Ấn Độ ngừng mua máy bay P-8I Neptune từ Mỹ

Ngày 6/8, Tổng thống Mỹ Donald Trump bất ngờ tuyên bố áp thuế bổ sung 25% đối với một loạt mặt hàng nhập khẩu từ Ấn Độ. Động thái này diễn ra chỉ ít lâu sau khi Washington yêu cầu New Delhi ngừng mua dầu từ Nga, một yêu cầu mà Thủ tướng Narendra Modi từ chối thẳng thừng.

Chỉ vài giờ sau thông báo áp thuế, truyền thông Ấn Độ đồng loạt đưa tin Bộ Quốc phòng nước này đã đình chỉ kế hoạch mua thêm 6 máy bay P-8I Neptune do Boeing sản xuất, vốn đã được phê duyệt sơ bộ từ năm 2021. Giá trị hợp đồng, ban đầu dự kiến khoảng 2,42 tỷ USD, nay đã vọt lên 3,6 tỷ USD, tăng hơn 50% chỉ sau 4 năm, phần lớn do lạm phát và gián đoạn chuỗi cung ứng.

Một quan chức ẩn danh của Bộ Quốc phòng Ấn Độ nói với Reuters: “Chúng tôi không thể chấp nhận mức giá này khi Washington vừa áp thuế vừa gây áp lực chính trị. Đây không chỉ là vấn đề kinh tế mà còn là nguyên tắc.”

Ấn Độ không muốn lệ thuộc chiến lược

Theo các nhà phân tích quân sự và chính trị, quyết định đình chỉ hợp đồng mua 6 máy bay tuần thám P-8I từ Mỹ không chỉ đơn thuần là một phản ứng trước diễn biến căng thẳng thương mại, mà còn phản ánh một bước đi nhất quán trong chiến lược “tự chủ chiến lược” mà New Delhi đã kiên định theo đuổi suốt nhiều năm qua.

Chiến lược này nhằm đảm bảo rằng Ấn Độ vừa duy trì quan hệ hợp tác sâu rộng với các cường quốc bao gồm cả Mỹ, Nga, Pháp và Nhật Bản, vừa giữ được khoảng cách an toàn để tránh bị cuốn vào các liên minh hay quỹ đạo chính trị - quân sự của bất kỳ bên nào.

Nói cách khác, New Delhi muốn giữ vai trò là một cực quyền lực độc lập trong hệ thống quốc tế, chứ không trở thành “con bài” trong tay các siêu cường.

TS. Manoj Joshi, chuyên gia quốc phòng tại Observer Research Foundation (Ấn Độ), cho rằng hành động này chính là lời khẳng định lập trường đó: “Việc dừng mua P-8I là tín hiệu rằng New Delhi sẵn sàng đánh đổi một số lợi ích quốc phòng để giữ nguyên tắc không liên kết. Ấn Độ đang nói với Mỹ rằng: chúng tôi hợp tác, nhưng không phải bằng mọi giá.”

Ý kiến của ông phản ánh một thực tế rằng, trong tư duy chiến lược của Ấn Độ, nguyên tắc độc lập chính sách đối ngoại được đặt lên hàng đầu, ngay cả khi điều đó đồng nghĩa với việc trì hoãn hoặc từ bỏ những gói mua sắm vũ khí tân tiến.

Dữ liệu từ Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI) cho thấy, tỷ lệ vũ khí sản xuất trong nước của Ấn Độ đã tăng từ 10% năm 2014 lên gần 20% vào năm 2025.

Con số này, dù chưa thể so sánh với các cường quốc công nghiệp quốc phòng như Mỹ hay Nga, nhưng vẫn thể hiện rõ bước tiến đáng kể trong việc hiện thực hóa tham vọng “Make in India” trong lĩnh vực quân sự.

Đằng sau sự tăng trưởng đó là hàng loạt dự án phát triển máy bay, tàu chiến, xe bọc thép và hệ thống radar do các tập đoàn quốc phòng nội địa dẫn dắt, với sự hỗ trợ từ chính phủ. Mục tiêu lâu dài là giảm thiểu tối đa sự phụ thuộc vào nguồn cung vũ khí từ bên ngoài, đồng thời xây dựng một ngành công nghiệp quốc phòng có khả năng xuất khẩu, đủ sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

“Mắt thần” của Hải quân Ấn Độ

P-8I Neptune là biến thể xuất khẩu đặc biệt của dòng máy bay tuần thám săn ngầm P-8A Poseidon, một trong những nền tảng trinh sát biển hiện đại nhất thế giới do tập đoàn Boeing (Mỹ) phát triển.

