Hàng không Trung Quốc bứt tốc cả dân dụng và quốc phòng

Từ việc Mỹ dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu động cơ cho C919, đến việc Thái Lan mất cơ hội mua Gripen và cân nhắc tiêm kích Trung Quốc, cùng hàng nghìn doanh nghiệp quy tụ tại hội chợ vùng trời thấp Hồ Nam, mọi tín hiệu cho thấy một thời kỳ bứt phá chưa từng có của ngành hàng không Trung Quốc.

Đây không chỉ là chuỗi sự kiện riêng lẻ, mà là sự giao thoa giữa chính sách tự chủ công nghệ, định hình thị trường nội địa và mở rộng vị thế quốc tế, kết tinh từ hơn một thập kỷ chuẩn bị âm thầm nhưng kiên định.

Và giờ đây, khi những rào cản bên ngoài dần lùi lại, ngành hàng không Trung Quốc đang tự tin vươn lên bằng cả hai cánh quốc phòng và dân dụng trong một thế giới đầy biến động.

Tháo gỡ rào cản xuất khẩu cho C919

Ngày 4/7, Reuters đưa tin Mỹ chính thức dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu động cơ LEAP-1C, "trái tim" của dòng máy bay dân dụng C919 do COMAC sản xuất. Cùng thời điểm, động cơ CF34 (cho dòng C919) cũng được cấp phép trở lại.

Đồng thời, động cơ CF34 dùng cho dòng C909 cũng được cấp phép trở lại. Đây là bước đi đáng chú ý trong bối cảnh Washington liên tục gỡ bỏ các hạn chế xuất khẩu công nghệ, từ chip bán dẫn đến thiết bị hạt nhân và hóa chất công nghiệp.

Dù là một tín hiệu tích cực, động thái này được nhiều chuyên gia nhìn nhận chỉ mang tính tạm thời. Trung Quốc vẫn kiên định mục tiêu nội địa hóa chuỗi cung ứng hàng không, đặc biệt là động cơ phản lực, khâu từng được xem là “điểm nghẽn chiến lược”.

Theo chuyên gia Trương Trọng Lân, “chính sách cấm rồi gỡ không phải điều mới mẻ, nhưng bài học Trung Quốc rút ra là phải tự chủ. Việc nội địa hóa, nhất là với CJ-1000A, không còn là lựa chọn kỹ thuật mà là yêu cầu chiến lược.”.

Động cơ CJ-1000A do AVIC phát triển, được xem là đối trọng với LEAP-1C, đã bước vào giai đoạn thử nghiệm, với kết quả “vượt mong đợi” về hiệu suất nhiên liệu và độ bền.

Tại Hội nghị Công nghệ Hàng không ở Thái Thương hồi tháng 3, đại diện Tập đoàn Hàng không Trung Quốc cho biết CJ-1000A sẽ sớm được lắp thử nghiệm trên C919 và tiến hành bay kiểm tra trong năm nay.

Đây được xem là bước đi quan trọng trong lộ trình giảm phụ thuộc vào phương Tây, tiến tới làm chủ công nghệ lõi trong lĩnh vực hàng không dân dụng.

Trong bối cảnh các rào cản quốc tế chỉ mang tính tạm thời, Trung Quốc đang đẩy nhanh chiến lược tự lực, không chỉ để giảm phụ thuộc mà còn để chuyển mình từ một quốc gia lắp ráp sang nhà thiết kế và nhà dẫn dắt trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Cơ hội xuất khẩu J-10CE khi Thái Lan không thể mua Gripen

Khi lĩnh vực dân dụng đang được thúc đẩy bởi chính sách mở, thì ở mảng quốc phòng, Trung Quốc lại đứng trước một cơ hội thị trường bất ngờ, khi cánh cửa Thụy Điển bất ngờ khép lại với Thái Lan, nhường chỗ cho các phương án từ Trung Quốc.

Mới đây, truyền thông quốc tế đưa tin Thụy Điển bất ngờ từ chối hợp đồng bán 12 chiếc tiêm kích Gripen E/F cho Thái Lan. Đây được xem là một cú đánh trực tiếp vào chiến lược hiện đại hóa lực lượng không quân Thái, vốn phụ thuộc phần lớn vào dòng F-16 từ những năm 1980.

Trong bối cảnh đó, phiên bản xuất khẩu J-10CE của dòng tiêm kích J-10C được xem là một ứng viên thay thế khả thi. Mặc dù Thái Lan nhiều khả năng vẫn sẽ nghiêng về phương án F-16V để duy trì sự đồng bộ trong hậu cần, nhưng lựa chọn đến từ Trung Quốc vẫn được đánh giá là chưa hoàn toàn bị loại trừ.

Trên thực tế, mối quan hệ quốc phòng giữa Thái Lan và Trung Quốc ngày càng khăng khít, thể hiện qua các hợp đồng mua sắm tên lửa phòng không HQ-22, xe tăng VT-4, tàu đổ bộ 071E và xe chiến đấu bộ binh VN-1C.

