Tên lửa Long Neptune: Bước nhảy vọt công nghệ Ukraine thách thức Nga

Đây không chỉ là thành tựu công nghệ nội địa mà còn mang ý nghĩa chiến lược sâu sắc, giúp Ukraine giảm phụ thuộc vào vũ khí phương Tây và mở rộng khả năng tấn công sâu vào lãnh thổ Nga.

Phiên bản tầm xa của tên lửa hành trình R-360 Neptune, được gọi không chính thức là Long Neptune, đã được thử nghiệm vào tháng 3/2025 và có khả năng tấn công mục tiêu ở khoảng cách lên tới 1.000 km.

Mặc dù việc phát triển loại vũ khí này đã được công bố rộng rãi từ tháng 11/2023, song chưa hề có hình ảnh nào được tiết lộ — cho đến nay.

Mới đây, tài khoản chính thức của cổng thông tin quốc phòng nhà nước Zbroia đã đăng tải một đoạn video cho thấy tên lửa này cùng với nhiều loại vũ khí khác do Ukraine sản xuất.

Trong đoạn video, tên lửa không được nêu đích danh, nhưng thiết kế đặc trưng với cánh gấp hình chữ X đã gần như xác nhận đó chính là Long Neptune. Các cảnh phóng đi kèm trong video là tư liệu lưu trữ từ giai đoạn 2018–2020, khi hệ thống phòng thủ bờ biển Neptune nguyên bản đang được thử nghiệm bắn.

Thông số kỹ thuật vẫn được giữ kín

Neptune ban đầu được thiết kế để tiêu diệt tàu chiến và tàu vận tải với trọng tải lên đến 9.000 tấn, lấy cảm hứng từ tên lửa Kh-35 của Liên Xô nhưng được cải tiến về tầm bắn, hệ thống dẫn đường và thiết bị điện tử.

Phiên bản gốc (R-360 Neptune) có tầm bắn khoảng 200-300 km, tốc độ cận âm (khoảng 0,8-0,9 Mach), và bay ở độ cao thấp để tránh radar, với đầu đạn nặng 150 kg.

Sự nâng cấp lên Long Neptune tập trung vào việc mở rộng tầm bắn lên 1.000 km, đòi hỏi thay đổi lớn về thiết kế.

Tuy nhiên, cho đến nay, thông số chính thức của Long Neptune chưa được công bố, ngoại trừ tuyên bố rằng nó có tầm bắn 1.000 km và được thiết kế để tấn công mục tiêu mặt đất. Nếu quả thực tên lửa đã được đưa vào sử dụng từ tháng 3, như một số nguồn tin gợi ý, thì sự xuất hiện công khai này sẽ không gây bất ngờ đối với lực lượng Nga.

So sánh trực quan với bản gốc R-360 Neptune chống hạm cho thấy nhiều thay đổi đáng chú ý. Phần đuôi chứa động cơ dường như giữ nguyên thiết kế, từ đó có thể dùng làm cơ sở ước tính kích thước. Theo đó, Long Neptune được cho là dài trên 6 mét (không tính booster), tức dài hơn khoảng 1,5 mét so với R-360 nguyên bản.

Thân giữa của tên lửa cũng được mở rộng, với đường kính tăng từ khoảng 38 cm lên gần 50 cm. Điều này cho thấy Long Neptune không chỉ dài hơn mà còn dày hơn, nhiều khả năng nhằm tăng dung tích nhiên liệu để mở rộng tầm bắn. Ngược lại, phần mũi vẫn giữ nguyên đường kính như trước.

Điều này cho phép nó bay xa hơn mà không mất đi khả năng cơ động. Hệ thống dẫn đường được cải tiến, bao gồm dữ liệu mục tiêu được nạp sẵn, radar chủ động ở giai đoạn cuối, và có thể kết hợp hướng dẫn hồng ngoại để tăng độ chính xác. Fabian Hoffmann, chuyên gia tên lửa tại Đại học Oslo, nhấn mạnh rằng nâng cấp chính nằm ở hệ thống dẫn đường, giúp chuyển từ mục tiêu trên biển sang đất liền.

Các bề mặt cánh và đuôi cũng được phóng to, có thể nhằm cân bằng khối lượng cất cánh lớn hơn. Trong khi đầu đạn của Neptune nguyên bản nặng 150 kg, thì thông số tương ứng của Long Neptune vẫn chưa được tiết lộ.

Long Neptune sử dụng bệ phóng di động trên xe tải, tương tự phiên bản gốc, cho phép triển khai nhanh chóng và linh hoạt. Nó bay ở độ cao thấp (gần mặt sóng hoặc địa hình) để tránh phát hiện, làm cho việc đánh chặn trở nên khó khăn hơn.

