Siêu đô thị sân bay ở Việt Nam: Nhìn lại quy hoạch của Gia Bình và Long Thành
Những “siêu đô thị sân bay” tại Bắc Ninh và Long Thành đang được kỳ vọng mở ra một chương mới trong quy hoạch đô thị Việt Nam.
Khi đó, các sân trở thành hạt nhân phát triển đa chức năng, tích hợp thương mại, logistics, công nghiệp và dịch vụ, định hình không gian đô thị thế hệ mới gắn liền với động lực hội nhập toàn cầu.
Bắc Ninh: Từ cảng hàng không đến siêu đô thị
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bắc Ninh Phạm Văn Thịnh vừa ký Quyết định số 169/QĐ-UBND phê duyệt nhiệm vụ quy hoạch phân khu đô thị Nam sông Đuống, phân khu số 2 với tỷ lệ 1/2.000. Đây được xem là bước đi mở đường cho một siêu đô thị mang tầm vóc quốc tế hình thành ngay cửa ngõ phía Nam tỉnh.
Theo quyết định, khu vực quy hoạch có diện tích gần 12.860 ha, trải dài trên nhiều phường, xã của Thuận Thành, Gia Bình, Lương Tài. Ranh giới được xác định: phía Bắc giáp cao tốc Hà Nội – Gia Bình và Cảng hàng không quốc tế Gia Bình, phía Nam giáp Hưng Yên và Hải Phòng, phía Đông giáp Hải Phòng, phía Tây giáp khu dân cư phường Trí Quả.
Vị trí quy hoạch được xác định giáp cao tốc Hà Nội – Gia Bình và cảng hàng không quốc tế Gia Bình ở phía Bắc, nối liền Hải Phòng và Hưng Yên ở phía Nam, tạo thành một hành lang kết nối trực tiếp tam giác kinh tế Hà Nội – Hải Phòng – Quảng Ninh.
Điểm nhấn quan trọng của dự án chính là sân bay Gia Bình. Với diện tích khoảng 1.900 ha và tổng vốn đầu tư ước tính hơn 120.000 tỷ đồng, sân bay này sẽ trở thành một trong những cảng hàng không lớn nhất cả nước, chỉ đứng sau Long Thành về quy mô đất đai.
Sân bay Gia Bình không đơn thuần là hạ tầng vận tải, mà còn là hạt nhân cho sự hình thành một đô thị sân bay đa chức năng. Toàn bộ không gian quy hoạch được định hình theo mô hình TOD (Transit Oriented Development - phát triển đô thị theo định hướng phát triển giao thông công cộng), phát triển mật độ cao, kiến trúc cao tầng hiện đại, tạo điều kiện cho một đô thị “sống cùng sân bay” đúng nghĩa.
Bắc Ninh đặt mục tiêu xây dựng một trung tâm thương mại tự do, khu phi thuế quan, hệ thống logistics đa phương thức kết nối cảng cạn và đường sắt cao tốc, cùng với đó là không gian nghiên cứu phát triển, công viên phần mềm, trung tâm hội nghị triển lãm, khách sạn và văn phòng quốc tế.
Hiện nay, dân số khu vực khoảng 200.000 người, song theo quy hoạch đến năm 2050, con số này sẽ tăng lên 300.000 - 350.000 thường trú nhân. Nếu tính cả lực lượng lao động, du khách và người sử dụng dịch vụ, đô thị sân bay Bắc Ninh có thể phục vụ tới 800.000 người.
Long Thành: Định hình không gian đô thị gắn với cửa ngõ quốc tế
Trong khi miền Bắc ghi dấu ấn với dự án Bắc Ninh – Gia Bình, thì miền Nam cũng đang bước vào giai đoạn định hình một siêu đô thị sân bay mang tầm vóc quốc gia quanh Cảng hàng không quố c tế Long Thành.
Dự án này không còn là khái niệm mới, nhưng với quy hoạch chung đô thị Long Thành đến năm 2045 đã được Thủ tướng phê duyệt nhiệm vụ, tầm nhìn “đô thị sân bay” nay đã có lộ trình cụ thể hơn bao giờ hết.
Toàn bộ huyện Long Thành, với diện tích hơn 43.000 ha, được xác định là phạm vi quy hoạch đô thị gắn với sân bay. Đây không chỉ là nơi đặt hạ tầng hàng không, mà còn là không gian phát triển đô thị, công nghiệp, dịch vụ, logistics và công nghệ cao cho vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.
Theo định hướng, Long Thành sẽ khai thác tối đa lợi thế tự nhiên và vị trí chiến lược để trở thành cửa ngõ quốc tế, đồng thời là trung tâm hậu cần và vận tải hàng không lớn nhất cả nước.
