MQ-28 Ghost Bat: ‘Bóng ma’ định hình kỷ nguyên không chiến tự hành
MQ-28 Ghost Bat, máy bay chiến đấu không người lái thế hệ mới của Boeing, đang trở thành ứng viên số 1 cuộc đua tấn công không người lái.
Trong bối cảnh chạy đua không người lái chiến đấu toàn cầu, MQ-28 Ghost Bat của Boeing xuất hiện như một trong những ứng viên nổi bật. Được phát triển tại Australia, Ghost Bat được quảng bá là nền tảng “Loyal Wingman” - một máy bay không người lái hoạt động phối hợp với các máy bay có người lái để gia tăng năng lực cảm biến, bảo vệ và tấn công.
Tuy nhiên, MQ-28 Ghost Bat không chỉ là một phương tiện rẻ tiền thay thế máy bay phi công, mà còn là một bài toán phức tạp về công nghệ, chi phí và chiến lược tác chiến trong tương lai.
Nhiều thử nghiệm cho năng lực tấn công thực tế
Theo Boeing Defense, chương trình MQ-28 đã vượt nhiều mốc thử nghiệm quan trọng trong năm 2025: từ bay phối hợp nhiều chiếc (multi-ship operations) đến chia sẻ dữ liệu giữa UAV và máy bay có người lái, thậm chí thực hiện các hành vi tự chủ cơ bản và nhiệm vụ phối hợp do lực lượng RAAF chỉ đạo.
Các báo cáo cho biết, những thử nghiệm này hoàn thành sớm hơn lịch trình, làm cơ sở cho việc sản xuất Block 2 — phiên bản hướng tới năng lực tác chiến thực dụng. RAAF đã nhận nhiều nguyên mẫu Block 1; Boeing báo cáo hơn 150 giờ bay thực tế và hàng chục nghìn giờ thử nghiệm mô phỏng trên máy tính.
Các hãng chuyên ngành như Aviation Week và Jane’s ghi nhận Boeing đang chuẩn bị cho các thử nghiệm vũ khí trên MQ-28, với mục tiêu phóng tên lửa không đối không trong giai đoạn cuối 2025 hoặc đầu 2026, bước đi nhằm chứng minh năng lực tấn công thực tế của hệ thống.
Gần đây, một video mô phỏng của Boeing gợi ý MQ-28 Ghost Bat có thể được cấu hình với cửa tiếp nhiên liệu trên lưng thân cho phép tiếp dầu bằng phương pháp boom từ máy bay tiếp dầu.
Nếu hiện thực hóa, năng lực này sẽ kéo dài tầm bay và độ bền nhiệm vụ đáng kể giúp UAV này có thể rời khu vực nhiệm vụ để “đổ xăng” rồi quay lại, hoặc đổi vùng hoạt động liên tục mà không cần hạ cánh về căn cứ.
Điều này đặc biệt giá trị đối với Australia, nơi “khoảng cách” là thách thức khi triển khai sức mạnh không quân ở khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương.
Theo Boeing, MQ-28 Ghost Bat hiện có tầm bay ít nhất 3.700km với một thùng nhiên liệu. Nếu bổ sung năng lực tiếp nhiên liệu trên không, UAV này có thể kéo dài thời gian hoạt động, luân chuyển khu vực nhiệm vụ hoặc nhanh chóng quay lại chiến trường mà không cần hạ cánh.
Không giống máy bay có người lái, UAV không chịu hạn chế bởi nhu cầu sinh lý của phi công. Do đó, khi kết hợp cùng năng lực tiếp dầu, MQ-28 có thể duy trì nhiệm vụ nhiều giờ, thậm chí hàng ngày, tùy thuộc vào luồng tiếp tế.
Tuy nhiên, việc bổ sung khả năng tiếp dầu trên không cũng đặt ra nhiều câu hỏi kỹ thuật và hậu cần: làm thế nào để đảm bảo kết cấu chịu được lực truyền qua khi tiếp dầu?
Làm sao để tự động hóa quy trình tiếp dầu chính xác với UAV? Và quan trọng không kém: liệu đội tiếp dầu hiện hữu, vốn đã căng thẳng, có đáp ứng nổi nếu số lượng lớn UAV cần tiếp nhiên liệu?
Các chuyên gia cảnh báo rằng dù ý tưởng hấp dẫn, nó sẽ làm tăng chi phí thiết kế, bảo trì và vận hành, đồng thời tạo ra nhu cầu bổ sung năng lực tiếp dầu cho hạm đội.
Bất kể những thách thức được đặt ra, những động thái trên đây cho thấy Ghost Bat không còn là “chỉ thử nghiệm” mà đang tiến gần thành năng lực triển khai.
Công nghệ trọng yếu của MQ-28 Ghost Bat
MQ-28 Ghost Bat sở hữu thiết kế gọn nhẹ, dài 11,6m tương đương A-4 Skyhawk, động cơ Williams FJ44-1A êm ái, tốc độ tối đa Mach 0,9, trần bay 12.000m.
Điểm nổi bật là khả năng tự hành cao, tích hợp AI để thực hiện chuỗi "tìm-kiếm-sửa-theo dõi-nhắm mục tiêu" một cách độc lập, kết hợp dữ liệu từ nhiều nguồn qua hệ thống fusion tiên tiến.
UAV này có phạm vi bay 3.700km (chưa kể có thể tiếp dầu trên không), có thể mang tên lửa AMRAAM nội bộ.
Phiên bản Block 2 đang thử nghiệm phần cứng, trong khi Block 3 dự kiến có cánh lớn hơn và khoang vũ khí mở rộng, hỗ trợ kiểm soát đa tàu từ E-7 Wedgetail.