Tổng thống Volodymyr Zelensky xác nhận tên lửa đã vượt qua thử nghiệm và được sử dụng thực chiến, ví dụ trong cuộc tấn công nhà máy lọc dầu Tuapse ở Nga cách tiền tuyến 550 km vào tháng 3/2025.

Tuy nhiên, thách thức lớn là sản xuất hàng loạt: Zelensky cho biết Ukraine đã sản xuất hơn 100 quả Neptune trong năm 2024, nhưng cần hợp tác quốc tế để mở rộng.

Tiềm năng và ý nghĩa chiến lược

Tên lửa Long Neptune không chỉ là vũ khí mà còn là biểu tượng cho chiến lược tự lực của Ukraine trong cuộc xung đột kéo dài hơn ba năm với Nga.

Ban đầu, Neptune nổi tiếng khi đánh chìm tàu tuần dương Moskva – tàu chỉ huy Hạm đội Biển Đen Nga – vào tháng 4/2022, chứng minh hiệu quả chống hạm. Phiên bản tầm xa mở rộng khả năng tấn công sâu, nhắm vào các mục tiêu chiến lược như nhà máy lọc dầu, kho vũ khí và hệ thống phòng không Nga, mà không bị ràng buộc bởi các hạn chế từ đồng minh phương Tây.

Trong bối cảnh Nga kiểm soát Biển Đen và Crimea, Long Neptune giúp Ukraine duy trì đe dọa đối với Hạm đội Nga, đồng thời chuyển sang tấn công đất liền.

Các cuộc tấn công vào hệ thống S-400 ở Crimea năm 2023 chứng tỏ khả năng này. Theo Politico, tên lửa này đặt Ukraine vào "câu lạc bộ" các quốc gia sản xuất tên lửa hành trình tầm xa, cạnh tranh với Storm Shadow (Anh-Pháp) hay Taurus (Đức). Nó có thể thay thế ATACMS của Mỹ, vốn bị hạn chế sử dụng sâu vào Nga do lo ngại leo thang.

Ý nghĩa chiến lược lớn hơn nằm ở khả năng răn đe và làn kiệt quệ đối phương. Với tầm bắn 1.000 km, Ukraine có thể tấn công các mục tiêu ở sâu lãnh thổ Nga, như nhà máy dầu mỏ hoặc trung tâm hậu cần, buộc Moscow phải phân tán lực lượng và di dời tài sản.

Mykola Sunhurovskyi từ Trung tâm Razumkov nhận định rằng tên lửa này chỉ hiệu quả nếu sản xuất hàng loạt, kết hợp với drone để tạo đòn đánh phối hợp.

Tuy nhiên, Long Neptune không phải "vũ khí kỳ diệu". Đầu đạn nhỏ (150 kg) hạn chế khả năng phá hủy boongke kiên cố, so với Taurus (450 kg). Nga có thể phản ứng bằng cách nâng cấp phòng không hoặc tấn công các nhà máy sản xuất Ukraine.

Hơn nữa, Ukraine đang phát triển các vũ khí khác như Flamingo (tầm bắn 3.000 km) và Peklo (700 km), làm cho Long Neptune trở thành thành phần bổ sung cho hệ thống.

Về mặt địa chính trị, sự ra đời của Long Neptune củng cố vị thế đàm phán của Ukraine, đặc biệt khi hỗ trợ từ Mỹ dưới thời Trump có thể giảm sút. Nó cũng khuyến khích hợp tác quốc tế.

Việc công khai hình ảnh Long Neptune không chỉ là một cột mốc mang tính biểu tượng trong nỗ lực phát triển năng lực phòng thủ nội địa của Ukraine, mà còn gửi đi thông điệp mạnh mẽ rằng năng lực tấn công tầm xa của Kyiv đang được mở rộng đáng kể.

Nó đánh dấu sự trưởng thành của ngành công nghiệp quốc phòng Ukraine, từ phụ thuộc vào phương Tây sang tự sản xuất vũ khí tầm xa. Công nghệ của tên lửa Long Neptune – tầm bắn xa, dẫn đường chính xác và chi phí thấp – kết hợp với ý nghĩa chiến lược trong việc răn đe Nga, có thể thay đổi cục diện chiến trường.

Tuy nhiên, để đạt hiệu quả tối đa, Ukraine cần tăng sản xuất và tích hợp với drone, đồng thời tránh leo thang hạt nhân. Với hơn 40% vũ khí tiền tuyến do nội địa sản xuất, Kyiv đang xây dựng nền tảng cho an ninh lâu dài. Long Neptune không chỉ là tên lửa, mà là biểu tượng của sức mạnh và ý chí Ukraine trong cuộc chiến sinh tồn.

Yên Du