cấu hình, tầm bay từ 5.740 - 7.040 km tuỳ phiên bản.

737 MAX được trang bị động cơ CFM LEAP-1B thế hệ mới, cũng như hệ thống điện tử hàng không tiên tiến và các cải tiến khác, như cánh nhỏ và cánh chữ V của động cơ.

Hiệu quả là mức tiêu thụ nhiên liệu của 737 MAX giảm 14% và chi phí bảo dưỡng thấp hơn so với thế hệ trước, trở thành lựa chọn hấp dẫn cho các hãng hàng không thân hẹp muốn giảm chi phí khai thác.

Tuy nhiên, dòng MAX vấp phải khủng hoảng an toàn nghiêm trọng sau hai vụ tai nạn Lion Air (10/2018) và Ethiopian Airlines (3/2019), liên quan đến hệ thống hỗ trợ khí động học tự động (MCAS) và cách hệ thống này tương tác với cảm biến góc tấn (AOA).

Hai tai nạn này dẫn đến lệnh cấm bay toàn cầu đối với MAX, các cuộc điều tra sâu rộng và sau đó là gói sửa đổi phần mềm, bổ sung kiểm tra AOA, thay đổi logic MCAS và yêu cầu đào tạo/hướng dẫn bổ sung cho phi công.

Mỹ chỉ cấp phép cho 737 MAX bay trở lại vào tháng 11/2020, hơn 20 tháng sau lệnh cấm. Một số quốc gia như Trung Quốc phải đến cuối năm 2021 mới cho MAX hoạt động lại. Hoạt động giao hàng cho đối tác Trung Quốc chỉ nối lại từ đầu năm 2024.

Sau hơn 3 năm hoạt động an toàn, tháng 1/2024, một chiếc 737 MAX 9 của Alaska Airlines bị bung cửa khi bay ở độ cao khoảng 4.900 m. May mắn không có thiệt hại về người và máy bay hạ cánh an toàn.

Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo nếu sự cố xảy ra ở độ cao hành trình trên 9.000 m, hậu quả có thể thảm khốc. FAA lập tức yêu cầu kiểm tra hơn 170 máy bay MAX 9, phát hiện nhiều chiếc lỏng hoặc thiếu bu-lông quanh khu vực cửa bịt.

Điều tra của NTSB cho thấy Boeing có sai sót nghiêm trọng trong quản lý chất lượng, còn nhà cung cấp Spirit AeroSystems giao máy bay với linh kiện lắp lệch.

Dòng 737 MAX cũng gặp rắc rối trong việc xin chứng nhận. Trong 4 phiên bản, mới chỉ MAX 8 và 9 được khai thác. MAX 7 và 10 vẫn chưa được cấp phép, một phần vì các vụ tai nạn khiến FAA siết quy trình.

Hiện vướng mắc tập trung vào hệ thống chống băng của động cơ và hệ thống giảm chấn kiểm soát độ chòng chành (SMYD.) Trong đó, hệ thống chống băng nguy cơ làm nóng quá mức các vật liệu composite ở cửa hút gió động cơ trong điều kiện khô.

Hai máy bay này hiện đang chờ chứng nhận vào năm 2026, MAX 7 sẽ được chứng nhận trước MAX 10. Hiện có gần 1.200 đơn đặt hàng cho MAX 10 lớn hơn và khoảng 330 đơn đặt hàng cho MAX 7. Southwest Airlines là khách hàng lớn nhất của MAX 7, trong khi các khách hàng đáng chú ý của MAX 10 bao gồm Ryanair và United Airlines.

Các hãng khai thác MAX lớn nhất

Bất chấp nhiều rắc rối, 737 MAX vẫn là lựa chọn phổ biến cho nhiều hãng bay. Bốn trong năm hãng khai thác MAX lớn nhất thuộc Mỹ, các khách hàng quốc tế nổi bật có thể kể đến Ryanair (Ireland), flydubai (UAE) hay TUI Airway (Anh).

MAX 8 là phiên bản phổ biến nhất, với 1.644 chiếc (bao gồm MAX 8-200) đang hoạt động hoặc tạm ngừng, so với 271 chiếc MAX 9. Alaska Airlines và United Airlines dẫn đầu về số lượng MAX 9.

Boeing hiện tồn đọng 4.372 đơn hàng 737 MAX, cho thấy các hãng hàng không vẫn đặt nhiều niềm tin vào dòng máy bay này. Kể từ đầu năm nay, Boeing nhận được 343 đơn 737 MAX mới, sản xuất 38 chiếc mỗi tháng và đã bàn giao hơn 200 chiếc tính đến 31/7.

Hoa Vũ