Cảng

Chuyển đường bay quốc tế về Long Thành, cơ hội cho đô thị song sinh phát triển

Nam Bình • 22/08/2025 06:51

KTS Hoàng Hữu Phê cho rằng việc đưa tất cả đường bay quốc tế về sân bay mới Long Thành sẽ hỗ trợ cho sự phát triển của khu đô thị song sinh Long Thành – TP.HCM mà Đồng Nai sẽ xây dựng trong tương lai.

Là tiến sĩ quy hoạch đô thị ở London (1998) và từng tham gia quy hoạch và thiết kế nhiều công trình tại Việt Nam như rạp Xiếc Trung ương hay Đại học Cần Thơ, kiến trúc sư Hoàng Hữu Phê chia sẻ góc nhìn với Tạp chí Hàng không về việc phân chia khai thác giữa Cảng hàng không quốc tế Tân Sơn Nhất và Cảng hàng không quốc tế Long Thành.

Điều kiện để đô thị song sinh Long Thành – TP.HCM phát triển

Ông đánh giá như thế nào về các phương án phân chia khai thác giữa Cảng HKQT Tân Sơn Nhất và Cảng HKQT Long Thành?

Tôi đồng ý với phương án chuyển toàn bộ chuyến bay quốc tế từ cảng HKQT Tân Sơn Nhất (TP.HCM) về sân bay mới Long Thành vì các lý do sau đây, xét theo thứ tự mức độ quan trọng:

Thứ nhất, liên hệ giao thông thông suốt giữa TP.HCM và Long Thành là điều kiện tiên quyết phù hợp với ý tưởng đô thị song sinh (twin cities) do Liên danh Viện KT Quốc gia - Nihon Sekkei – CONINCO đề xuất và đã được UBND tỉnh Đồng Nai lựa chọn.

Theo đó, trong đồ án quy hoạch tỉnh thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050, đô thị sân bay Long Thành và khu vực ven sông Đồng Nai sẽ là những vùng động lực phát triển của tỉnh Đồng Nai.

Với công suất 100 triệu hành khách/năm, sân bay Long Thành và một Aerotropolis (đô thị sân bay) do sân bay này tạo ra sẽ đủ sức hút đối với các hãng hàng không quốc tế. Việc đưa tất cả các chuyến bay quốc tế từ Tân Sơn Nhất về Long Thành giúp tiến gần hơn, nhanh hơn đến mục đích bao trùm và cực kỳ quan trọng này.

Thứ hai, tôi cho rằng, liên hệ giao thông giữa TP.HCM - Long Thành là mối quan tâm lớn của khách đi máy bay trong nước, đặc biệt là ở TP.HCM.

Tại hầu hết các nước trên thế giới, khách đi máy bay thuộc về nhóm dân cư thu nhập tương đối cao. Thu nhập trung bình của nhóm này thường gấp 4 lần thu nhập trung bình của dân cư một nước.

Với khoảng cách 47 km tính từ trung tâm TP.HCM đến sân bay Long Thành, so với khoảng cách đến sân bay của các thành phố lớn trên thế giới như Bangkok - 35,5 km, Thượng Hải - 43,3 km, Seoul - 48 km, thì đây chắc chắn chưa phải là một “tình huống tai họa”. Thay vào đó, đây là những khó khăn có thể chịu đựng được trong một thời gian nhất định.

Nhóm có thu nhập tương đối cao này, sau khi cân nhắc kỹ lưỡng, tôi tin rằng sẽ chấp nhận các bất tiện nhất định trên tinh thần vượt khó tạm thời để hỗ trợ cho công cuộc phát triển của TP.HCM mở rộng và biến Việt Nam thành một đất nước hùng cường.

Tình hình sẽ rất khác nếu việc chuyển đổi này ảnh hưởng nghiêm trọng đến các nhóm thu nhập thấp hơn, vì các lý do công bằng xã hội. Bản chất của mọi công việc liên quan đến quy hoạch là nhằm đạt mục tiêu kép, gồm hiệu quả kinh tế và công bằng xã hội. Theo tôi, phương án 1 có xác suất cao hơn để đạt đến mục tiêu kép này.

