'Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành phần quan trọng trong bức tranh UAV toàn cầu'

Ngày 25/8, tại Hà Nội, dưới sự chủ trì của Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng, Bộ Tài chính đã công bố thành lập ba mạng lưới đổi mới sáng tạo và chuyên gia ngành công nghệ chiến lược: Lượng tử (VNQuantum); An ninh mạng (ViSecurity) và Hàng không - Vũ trụ, Thiết bị bay không người lái (UAV Việt Nam).

Đây là sự kiện có ý nghĩa đặc biệt, không chỉ đánh dấu bước tiến mới trong chiến lược phát triển công nghệ của Việt Nam mà còn mở ra cơ hội để UAV Việt Nam trở thành một phần quan trọng trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Ba mạng lưới đổi mới sáng tạo

Theo thông tin từ Trung tâm Đổi mới Sáng tạo Quốc gia (NIC), mạng lưới UAV Việt Nam có sứ mệnh đưa đất nước từ một thị trường tiêu thụ trở thành quốc gia sản xuất, sáng tạo và đóng vai trò quan trọng trong chuỗi giá trị toàn cầu của ngành công nghiệp hàng không, vũ trụ. Bốn chiến lược trọng tâm được mạng lưới xác định bao gồm: hoàn thiện khung pháp lý, đẩy mạnh đầu tư R&D, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao và thu hút các tập đoàn hàng đầu thế giới đến hợp tác tại Việt Nam.

Trong khi đó, VNQuantum được thành lập với tầm nhìn đưa Việt Nam trở thành điểm sáng trong bản đồ công nghệ lượng tử toàn cầu. Mạng lưới tập trung vào ba trụ cột: Nghiên cứu và đào tạo nhân lực chất lượng cao; Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ lượng tử trong tài chính, kinh tế, y tế, an ninh, quốc phòng; Tăng cường hợp tác quốc tế để tiếp nhận, chuyển giao tri thức tiên tiến. VNQuantum đóng vai trò hạt nhân trong phát triển công nghệ lượng tử quốc gia, góp phần đưa Việt Nam chủ động tham gia chuỗi giá trị toàn cầu và tạo ra hàng nghìn việc làm chất lượng cao cho lực lượng lao động trẻ.

Mạng lưới ViSecurity được thành lập hướng tới làm chủ công nghệ bảo mật, phát triển giải pháp “Make in Vietnam” bảo vệ hạ tầng số trọng yếu, đồng thời kết nối chuyên gia, doanh nghiệp và viện nghiên cứu với các trung tâm an ninh mạng quốc tế, góp phần xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trong lĩnh vực này. ViSecurity hướng tới trở thành lực lượng nòng cốt bảo vệ không gian mạng quốc gia và đưa Việt Nam trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo về công nghệ an ninh mạng trong khu vực.

Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Thành Trung nhấn mạnh: “Việc thành lập 3 Mạng lưới chuyên ngành sẽ hoàn thiện hệ sinh thái trí tuệ Việt toàn cầu, tạo cộng đồng đổi mới sáng tạo và công nghệ chiến lược mạnh mẽ, trở thành lực lượng nòng cốt giúp đất nước bắt kịp, tiến cùng và vượt lên trong các lĩnh vực trọng yếu”.

Phát biểu tại lễ công bố, Phó Thủ tướng Nguyễn Chí Dũng cho biết: ““Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển mới, với khát vọng trở thành quốc gia phát triển, hùng cường, thịnh vượng vào năm 2045. Muốn đạt được mục tiêu đó, chúng ta cần có chiến lược tập hợp và quy tụ mạng lưới nhân tài, huy động sức mạnh tổng lực kết tinh từ sự đồng lòng và tinh thần dám nghĩ lớn, dám hành động”.

PTT Nguyễn Chí Dũng cũng nhấn mạnh: “Ba Mạng lưới Lượng tử, An ninh mạng và UAV sẽ là ‘cánh tay nối dài’, đồng hành cùng Chính phủ, bộ ngành, doanh nghiệp; chủ động tham gia hoạch định chiến lược, xây dựng chính sách, thúc đẩy nghiên cứu, phát triển và ứng dụng công nghệ mới, qua đó góp phần giải quyết những thách thức lớn, biến “bài toán khó” của đất nước thành 'cơ hội lớn' cho tương lai”.

