Hàng không châu Âu giữa bức tranh trái chiều về thuế bay

Trong bối cảnh ngành hàng không toàn cầu vẫn đang nỗ lực phục hồi sau cú sốc đại dịch, nhiều chính phủ châu Âu đã lựa chọn tăng thuế bay như một phần của chiến lược tài chính và môi trường.

Từ Hà Lan, Pháp, Đan Mạch đến Anh, mức thuế hàng không được điều chỉnh tăng, dẫn đến giá vé leo thang và làm dấy lên những tranh luận về tính cạnh tranh của ngành hàng không khu vực.

Hà Lan tăng thuế bay để 'xanh hoá'

Chính phủ Hà Lan mới đây công bố kế hoạch điều chỉnh thuế hành khách hàng không, một quyết định ngay lập tức vấp phải phản ứng dữ dội từ các hãng bay.

Theo đó, hành khách khởi hành tại Hà Lan đã phải trả 30,25 euro (1 euro tương đương hơn 30.000 đồng) cho mỗi vé từ 1/1/2026, tăng 2,9 % so với mức thuế 29,40 euro hiện tại. Chính phủ nước này cũng kế hoạch tăng thuế chuyến bay trên các tuyến bay đường dài vào năm 2027.

Ước tính kế hoạch này sẽ giúp ngân sách Hà Lan thu về thêm 248 triệu euro mỗi năm. Chính phủ Hà Lan khẳng định khoản thuế sẽ được sử dụng để “xanh hóa” ngành hàng không, đầu tư vào công nghệ giảm phát thải và hạ tầng bền vững.

Đối với du khách, điều này có thể đồng nghĩa với việc tăng giá vé từ 50 - 70 euro hoặc hơn, tùy thuộc vào đề xuất cuối cùng. Nếu thuế chuyến bay trên các tuyến bay đường dài được áp dụng vào năm 2027, chênh lệch giá giữa chuyến bay khởi hành từ Hà Lan hoặc quốc gia khác sẽ còn rõ rệt hơn nữa.

Nhiều hãng hàng không, sân bay và cơ quan tiêu dùng cảnh báo điều này có thể tàn phá ngành hàng không ở Hà Lan. Hãng hàng không Hoàng gia Hà Lan (KLM) chỉ ra nguy cơ hành khách, đặc biệt là khách du lịch, hoàn toàn có thể chọn bay từ các sân bay lân cận ở Bỉ hoặc Đức thay vì Amsterdam Schiphol.

Chẳng hạn, một gia đình có hai con hiện đã phải trả 120 euro tiền thuế chuyến bay cho mỗi chuyến đi. Tại Bỉ, mức thuế chuyến bay tối đa cho mỗi vé là 10 euro, Thụy Điển đang bãi bỏ thuế chuyến bay, và Đức thậm chí còn đang cân nhắc việc đảo ngược mức tăng gần đây.

Hiệp hội Du lịch và Vận tải Hàng không Hoàng gia Hà Lan (ANVR) cũng lo ngại nước này sẽ trở thành nơi có vé bay đắt nhất châu Âu, làm giảm sức hút du lịch và tính cạnh tranh của Schiphol, vốn là một trong những trung tâm trung chuyển lớn nhất châu lục.

Ryanair "bỏ chạy" khỏi Đan Mạch

Không chỉ Hà Lan, Đan Mạch cũng trở thành tâm điểm khi áp thuế hành khách mới từ đầu năm 2025. Theo đó, mỗi hành khách khởi hành từ các sân bay Đan Mạch phải trả thêm 50 krone (hơn 200.000 đồng). Con số có vẻ nhỏ, nhưng tác động lại lớn đến các hãng giá rẻ vốn dựa vào mức giá thấp để thu hút khách.

Ryanair, hãng hàng không giá rẻ lớn nhất châu Âu, đã phản ứng quyết liệt với tuyên bố rút toàn bộ hoạt động khỏi sân bay Aalborg từ tháng 3/2025. Điều này đồng nghĩa Đan Mạch mất khoảng 1,7 triệu chỗ ngồi và 32 đường bay trong mùa hè.

Hãng cho rằng chính phủ Đan Mạch đã "áp dụng thuế hàng không kỳ lạ", khiến nước này mất lợi thế so với các quốc gia lân cận, nơi hành khách không bị đánh thuế hoặc chịu mức thấp hơn.