Theo ông, khi thực hiện phân chia khai thác giữa Long Thành và Tân Sơn Nhất sẽ được gì và mất gì?

Khi cân nhắc một việc trọng đại, phải xét đến hai khía cạnh: Làm thì được gì - mất gì, và không làm thì mất gì - được gì.

Theo phương án chuyển toàn bộ chuyến bay quốc tế đến Long Thành, cái được là sự phát triển vượt bậc của siêu đô thị song sinh TP.HCM – Long Thành và hạn chế những bất tiện của một sân bay nằm giữa lòng thành phố. Cái mất đi là sự tiện lợi nhất thời của nhóm thu nhập tương đối cao.

Trong khi đó, theo phương án 2 (dùng cả 2 sân bay một thời gian vài năm), cái mất lớn nhất là sự thiếu dứt khoát sẽ phân tán nguồn lực có thể dùng để biến sân bay Long Thành nhanh chóng trở thành một trung tâm trung chuyển cho các hãng hàng không quốc tế và khu vực. Trong khi, cái được là phục vụ tiện ích của một nhóm khách bay trong thời gian chờ các liên kết giao thông phát triển đầy đủ.

Thứ nữa, ngoài diện tích đất rộng lớn, vị trí của sân bay Long Thành có một số điểm mạnh không thể chối cãi so với TSN, đó là sự liên hệ chặt chẽ với các cơ sở logistics quan trọng như các cảng Cái Mép, Cát Lái và siêu cảng Cần Giờ.

Cùng với sông Đồng Nai và các tuyến đường bộ Biên Hòa – Vũng Tàu, cao tốc Bến Lức – Long Thành nối liền Tây Nam Bộ và Đông Nam Bộ không đi qua TP.HCM, khu vực này sẽ trở thành một trung tâm logistics quốc tế khổng lồ có sức cạnh tranh hàng đầu Đông Nam Á.

Không lo TP.HCM mất “spotlight”

Ông có thể phân tích rõ hơn về những hệ quả nếu chuyển toàn bộ hoạt động khai thác quốc tế về một sân bay khi hệ thống giao thông kết nối chưa hoàn thiện?

Tôi cho rằng với một phương pháp quy hoạch tốt có sử dụng các công cụ dự báo và mô phỏng tiên tiến, các hệ quả không mong đợi có thể được phát hiện và nhận dạng ngay từ đầu.

Theo quy hoạch, hệ thống giao thông kết nối của Long Thành với TP.HCM và các vùng phụ cận bao gồm 2 đường vành đai, 5 tuyến cao tốc liên vùng, 2 tuyến đường sắt và đường sắt nhẹ, 2 tuyến metro và 2 cảng nước sâu. Vấn đề đáng quan tâm hiện nay là tiến độ phù hợp cho các công trình này.

Ngoài các tuyến lưu thông huyết mạch khác, chúng tôi muốn nhấn mạnh vai trò của tuyến cao tốc Bến Lức – Long Thành, khi kết nối với đường vành đai dự định bao quanh đô thị sân bay Long Thành sẽ giúp Long Thành dễ dàng kết nối với cả Đông Nam Bộ và Tây Nam Bộ.

Để trở thành trung tâm trung chuyển, cạnh tranh được với các trung tâm trung chuyển khác trong khu vực như Singapore hay Bangkok, Long Thành cần thêm những điều kiện nào nữa?

Muốn trở thành trung tâm trung chuyển cạnh tranh trong khu vực phải có sự phối hợp của nhiều điều kiện. Một trong những điều kiện quan trong nhất là chính sân bay phải là thỏi nam châm thu hút các hoạt động kinh tế, văn hóa, thể thao, giải trí khác để trở thành một đô thị sân bay thực thụ.

