Cambodia Airways mua 20 máy bay C909 của Trung Quốc

Ngày 9/9, Cambodia Airways ký biên bản ghi nhớ (MoU) với Tập đoàn Máy bay Thương mại Trung Quốc (COMAC) về việc mua 20 máy bay phản lực khu vực C909.

Trong số này, 10 đơn đặt hàng đã được xác nhận và 10 đơn hàng còn lại là đơn đặt hàng dự kiến. Đây là thương vụ quốc tế lớn đầu tiên của C909, đánh dấu bước tiến quan trọng trong nỗ lực xuất khẩu máy bay nội địa Trung Quốc.

COMAC cho biết hai bên sẽ hợp tác chặt chẽ về đưa máy bay vào khai thác, hỗ trợ vận hành và phát triển ngành hàng không tại Campuchia.

Cambodia Airways là hãng hàng không quốc gia do Chính phủ Campuchia thành lập, nổi bật với chứng nhận IOSA của IATA và xếp hạng 3 sao Skytrax hiện là hãng duy nhất tại Campuchia đạt các tiêu chuẩn này.

Việc một hãng bay uy tín lựa chọn C909 thể hiện mức độ tin tưởng đối với sản phẩm của COMAC, đồng thời cho thấy sự gắn kết giữa quan hệ hợp tác hàng không và “Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI)” mà Campuchia là một đối tác thân cận.

Trước thương vụ này, chỉ có ba hãng hàng không Đông Nam Á đưa C909 vào khai thác: một hãng tại Indonesia, Lao Airlines (Lào) và VietJet Air (Việt Nam). Tổng cộng, các hãng này đang vận hành bảy chiếc C909 trên 15 tuyến bay, kết nối 18 thành phố và đã phục vụ hơn 370.000 lượt khách.

Việc Cambodia Airways bổ sung thêm C909 sẽ mở rộng hiện diện của dòng máy bay này tại khu vực, đồng thời nâng cao khả năng kết nối hàng không giữa Campuchia và Trung Quốc.

Giới quan sát nhận định, cùng với sự hỗ trợ kỹ thuật và vận hành từ phía COMAC, Campuchia có thể trở thành trung tâm mới cho khai thác dòng C909 tại Tiểu vùng sông Mê Kông.

Đây không chỉ là bước tiến về thương mại hàng không, mà còn góp phần hiện thực hóa chiến lược “Con đường tơ lụa trên không” của Trung Quốc ở Đông Nam Á, qua đó tạo tiền đề để máy bay dân dụng nội địa Trung Quốc từng bước thâm nhập các thị trường quốc tế.

Đà phát triển của dòng máy bay C909 và C919

C909 và C919 hiện là hai mẫu máy bay dân dụng chủ lực do Trung Quốc phát triển, cho thấy bước tiến cả về sản xuất lẫn khai thác thương mại. C909 (tên cũ ARJ21) là máy bay phản lực chặng ngắn và trung bình đầu tiên được thiết kế theo chuẩn quốc tế, có 78-97 ghế với tầm bay 2.225-3.700 km.

Mẫu này được Cục Hàng không Dân dụng Trung Quốc (CAAC) cấp chứng chỉ loại cuối năm 2014, giấy phép sản xuất năm 2017 và bắt đầu khai thác từ 2016. Đến năm 2023, COMAC đã bàn giao hơn 160 chiếc, vận hành trên 700 đường bay và phục vụ 24 triệu lượt khách. Năm 2024, đơn hàng cho C909 và C919 đạt kỷ lục 330 chiếc, với gần 50 chiếc được giao, cho thấy nhu cầu nội địa mạnh mẽ.

Bên ngoài thị trường Trung Quốc, C909 dần mở rộng ở các thị trường ngách. Với khả năng cất/hạ cánh trên đường băng ngắn, hoạt động tốt ở sân bay hạn chế và chịu gió ngang, C909 được đánh giá phù hợp cho những quốc gia có hạ tầng còn hạn chế, đặc biệt ở Đông Nam Á và châu Phi.

Tháng 11/2024, tại triển lãm Chu Hải, COMAC đổi tên ARJ21 thành C909 để đồng bộ thương hiệu, đồng thời nhận thêm 70 đơn hàng từ Hainan Airlines và Colorful Guizhou Airlines. Điều này phản ánh sự tín nhiệm của các hãng bay trong nước trước khi C909 được đưa ra thị trường quốc tế.

Song song với đó, C919 là máy bay thân hẹp tầm trung do Trung Quốc chế tạo có sức chứa 158-192 ghế, tầm bay 5.555 km, được thiết kế để cạnh tranh trực tiếp với Airbus A320 và Boeing 737.

Chính thức khai thác từ tháng 5/2023, đến cuối năm 2024, dòng máy bay này đã chở hơn 1 triệu lượt khách. Tính đến tháng 12/2024, COMAC bàn giao 14 chiếc cho ba hãng lớn trong nước (China Eastern, Air China, China Southern), khai thác trên 15 đường bay nối 10 thành phố.