Động lực kinh tế mới trên không

20 năm qua, UAV trở thành một trong những công nghệ thay đổi mạnh mẽ cục diện an ninh và kinh tế toàn cầu. Nếu như ban đầu UAV được phát triển chủ yếu cho mục đích trinh sát và tác chiến quân sự, thì nay, ứng dụng đã lan rộng sang nhiều lĩnh vực dân sự như nông nghiệp, quản lý đô thị, giám sát môi trường, logistics và cả cứu hộ, cứu nạn trong thiên tai.

Theo ông Trần Anh Tuấn, Phó Chủ tịch thường trực kiêm Giám đốc điều hành Mạng lưới Đổi mới sáng tạo và là chuyên gia hàng không, vũ trụ và UAV, thị trường UAV toàn cầu đang phát triển với tốc độ vượt bậc. Đặc biệt, một thị trường mới nổi là kinh tế tầm thấp (low-altitude economy), nơi UAV đóng vai trò trung tâm, được dự báo có thể đạt tới 700 tỷ USD vào năm 2035.

Trong bức tranh toàn cầu ấy, Trung Quốc hiện chiếm khoảng 70% thị phần UAV, với các doanh nghiệp như DJI thống trị thị trường dân dụng. Tuy nhiên, lệnh hạn chế UAV xuất khẩu từ Trung Quốc của Mỹ và các đồng minh đã tạo ra khoảng trống lớn. Đây chính là cơ hội để các quốc gia khác, trong đó có Việt Nam, tham gia sâu hơn vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Để UAV Việt Nam có thể "cất cánh", ông Tuấn cho rằng cần nhìn thẳng vào ba thách thức:

Công nghệ lõi: Việt Nam hiện vẫn phụ thuộc nhiều vào thiết bị nhập khẩu, trong khi năng lực tự nghiên cứu và chế tạo động cơ, chip điều khiển hay cảm biến còn hạn chế.

Hạ tầng và thử nghiệm: chưa có hệ thống kiểm soát không lưu tầm thấp, hành lang bay thử nghiệm đủ chuẩn quốc tế. Thị trường trong nước còn nhỏ, khó tạo động lực thu hút đầu tư quy mô lớn.

Nguồn vốn và chính sách: phát triển UAV đòi hỏi đầu tư dài hạn, trong khi nguồn lực tài chính cho nghiên cứu và sản xuất công nghệ cao ở Việt Nam vẫn còn phân tán.

Cơ hội vàng trong tầm tay

Song hành cùng thách thức là nhiều cơ hội nổi bật:

Nhu cầu thị trường tăng mạnh: cả trong quân sự lẫn dân sự. Việt Nam với đường bờ biển dài hơn 3.000 km, địa hình đa dạng, nhu cầu giám sát, phòng chống thiên tai và quản lý nông nghiệp đều rất lớn.

Chính sách hỗ trợ từ Chính phủ: từ năm 2017, đã có những văn bản khuyến khích phát triển UAV. Nghị quyết 57 (2024) và Quyết định 1131 (2025) đều xác định UAV là một trong những ngành công nghệ chiến lược.

Nguồn nhân lực trẻ, sáng tạo: các doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ Việt Nam đang tham gia mạnh mẽ, với một số công ty như RtRobotics đã chứng minh UAV “Made in Vietnam” có khả năng cạnh tranh quốc tế.

Cơ hội hợp tác quốc tế: việc Mỹ và đồng minh hạn chế UAV Trung Quốc mở ra cơ hội để Việt Nam tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu, nhất là khi Việt Nam đang trở thành điểm đến sản xuất công nghệ cao.

"Nếu biết tận dụng cơ hội và khắc phục điểm yếu, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành một phần quan trọng trong bức tranh UAV toàn cầu", ông Trần Anh Tuấn nhấn mạnh.

