Thiếu niên phi công Mỹ 'mắc kẹt' khi hạ cánh chui xuống Nam Cực

Mới đây, hãng tin CBS/AP đưa tin, chuyến bay vốn được lên kế hoạch để gây quỹ đã trở thành cơn ác mộng đối với Ethan Guo, thiếu niên Mỹ bị mắc kẹt tại một khu vực hẻo lánh thuộc lãnh thổ của Chile ở Nam Cực kể từ tháng 6.

Năm ngoái, Guo bắt đầu hành trình trở thành người trẻ nhất bay một mình qua bảy châu lục. Chuyến đi cũng nhằm quyên góp 1 triệu USD cho nghiên cứu ung thư trẻ em thông qua Bệnh viện Nghiên cứu Trẻ em St. Jude.

Trước khi hướng đến Nam Cực, Guo đã điều khiển chiếc Cessna 182Q bay qua Bắc Mỹ, Nam Mỹ, châu Á, châu Phi, châu Úc và châu Âu.

Theo các công tố viên, Guo được cấp phép bay đến thành phố Punta Arenas của Chile, vốn thường được sử dụng làm điểm xuất phát cho các chuyến thám hiểm Nam Cực.

Tuy nhiên, nhà chức trách cho biết Guo đã cung cấp “dữ liệu kế hoạch bay sai” và di chuyển tới đảo King George. Trong kế hoạch bay chỉ ghi điểm hạ cánh tại Punta Arenas. Chile tuyên bố chủ quyền đối với đảo này, cách bờ Nam Cực khoảng 75 dặm (khoảng 120 km).

Guo bị tạm giữ tại sân bay trên đảo King George. Ngày 29/6, cậu bị cáo buộc cung cấp thông tin sai cho kiểm soát mặt đất và hạ cánh không phép, cả hai đều vi phạm Bộ luật Hàng không của Chile. Bộ luật này quy định hình phạt tù ngắn hạn hoặc phạt tiền đối với bất kỳ ai hạ cánh trên lãnh thổ Chile mà không có giấy phép.

Công tố viên Chile Cristián Cristoso cho biết Guo đã vi phạm “nhiều quy định quốc gia và quốc tế” về quyền tiếp cận Nam Cực và các tuyến đường di chuyển đến đây. Ông cũng cảnh báo chuyến bay trái phép này gây ra nguy cơ an toàn cho các máy bay khác.

Từ khi bị buộc tội, Guo ở lại căn cứ quân sự trên đảo. Cậu không bị buộc phải ở trong căn cứ, nhưng phải lưu lại trong lãnh thổ Chile. Do mùa đông khắc nghiệt ở Nam bán cầu, không có chuyến bay nào khả dụng để cậu rời đi. Guo cũng không thể tự lái chiếc Cessna rời đảo. Ông Cristoso cho biết máy bay “không đủ khả năng bay trở lại”, nhưng không tiết lộ chi tiết.

Trước đó, thẩm phán đã hủy bỏ các cáo buộc theo thỏa thuận giữa luật sư của Guo và công tố viên Chile. Thỏa thuận yêu cầu Guo phải quyên góp 30.000 USD cho một quỹ hỗ trợ trẻ em bị ung thư trong vòng 30 ngày để tránh xét xử. Ngoài ra, cậu phải rời Chile ngay khi điều kiện cho phép và bị cấm quay lại lãnh thổ nước này trong vòng ba năm.

Văn phòng công tố cho biết Guo cũng phải chi trả toàn bộ chi phí “bảo đảm an ninh máy bay và sinh hoạt cá nhân” trong thời gian ở căn cứ quân sự, cũng như toàn bộ chi phí cho chuyến trở về.

Guo nhắn tin với hãng AP rằng cậu “cảm thấy nhẹ nhõm với kết quả này”. Cậu cho biết đang chờ phê duyệt chuyến bay rời Nam Cực và đang trao đổi với luật sư để xem liệu có thể tiếp tục điều khiển chiếc Cessna hay không, đồng thời hy vọng vẫn có thể hoàn thành “sứ mệnh ban đầu” của mình.

Góc độ pháp lý và ngoại giao

Tiến sĩ Michael Anders, chuyên gia luật hàng không quốc tế tại Đại học Leiden (Hà Lan), cho biết: “Nam Cực được điều chỉnh bởi Hiệp ước Nam Cực 1959, trong đó quy định mọi hoạt động tại đây phải được sự chấp thuận trước của các quốc gia thành viên.

Việc một cá nhân hạ cánh mà không có giấy phép, đặc biệt tại khu vực do một quốc gia tuyên bố chủ quyền quản lý, có thể bị xem là vi phạm cả luật quốc gia lẫn luật quốc tế.

Ngoài yếu tố pháp lý, đây còn là một vấn đề ngoại giao nhạy cảm, bởi bất kỳ hành động đơn phương nào cũng có thể tạo tiền lệ hoặc gây tranh cãi giữa các quốc gia có lợi ích tại Nam Cực”.

Cựu phi công thương mại kiêm chuyên gia huấn luyện bay David L. Grant cảnh báo rằng Nam Cực có điều kiện thời tiết đặc biệt khắc nghiệt, nhiệt độ thường xuống dưới -30°C, gió mạnh và bão tuyết xuất hiện bất ngờ.

Hạ tầng hàng không ở đây vô cùng hạn chế, chỉ một số sân bay như King George Island, Williams Field hay Phoenix Airfield có khả năng tiếp nhận máy bay cỡ vừa và lớn. Một máy bay hạng nhẹ như Cessna 182Q vốn không được thiết kế cho các chuyến bay dài trong điều kiện băng giá, dễ gặp vấn đề về đóng băng động cơ, mất tầm nhìn và khó hạ cánh an toàn.

Theo ông Grant, “việc bay không phép không chỉ vi phạm quy định mà còn gây nguy hiểm cho phi công, lực lượng cứu hộ và các hoạt động hàng không khu vực”.

Trong khi đó, chuyên gia truyền thông hàng không Sarah McConnell nhận định: “Những hành trình gây quỹ cá nhân thường thu hút sự chú ý và nhận được nhiều ủng hộ từ cộng đồng. Tuy nhiên, khi phi công vi phạm quy định, hình ảnh và uy tín sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Vụ việc này có thể khiến các cơ quan quản lý hàng không ở nhiều quốc gia siết chặt hơn các điều kiện cấp phép cho những chuyến bay cá nhân mạo hiểm, đặc biệt là các chuyến đến những vùng xa xôi như Nam Cực.”

Theo các chuyên gia, hầu hết các chuyến bay dân sự đến Nam Cực hiện nay đều mang tính đặc thù, phục vụ nghiên cứu khoa học hoặc tiếp tế cho các trạm nghiên cứu.

Các hãng hàng không thương mại hiếm khi khai thác đường bay thẳng đến đây, ngoại trừ một số chuyến thuê bao đặc biệt của các hãng như Icelandair, Hi Fly hay Norse Atlantic Airways phục vụ đoàn khách thám hiểm và nghiên cứu.

Các chuyến bay này đều phải tuân thủ nghiêm ngặt quy định của quốc gia quản lý điểm đến, có kế hoạch cứu hộ khẩn cấp, tổ bay được huấn luyện chuyên biệt và máy bay thường là loại thân rộng, có khả năng bay dài trong điều kiện băng tuyết. Việc một máy bay cá nhân hạng nhẹ tự ý hạ cánh tại đây là cực kỳ hiếm, và cũng là lý do khiến vụ việc của Ethan Guo trở thành một tiền lệ gây tranh cãi.

Phương Thảo