Khi đó, thu nhập từ các hoạt động khác, như thực tế trên thế giới chỉ rõ, còn có giá trị lớn hơn dịch vụ di chuyển hành khách và hàng hóa của ngành hàng không.

Một số sân bay lớn còn có cả nhà hát, bảo tàng, triển lãm nghệ thuật cũng như các khu vui chơi lớn, các khu công viên chủ đề và thiên đường mua sắm.

“

Long Thành có đầy đủ các điều kiện để thành một đô thị sân bay với đầy đủ các ngành công nghiệp mới nổi!

TS.KTS Hoàng Hữu Phê.

Long Thành cũng nên ưu tiên thu hút nhưng cơ sở sản xuất thuộc về những ngành công nghiệp mới nổi (sunrise industries), có hàm lượng tri thức cao và nghiêng về các hoạt động đặc trưng bởi các giá trị phi vật thể như IT, AI, IoT, Metaverse, v.v.. Theo tôi, Long Thành có đầy đủ các điều kiện để thành một nơi như vậy.

Một xu hướng xuất hiện từ năm 1989 ở nhà ga Paddington (London) là khái niệm “In - Town Check In” hay là Nhà ga hành khách nội đô.

Tại đây, hành khách đi máy bay làm thủ tục và gửi hành lý trước ngay tại trung tâm thành phố và bắt đầu cuộc du hành trên những toa tàu đường sắt tiện nghi sẽ đưa họ thẳng vào phòng đợi lên máy bay.

Mô hình này mang lại rất nhiều tiện ích, từ việc chủ động gửi hành lý trước, đến việc tránh chen chúc xếp hàng làm thủ tục trong vòng hai tiếng đồng hồ tại sân bay.

Từ sân bay Heathrow ở Anh, mô hình này sau đó xuất hiện ở hàng chục thành phố lớn trên thế giới, với những ví dụ rất thành công như ở Chep Lap Kok (Hong Kong) hay Taipei (Đài Loan, Trung Quốc).

Tôi đã nhiều năm đề xuất mô hình này cho các sân bay Nội Bài và Tân Sơn Nhất nhưng rất tiếc chưa được thực hiện. Mô hình này cũng sẽ phục vụ tốt cho Long Thành.

Cần nói thêm rằng có thể có một vài điểm In-Town Check In trong một thành phố. Chúng tôi đã từng cùng các chuyên gia Nhật Bản đề xuất khoảng 5 vị trí thích hợp cho các điểm In - Town Check In tại Hà Nội, phục vụ sân bay Nội Bài.

Ông có nghĩ TP.HCM sẽ bị Long Thành chiếm mất “spotlight” khi đi vào khai thác không? Việc không còn chuyến bay quốc tế sẽ ảnh hưởng như thế nào đến TP.HCM, thưa ông?

Đây là một câu hỏi khá thú vị đối với tôi. Năm 2008, khi phát biểu về việc mở rộng địa giới hành chính Thủ đô Hà Nội, tôi cũng đã đề cập đến mối lo ngại rằng việc mở rộng Hà Nội bằng cách sáp nhập với Hà Tây có thể sẽ làm lu mờ và mai một truyền thống văn hóa xứ Đoài.

Tôi cho rằng, một điều tưởng như nghịch lý là các giá trị văn hóa đặc thù, càng được đưa ra thể nghiệm và thưởng thức rộng rãi thì càng có cơ hội bảo tồn và phát triển lâu dài và bền vững hơn, chứ không hề mai một đi.

Theo một logic tương tự, thì với việc tạo nên một Aerotropolis Long Thành hiện đại, “spotlight” sẽ không chỉ rực rỡ ở Long Thành trẻ trung năng động, mà còn cho cả TP.HCM với vị trí là đô thị hàng đầu của đất nước vốn đã được thử thách qua nhiều thế hệ. Nghĩa là, cả TP.HCM và Long Thành sẽ cùng phát triển như một cặp đôi song sinh chứ không phải một bên nào phải nhường bên nào.

Xin chân thành cám ơn ông!

Nam Bình