Tại lễ công bố, nhiều chuyên gia đã nhấn mạnh vai trò của UAV trong cả quốc phòng và kinh tế. Ông Michael Vũ Nguyễn, Tổng giám đốc Boeing tại Việt Nam đánh giá cao tiềm năng UAV Việt Nam, cho rằng đây là lĩnh vực điển hình để hiện thực hóa mô hình “công nghiệp quốc phòng kết hợp với công nghiệp dân dụng”.

Ông Michael Vũ Nguyễn cũng đề xuất ba chính sách then chốt:

Xây dựng hệ sinh thái nghiên cứu và sản xuất UAV trong nước: khuyến khích hợp tác quốc phòng - dân sự, tạo ra nhiều sản phẩm UAV “Make in Vietnam”.

Hoàn thiện khung pháp lý: vừa bảo đảm an toàn, an ninh, vừa tạo không gian thử nghiệm và ứng dụng rộng rãi.

Tăng cường hợp tác quốc tế: học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia tiên tiến, tham gia dự án nghiên cứu chung để nâng cao năng lực và tránh tụt hậu.

Đại diện Boeing tại Việt Nam dẫn chứng câu chuyện của RtRobotics, doanh nghiệp Việt Nam đã đầu tư hơn 10 năm vào nghiên cứu UAV, được xem là minh chứng cho khả năng sáng tạo và làm chủ công nghệ của người Việt.

Sản phẩm của RtRobotics đã bước đầu cạnh tranh ở một số phân khúc quốc tế, cho thấy UAV Việt Nam không chỉ là tiềm năng, mà đã bắt đầu có chỗ đứng trên thị trường thế giới.

Hệ sinh thái dần hình thành

Bên lề buổi lễ, không khí sôi động còn đến từ khu vực trưng bày của nhiều công ty khởi nghiệp UAV trong nước. Hàng loạt sản phẩm UAV dân dụng được giới thiệu, cho thấy hệ sinh thái khởi nghiệp trong lĩnh vực này đang dần hình thành.

Tại gian trưng bày của Công ty công nghệ HTI, phóng viên Tạp chí Hàng không trò chuyện với ông Tạ Ngọc Thanh, Giám đốc phát triển công nghệ cao của doanh nghiệp.

Ông Thanh giới thiệu Horus P02, mẫu UAV cất cánh thẳng đứng (VTOL) kế thừa từ bản P01. Với tải trọng cất cánh tối đa 13,5 kg, mang theo 1,5 kg tải hữu ích, Horus P02 có thể bay tới 150 phút và truyền tín hiệu ổn định trong điều kiện khó khăn ở khoảng cách 20–25 km. Sản phẩm hiện được ứng dụng trong trinh sát, tuần tra, cứu hộ - cứu nạn và phòng chống thiên tai.

Điểm nổi bật của Horus P02 là khả năng cất cánh trên diện tích hẹp chỉ từ 5 - 7 m2, thiết kế gấp gọn thuận tiện di chuyển, cùng khả năng hoạt động yên lặng, trang bị cảm biến nhiệt giúp phát hiện mục tiêu hiệu quả.

Tuy nhiên, ông Thanh cũng thẳng thắn cho biết thách thức lớn nhất hiện nay là giới hạn công nghệ pin khiến thời gian bay còn phụ thuộc nhiều vào dung lượng năng lượng. Ngoài ra, hành lang pháp lý cho UAV tại Việt Nam vẫn cần được hoàn thiện.

"So với thế giới, thị trường UAV Việt Nam còn đi chậm, nhưng cơ hội là rất lớn nhờ chính sách hỗ trợ từ Chính phủ", ông bày tỏ quan điểm, đồng thời kỳ vọng với sự thúc đẩy này, trong 5 - 10 năm tới UAV sẽ trở thành một ngành mũi nhọn trong kinh tế hàng không vũ trụ, có thể đưa thị trường nội địa đạt quy mô khoảng 5 tỷ USD vào năm 2030.

Hoa Vũ