Được thiết kế dựa trên khung thân máy bay chở khách Boeing 737-800ERX, P-8I kết hợp ưu điểm của một khung máy bay dân dụng tin cậy với hệ thống cảm biến quân sự tối tân, tạo nên một “mắt thần” thực thụ của Hải quân Ấn Độ trong các nhiệm vụ trinh sát biển, săn ngầm, chống hạm và bảo vệ vùng đặc quyền kinh tế rộng lớn của quốc gia này.

Khác với biến thể P-8A nguyên bản đang phục vụ trong Hải quân Mỹ, P-8I được tùy biến theo yêu cầu đặc thù của Ấn Độ. Một trong những điểm nâng cấp đáng chú ý nhất là hệ thống cảm biến dị thường từ trường cho phép phát hiện tàu ngầm dựa trên sự biến động nhỏ của từ trường Trái đất khi tàu ngầm di chuyển bên dưới.

Thiết bị này đặc biệt hữu ích trong các khu vực biển nông hoặc khi săn lùng các loại tàu ngầm chạy êm. Ngoài ra, máy bay còn được trang bị radar đuôi đa chức năng APS-143C(V)3, giúp tăng cường khả năng giám sát và theo dõi mục tiêu ở nhiều hướng khác nhau, kể cả khi máy bay đã bay qua khu vực mục tiêu.

Hệ thống radar quét mặt biển APY-10 trên P-8I cũng được điều chỉnh riêng theo yêu cầu tác chiến của Hải quân Ấn Độ, tối ưu hóa khả năng phát hiện và phân loại tàu mặt nước cũng như tàu ngầm nổi ở các vùng biển phức tạp, nơi có mật độ giao thông hàng hải cao.

Đặc biệt, P-8I được tích hợp hệ thống liên lạc và nhận diện địch, ta do Ấn Độ tự phát triển, giúp máy bay hoạt động độc lập hơn và dễ dàng hòa nhập với mạng lưới chỉ huy - kiểm soát của lực lượng hải quân nước này.

Về khả năng tác chiến, P-8I có thể mang theo ngư lôi chống ngầm hạng nhẹ Raytheon Mk 54, tên lửa chống hạm AGM-84 Harpoon, bom chìm, mìn biển và nhiều loại vũ khí khác.

Khả năng triển khai hàng loạt phao sonar cho phép máy bay thiết lập mạng lưới cảm biến thủy âm dày đặc, giúp phát hiện và theo dõi mục tiêu dưới mặt nước trên diện rộng.

Với tầm bay xa hàng nghìn km, tốc độ hành trình cao, cùng khả năng duy trì thời gian bay trên khu vực mục tiêu trong nhiều giờ, P-8I đóng vai trò như “trạm chỉ huy bay” trên không, hỗ trợ cả các nhiệm vụ giám sát thường xuyên lẫn chiến dịch săn ngầm quy mô lớn.

Các chuyên gia hải quân đánh giá, việc sở hữu P-8I đã tạo ra một bước nhảy vọt về năng lực tác chiến trên biển của Ấn Độ, đặc biệt trong bối cảnh môi trường an ninh Ấn Độ Dương ngày càng phức tạp, với sự gia tăng hoạt động của các hạm đội tàu ngầm từ nhiều quốc gia.

Thực tế, kể từ khi biên chế chiếc P-8I đầu tiên vào năm 2013, Hải quân Ấn Độ đã sử dụng dòng máy bay này trong hàng loạt nhiệm vụ từ giám sát vùng biển tranh chấp, hộ tống tàu chiến, đến hỗ trợ tìm kiếm cứu nạn trên diện rộng.

Không quá lời khi nói rằng P-8I Neptune chính là một “lực lượng răn đe trên không” góp phần đảm bảo lợi ích chiến lược của New Delhi ở Ấn Độ Dương và xa hơn thế.

Tương lai của lực lượng tuần thám Ấn Độ

Hiện nay, Hải quân Ấn Độ đang vận hành 12 chiếc P-8I Neptune, loại máy bay tuần thám chống ngầm tầm xa được coi là “xương sống” trong năng lực giám sát biển chiến lược của quốc gia này.

Với tầm bay xa, khả năng triển khai cảm biến diện rộng và hỏa lực mạnh, P-8I đã đóng vai trò không thể thiếu trong việc bảo vệ các tuyến hàng hải, giám sát hoạt động của tàu ngầm đối phương và duy trì sự hiện diện của Ấn Độ tại các điểm nóng trên Ấn Độ Dương.