Điểm khác biệt của Long Thành nằm ở quy mô và tính đồng bộ. Trong khi nhiều sân bay hiện hữu chỉ phát triển các khu vực phụ cận thành vùng dịch vụ nhỏ lẻ, Long Thành được quy hoạch ngay từ đầu như một đô thị gắn liền với sân bay, nơi cư trú, làm việc, nghiên cứu, sản xuất và dịch vụ diễn ra liền mạch quanh hạ tầng hàng không.
Với tầm nhìn đến 2045, Long Thành không chỉ phục vụ vận chuyển mà còn định hình cả một “thành phố hàng không”, mang tính lan tỏa cho toàn vùng Đông Nam Bộ.
Hiện Đồng Nai hiện đang hoàn tất đồ án quy hoạch chung đô thị Long Thành, dự kiến trình Bộ Xây dựng trong quý III/2025. Đây sẽ là cơ sở pháp lý then chốt để triển khai các dự án thành phần, từ khu đô thị mới, khu dịch vụ hậu cần, logistics, đến các trung tâm công nghiệp công nghệ cao.
Với sự tham gia của nhiều nhà đầu tư trong và ngoài nước, Long Thành được kỳ vọng trở thành đầu tàu phát triển, không chỉ gắn với sân bay lớn nhất Việt Nam mà còn với vị thế “cửa ngõ Đông Nam Á”.
Xu hướng mới trong quy hoạch đô thị hàng không
Câu chuyện tương lai gần của Bắc Ninh và Long Thành, bên cạnh các dự án mở rộng, mở mới sân bay tại các địa phương như Quảng Trị, Phú Quốc,... không chỉ phản ánh tầm nhìn chiến lược của từng địa phương, mà còn cho thấy một xu hướng mới trong quy hoạch phát triển đô thị tại Việt Nam: đưa sân bay trở thành hạt nhân đô thị thay vì chỉ là công trình hạ tầng độc lập.
Điều này phù hợp với bối cảnh hội nhập và cạnh tranh toàn cầu, nơi các mô hình “aerotropolis” tại Incheon (Hàn Quốc), Dubai (UAE) hay Changi (Singapore) đã chứng minh sức mạnh kết hợp giữa hàng không, dịch vụ và đô thị hiện đại.
Việt Nam hiện đã có những bước đi đầu tiên để hình thành các “siêu đô thị sân bay”, trong đó Bắc Ninh và Long Thành là hai dự án tiên phong. Bắc Ninh với lợi thế nằm sát Hà Nội, kết nối trực tiếp tam giác kinh tế phía Bắc, sẽ trở thành trung tâm logistics, thương mại và công nghệ cao. Long Thành với quy mô quốc gia và quốc tế sẽ mở rộng cánh cửa cho vùng kinh tế phía Nam vươn ra toàn cầu.
Nhìn tổng thể, cả hai dự án không chỉ đơn thuần phục vụ hàng không mà còn đóng vai trò động lực cho phát triển kinh tế – xã hội, tái cấu trúc không gian đô thị, và tạo sức bật cho Việt Nam trên bản đồ giao thương quốc tế.
Khi hai “siêu đô thị sân bay” này đi vào vận hành, Việt Nam có thể kỳ vọng hình thành những cực tăng trưởng mới, sánh ngang với các trung tâm hàng không – đô thị hiện đại trong khu vực.
Theo ông Võ Tấn Đức, Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai, địa phương này xác định ngay từ đầu đây là dự án lớn, trọng điểm của quốc gia, đồng thời cũng là một nhiệm vụ chính trị hết sức to lớn và đã huy động cả một hệ thống chính trị vào cuộc để thực hiện công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng.
Sau khi dự án sân bay Long Thành đi vào hoạt động sẽ tạo động lực tăng trưởng kinh tế cho khu vực lân cận sân bay như Đồng Nai, TP.HCM, Bà Rịa – Vũng Tàu mà còn cả khu vực Đông Nam Bộ và các tính phía Nam. Khu thương mại tự do quanh khu vực này sẽ kết hợp với cảng biến nước sâu Cái Mép để tạo thành trục phát triển kinh tế của vùng.
“Tôi tin tưởng rằng với những đặc điểm vượt trội này, Thành phố sân bay Long Thành không chỉ phát triển độc lập mà còn trở thành một cực đối trọng quan trọng, cùng với TP.HCM hình thành mô hình đô thị song sinh – hỗ trợ, bổ sung lẫn nhau, tối ưu hóa lợi thế của cả hai đô thị, tạo ra một sức bật tổng thể cho toàn vùng”, ông Lộc nhận định.