COMAC cũng mở văn phòng khu vực tại Singapore nhằm tăng cường hỗ trợ kỹ thuật và hợp tác quốc tế, chuẩn bị nền tảng để C919 từng bước thâm nhập thị trường toàn cầu.

Mở rộng "Con đường tơ lụa trên không"

Sáng kiến “Con đường tơ lụa trên không” trong khuôn khổ BRI được Chủ tịch Tập Cận Bình công bố năm 2017, với mục tiêu tăng cường liên kết hàng không giữa Trung Quốc và các quốc gia đối tác, bổ sung cho kết nối đường bộ, đường biển và kỹ thuật số. Trọng tâm là mở thêm tuyến bay, tăng tần suất, phát triển hạ tầng và hài hòa hóa tiêu chuẩn hàng không.

Sau 8 năm triển khai, đến giữa năm 2025, Trung Quốc đã có đường bay thường lệ tới 61 quốc gia BRI và đường bay hàng hóa tới 33 quốc gia. Đồng thời, nước này ký hiệp định dịch vụ hàng không song phương với 107 đối tác, chiếm 70% số nước tham gia.

Từ 2017 đến 2025, hơn 1,55 triệu chuyến bay đã được thực hiện, vận chuyển 200 triệu hành khách và gần 6 triệu tấn hàng hóa. Những con số này cho thấy mạng lưới hàng không Trung Quốc đang mở rộng mạnh mẽ, thúc đẩy thương mại và giao lưu quốc tế.

Trong giai đoạn mới, Trung Quốc chú trọng hợp tác chuỗi cung ứng và công nghiệp hàng không. Theo báo cáo tháng 8/2025 của Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia Trung Quốc (NDRC) và CAAC, ưu tiên sẽ là thúc đẩy thuê mua máy bay, sản xuất thiết bị, đồng thời phát triển các “hành lang hàng không nhanh” để nâng cao hiệu quả kết nối.

Trung Á, Trung Đông, châu Phi và Đông Âu là nơi nhu cầu cao nhưng hạ tầng hạn chế được coi là trọng điểm mở rộng ảnh hưởng.

Kết quả bước đầu đã rõ: từ 2023, Lào và Việt Nam tiếp nhận C909 qua hình thức thuê từ COMAC; tại châu Phi và Trung Á, Trung Quốc hỗ trợ đào tạo nhân lực, nâng cấp sân bay và quản lý không lưu.

Nhờ vậy, các sân bay, hãng bay và thiết bị mang dấu ấn Trung Quốc ngày càng trở thành một phần quan trọng trong mạng lưới hàng không Á-Âu-Phi, tạo nền tảng để C909 và C919 thâm nhập sâu hơn vào thị trường quốc tế.

Triển vọng xuất khẩu máy bay dân dụng và vai trò của COMAC

Từ nền tảng nội địa và khu vực, Trung Quốc đang có cơ hội lớn để mở rộng ra toàn cầu, với COMAC giữ vai trò trung tâm thông qua hai sản phẩm chủ lực C909 và C919.

Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) mang lại lợi thế ngoại giao và tài chính, giúp Trung Quốc kết hợp phát triển hạ tầng hàng không với chào bán máy bay. Các hãng bay Đông Nam Á, nhờ kết nối gia tăng, có thêm động lực thử nghiệm sản phẩm COMAC, đặc biệt khi được hỗ trợ tài chính và kỹ thuật.

Hiện các chuyến bay giữa Trung Quốc và ASEAN đạt hơn 2.500 chuyến/tuần, tăng 8,3% so với cùng kỳ, tạo nền tảng thuận lợi cho khai thác C919.

Sau thành công bước đầu của C909, trọng tâm chuyển sang C919 mẫu thân hẹp tầm trung cạnh tranh trực tiếp với Airbus A320 và Boeing 737.

Tháng 9/2025, tại Hội nghị Thượng đỉnh BRI ở Hồng Kông, AirAsia công khai bày tỏ quan tâm và đang đàm phán để trở thành hãng quốc tế đầu tiên sở hữu C919.

Nếu thành công, đây sẽ là đơn hàng quốc tế đầu tiên của dòng máy bay này, mở ra bước ngoặt cho COMAC trên thị trường toàn cầu.

Tuy nhiên, thách thức còn lớn. Để thâm nhập phương Tây, C919 cần chứng nhận từ FAA hoặc EASA quá trình này có thể kéo dài nhiều năm. Ngoài ra, các hãng bay quốc tế còn cân nhắc đến hệ thống bảo dưỡng, chuỗi cung ứng và dịch vụ hậu mãi. Để đáp ứng, COMAC đang xây dựng hệ sinh thái hỗ trợ toàn diện: hợp tác cho thuê, mở trung tâm dịch vụ quốc tế và củng cố chuỗi linh kiện.

Chiến lược “xuất khẩu máy bay song song với xuất khẩu kết nối hàng không” đang giúp Trung Quốc mở rộng dấu ấn toàn cầu. Với nền tảng “Con đường tơ lụa trên không” và các dòng C909, C919, Bắc Kinh dần khẳng định vai trò mới: từ thị trường hàng không lớn nhất thành nhà sản xuất cạnh tranh trực tiếp với Boeing và Airbus.

Kha Linh