Tuy nhiên, việc New Delhi bất ngờ quyết định đình chỉ kế hoạch mua thêm 6 chiếc, hợp đồng trị giá khoảng 3,6 tỷ USD, không có nghĩa là họ quay lưng với dòng máy bay này.

Thay vào đó, giới phân tích cho rằng đây có thể là bước ngoặt để Ấn Độ chuyển hướng chiến lược: tập trung nâng cấp các P-8I hiện có với công nghệ cảm biến, hệ thống liên lạc và vũ khí mới, đồng thời đẩy mạnh các dự án phát triển máy bay tuần thám nội địa nhằm giảm sự phụ thuộc vào nguồn cung cấp từ bên ngoài.

Theo một số nguồn tin từ Bộ Quốc phòng Ấn Độ, các tập đoàn quốc phòng trong nước đang nghiên cứu khả năng phát triển một dòng máy bay tuần thám dựa trên khung thân máy bay dân dụng do Ấn Độ sản xuất, ví dụ như các mẫu do Hindustan Aeronautics Limited (HAL) chế tạo.

Ý tưởng này là tích hợp các cảm biến, radar và hệ thống điều khiển hỏa lực do các công ty Ấn Độ tự phát triển, qua đó vừa tiết kiệm chi phí mua sắm, vừa tạo thêm công ăn việc làm cho ngành công nghiệp quốc phòng trong nước.

Đây cũng là một phần trong chiến lược “Make in India” mà New Delhi thúc đẩy mạnh mẽ hơn một thập kỷ qua, với mục tiêu biến Ấn Độ thành một trung tâm sản xuất vũ khí hiện đại và tự chủ.

Thông điệp mạnh mẽ nhưng rủi ro không nhỏ

Quyết định dừng mua P-8I bổ sung được nhiều chuyên gia coi là một thông điệp chiến lược gửi đến Washington. Ấn Độ hợp tác nhưng không lệ thuộc, sẵn sàng hy sinh một số lợi ích ngắn hạn để bảo vệ nguyên tắc tự chủ.

Tuy nhiên, lựa chọn này cũng kéo theo những rủi ro đáng kể. Trong bối cảnh an ninh khu vực ngày càng phức tạp, năng lực tuần thám biển tầm xa là yếu tố then chốt giúp Ấn Độ kiểm soát tình hình và phản ứng nhanh trước các mối đe dọa.

Trung Quốc đang mở rộng mạnh mẽ hiện diện hải quân ở Ấn Độ Dương từ việc triển khai tàu ngầm hạt nhân đến tăng cường các căn cứ hậu cần ở Sri Lanka và Djibouti. Pakistan cũng không đứng yên, khi liên tục hiện đại hóa lực lượng tàu ngầm với sự hỗ trợ của Bắc Kinh.

TS. Bharat Karnad, chuyên gia an ninh quốc gia tại Trung tâm Nghiên cứu Chính sách (CPR) ở New Delhi, cảnh báo rằng nếu Ấn Độ không nhanh chóng triển khai phương án thay thế hoặc nâng cấp, họ có thể đối mặt với một “khoảng trống năng lực” trong 5–7 năm tới.

“Trong thời gian này, chúng ta sẽ phải dựa hoàn toàn vào 12 chiếc P-8I hiện có, vốn đã hoạt động với cường độ cao. Bất kỳ sự chậm trễ nào trong bảo trì hoặc hiện đại hóa đều có thể làm suy yếu khả năng tuần tra và phản ứng chiến lược của hải quân”, TS. Bharat Karnad

Việc đình chỉ hợp đồng mua 6 chiếc P-8I mới không chỉ là phản ứng tức thời trước những căng thẳng thương mại với Mỹ. Đây là một bước đi tính toán nằm trong chiến lược dài hạn của New Delhi nhằm bảo vệ quyền tự chủ chiến lược, kiềm chế chi phí quốc phòng và thúc đẩy công nghiệp quân sự trong nước.

Tuy nhiên, điều đó cũng đồng nghĩa với việc Ấn Độ phải giải bài toán khó vừa duy trì và nâng cao năng lực tuần thám biển trong môi trường cạnh tranh khốc liệt, vừa giảm sự phụ thuộc vào các cường quốc cung cấp vũ khí.

Trong cán cân giữa nguyên tắc và nhu cầu thực tế, New Delhi đã chọn con đường khó hơn, một con đường đòi hỏi đầu tư, kiên nhẫn và sự đồng lòng giữa giới chính trị, quân sự và công nghiệp quốc phòng.

Nhưng nếu thành công, đây sẽ là bước tiến quan trọng để Ấn Độ củng cố vị thế như một quốc gia tự tin ứng phó trước mọi biến động địa chính trị của thế kỷ 21.