Thuế bay ở Anh ngày càng nặng

Anh là quốc gia đi tiên phong trong việc áp thuế hành khách hàng không, với Air Passenger Duty (APD) được ban hành từ năm 1994. Đây là một trong những loại thuế bay "thâm niên" nhất thế giới, áp dụng cho mọi hành khách rời khỏi sân bay Anh.

Từ tháng 4/2026, APD sẽ tăng thêm để bù trượt giá tuỳ theo khoảng cách bay và hạng ghế, đặc biệt là với ghế hạng thương gia và các chuyến bay đường dài. Riêng máy bay cá nhân và chuyên cơ sẽ chịu mức tăng mạnh, phản ánh quan điểm “người gây ô nhiễm nhiều phải trả nhiều hơn”.

Ví dụ, hành khách bay hạng phổ thông từ London đến New York hiện phải trả khoảng 87 bảng phí APD, nhưng với ghế hạng thương gia, mức này có thể lên tới hơn 200 bảng.

Pháp tăng gấp đôi

Pháp cũng không đứng ngoài xu hướng. Từ tháng 3/2025, chính phủ Pháp quyết định tăng gấp đôi thuế hàng không mang tên “solidarity tax”. Thuế này áp dụng với tất cả các chuyến bay khởi hành từ Pháp, ngoại trừ kết nối nội địa đặc thù như Corsica hoặc các vùng hải ngoại.

Cụ thể, vé hạng phổ thông trên các chặng nội địa và trong EU sẽ tăng từ 2,63 euro lên 7,40 euro. Với chặng trung bình và đường dài, mức tăng còn mạnh hơn từ 7,51 euro lên 23,07 euro; thậm chí có trường hợp lên tới 40 euro với vé hạng thương gia.

Chính phủ Pháp kỳ vọng thu thêm khoảng 1 tỷ euro mỗi năm và dùng để tài trợ cho các chương trình giảm phát thải, phát triển năng lượng sạch. Tuy nhiên, những bên phản đối cho rằng động thái sẽ ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh toàn cầu của Pháp.

Ông Benjamin Smith, Tổng giám đốc Air France-KLM, chỉ trích việc tăng thuế hàng không là “vô lý”. Ông cho biết: “Pháp là quốc gia có mức đánh thuế hàng không cao nhất châu Âu. Trong 20 năm qua, chúng tôi mất 1 - 2% thị phần mỗi năm vào tay các hãng hàng không nước ngoài. Rõ ràng lợi ích sẽ chảy sang các quốc gia khác”.

Ông Michael O’Leary, Giám đốc điều hành Ryanair, cảnh báo sẽ cắt giảm các chuyến bay tại Pháp nếu mức thuế này được tăng lên. "Pháp vốn đã là một quốc gia có thuế cao và nếu tiếp tục tăng thêm các loại thuế vốn đã cao, chúng tôi có thể sẽ phải giảm công suất khai thác", ông nói. "Pháp đang đi ngược xu thế. Sẽ không thể hiệu quả hơn hay cạnh tranh hơn bằng cách đánh thuế quá mức vào giá vé máy bay".

Bức tranh trái chiều

Một số quốc gia châu Âu khác cũng đang loay hoay với bài toán thuế bay. Từ đâu năm 2024, Đức tăng thuế vận tải hàng không thêm gần 20%, đưa mức phí lên từ 15 đến hơn 70 euro tùy quãng đường bay.

Chính phủ Đức coi đây là nguồn thu quan trọng để đáp ứng mục tiêu khí hậu, song các hãng bay cảnh báo chính sách này sẽ làm hành khách tìm đến lựa chọn rẻ hơn ở những nước lân cận.

Trái ngược những quốc gia trên, Thụy Điển lại quyết định bãi bỏ thuế bay sau đại dịch, nhằm cứu ngành du lịch và bảo toàn tính cạnh tranh của Stockholm so với các sân bay trong khu vực Bắc Âu.

Trong khi đó, Bỉ chọn cách duy trì mức thuế rất thấp, chỉ khoảng 10 euro mỗi vé, nhờ đó trở thành “điểm bay tránh thuế” hấp dẫn cho nhiều hành khách Hà Lan, những người không ngại lái xe sang Brussels hoặc Charleroi để tiết kiệm chi phí.

Những cách tiếp cận đa dạng ấy tạo nên một bức tranh hàng không trái chiều ở châu Âu. Cùng mục tiêu giảm phát thải hoặc tăng thu ngân sách, nhưng mỗi nước lại chọn một con đường khác nhau, khiến thị trường hàng không khu vực thêm phân mảnh và khó đoán định.

Hoa Vũ