Điểm mạnh nổi trội của Ghost Bat là kiến trúc “mạng cảm biến” (sensor node) và khả năng chia sẻ dữ liệu thời-gian-thực với các nền tảng khác như F-35, F/A-18 hoặc máy bay cảnh báo sớm E-7 Wedgetail.
Một số nguyên mẫu đã mang cảm biến IRST (hồng ngoại) ở mũi, cho phép phát hiện các mục tiêu tàng hình và tên lửa mà radar có thể khó khăn trong việc phát hiện. IRST hoạt động thụ động, nghĩa là không phát ra tín hiệu có thể bị đối phương dò tìm, do vậy nó là bổ sung quý giá cho mạng cảm biến hỗn hợp.
Thêm vào đó, Ghost Bat sử dụng cấu trúc cánh composite lớn và actuators điện để điều khiển. Thiết kế này tập trung vào tính mô-đun: mũi máy có thể đổi nhanh để thích ứng nhiệm vụ khác nhau, từ trinh sát đến tấn công.
Khả năng “đưa dữ liệu về” (data fusion) giữa nhiều Ghost Bat và một máy bay điều khiển giúp tạo ra “combat mass” ảo, tức sức mạnh tập trung nhiều cảm biến và vũ khí mà không cần triển khai thêm máy bay có người lái.
Đoạn video của Boeing còn cho thấy F-15EX sử dụng Ghost Bat như cảm biến bổ trợ để phát hiện hệ thống phòng không đối phương. Sau đó, tiêm kích Eagle II phóng tên lửa hành trình AGM-84H/K SLAM-ER để tiêu diệt mục tiêu.
Đoạn video của Boeing còn cho thấy F-15EX sử dụng Ghost Bat như cảm biến bổ trợ để phát hiện hệ thống phòng không đối phương. Sau đó, tiêm kích Eagle II phóng tên lửa hành trình AGM-84H/K SLAM-ER để tiêu diệt mục tiêu.
Ghost Bat cũng được mô phỏng mang theo 2 tên lửa không đối không AIM-120 AMRAAM trong khoang vũ khí và trang bị cảm biến hồng ngoại (IRST).
Tiềm năng, giới hạn và vị trí chiến lược
Các chuyên gia tại Jane’s và Aviation Week đều nhìn nhận MQ-28 là “một bước tiến quan trọng” trong khái niệm Loyal Wingman, nhờ khả năng tích hợp dễ dàng với các nền tảng có người lái và chi phí thấp hơn so với chế tạo thêm chiến đấu cơ có phi công.
Họ lưu ý các kết quả chứng minh khả năng phối hợp và chia sẻ dữ liệu là tín hiệu tích cực, đặc biệt khi Boeing đã công khai các hành vi “multi-ship” và kiểm soát từ E-7 Wedgetail.
Nhiều nhà phân tích quốc phòng cũng cho rằng MQ-28 không cạnh tranh trực tiếp với các thiết kế như XQ-58 Valkyrie hay MQ-25 Stingray ở mọi khía cạnh - mỗi nền tảng mang triết lý khác nhau (trinh sát, tiếp dầu, tác chiến).
Một số nhận định cho biết lợi thế của Ghost Bat nằm ở “chi phí thấp – tính mô-đun – triển khai chung với lực lượng RAAF”, nhưng khi mở rộng thành chương trình xuất khẩu hoặc tham gia CCA cấp quy mô lớn, Boeing cần chứng minh độ tin cậy, tính thân thiện với logistics và khả năng tích hợp vào các hạm đội đồng minh.
Boeing đã đầu tư mở rộng năng lực sản xuất tại Australia, đặt mục tiêu tạo chuỗi cung ứng địa phương và cơ sở sản xuất ở Toowoomba. Chính phủ Australia đã cấp tài trợ lớn cho chương trình và đang cân nhắc mua sắm thêm Ghost Bat nếu các thử nghiệm tiếp tục thuận lợi.
Song để biến MQ-28 thành sản phẩm xuất khẩu thành công, Boeing cần giải quyết bài toán tương thích với các tiêu chuẩn tiếp dầu, vũ khí, và đảm bảo khả năng hỗ trợ hậu cần cho khách hàng quốc tế.
MQ-28 Ghost Bat là một trong những nỗ lực đáng chú ý nhất nhằm hiện thực hóa khái niệm “Loyal Wingman”. Nó kết hợp cảm biến hiện đại, khả năng phối hợp tác chiến và mô-đun hóa thiết kế để phục vụ nhiều nhiệm vụ. Các thành tựu thử nghiệm sớm cùng kế hoạch thử vũ khí cho thấy Ghost Bat đang tiến nhanh lên phía trước.
Từ ý tưởng đến hiện thực hóa trên quy mô lớn là một chặng đường dài. Những quyết định về tiếp nhiên liệu trên không, phóng vũ khí, chuẩn hóa logistics và chi phí vận hành sẽ quyết định liệu Ghost Bat chỉ là “một nền tảng thử nghiệm đáng chú ý” hay trở thành một thành phần nhân rộng trong các không lực đồng minh.
Nếu thành công, MQ-28 Ghost Bat không chỉ nâng tầm khả năng răn đe của Úc mà còn mở ra kỷ nguyên UAV hợp tác, với kế hoạch xuất khẩu sang Mỹ và Ba Lan. Trong tương lai, Ghost Bat có thể định hình lại không chiến, nơi máy móc "ma quỷ" hỗ trợ con người hiệu quả hơn bao giờ hết.