Điểm đáng chú ý là không quân Thái Lan, dù chưa biên chế chiến đấu cơ Trung Quốc, đã từng tham gia diễn tập “Eagle Strike” cùng PLA, qua đó tiếp cận và làm quen với các dòng J-10C, J-11BG và JH-7A. Trải nghiệm thực tế này giúp giảm đáng kể các rào cản kỹ thuật và đào tạo, tạo tiền đề cho khả năng tích hợp J-10CE vào hệ thống tác chiến hỗn hợp.

Ngoài ra, những thành tích trong chiến sự Ấn Độ và Pakistan năm 2025, với thông tin cho rằng J-10CE đã bắn hạ từ 3 đến 5 tiêm kích Rafale, đã góp phần củng cố vị thế của dòng tiêm kích thế hệ 4.5+ do Trung Quốc phát triển trên thị trường vũ khí toàn cầu.

Một số quốc gia như Uzbekistan, Bangladesh và một quốc gia châu Phi hiện đang tiến hành khảo sát và đàm phán để nhập khẩu J-10CE.

Nếu Thái Lan quyết định bước qua rào cản kỹ thuật và hậu cần, J-10CE hoàn toàn có thể trở thành biểu tượng cho thế hệ xuất khẩu chiến đấu cơ mới của Trung Quốc.

Bùng nổ hàng không dân dụng từ kinh tế vùng trời thấp

Trong khi các dòng chiến đấu cơ xuất khẩu mang lại vị thế chiến lược, thì ở mặt trận dân dụng, Trung Quốc đang âm thầm kiến tạo một sân chơi mới dưới cái tên “kinh tế vùng trời thấp”.

Một minh chứng rõ ràng là Hội chợ Hàng không & Kinh tế Vùng trời thấp Quốc tế 2025 sẽ diễn ra từ ngày 26 đến 28 tháng 9 năm 2025 tại hai thành phố trọng điểm là Trường Sa và Chu Châu, tỉnh Hồ Nam.

Với chủ đề “Phát triển kinh tế vùng trời thấp, dẫn dắt cuộc sống tươi đẹp”, sự kiện thu hút hơn 2000 doanh nghiệp trong và ngoài nước, trải rộng trên quy mô 80.000 m² và được tổ chức theo mô hình “1+2+10+6”, gồm: 1 hội nghị cấp cao; 2 triển lãm thiết bị và ứng dụng; 10 diễn đàn chuyên đề xoay quanh UAV, eVTOL, đầu tư, đào tạo, công nghệ; và 6 hoạt động phụ trợ như trình diễn bay, kết nối đầu tư, trải nghiệm VR.

Tại đây, các sản phẩm máy bay dân dụng, eVTOL, UAV, thiết bị bay thể thao, hệ thống điều khiển và chuỗi cung ứng hỗ trợ sẽ được giới thiệu đầy đủ từ R&D đến sản xuất, thử nghiệm và ứng dụng.

Đặc biệt, khu triển lãm của các tỉnh như Hải Nam, Hồ Bắc và các vùng trọng điểm như Khu vực Vịnh Lớn, Vành đai Kinh tế Trường Giang, vùng Kinh tế Bắc Kinh - Thiên Tân - Hà Bắc cũng sẽ góp mặt, hình thành chuỗi cung ứng xuyên tỉnh và liên vùng cho ngành hàng không.

Tỉnh Hồ Nam, nơi tổ chức hội chợ, chính là địa phương tiên phong trong cải cách quản lý vùng trời thấp toàn khu vực. Từ năm 2021 đến nay, ba kỳ hội chợ hàng không đã được tổ chức thành công, ký kết hơn 120 dự án với tổng giá trị gần 700 tỷ nhân dân tệ.

Hồ Nam cũng đang hình thành các cụm sản xuất tích hợp, từ Trường Sa (sản xuất máy bay), Mưa Hoa (logistics UAV), đến Tương Giang (nghiên cứu eVTOL).

Nhiều doanh nghiệp như Hongpeng Aviation, Tangzhi Tech hay SaneStar đang dần định hình vị thế trong thị trường eVTOL nội địa vốn được dự báo sẽ đạt giá trị hàng nghìn tỷ nhân dân tệ trong thập niên tới.

Từ động cơ C919 đến tiêm kích J-10CE, từ cụm công nghiệp truyền thống đến hệ sinh thái eVTOL mới nổi, hàng không Trung Quốc đang bước vào một thời kỳ “vàng” chưa từng có. Trong đó, việc Mỹ tạm thời nới lỏng hạn chế xuất khẩu công nghệ chỉ là yếu tố xúc tác và cốt lõi vẫn nằm ở quyết tâm và năng lực tự chủ đang lớn dần.

Với chiến lược nội địa hóa công nghệ và quốc tế hóa thị trường, Trung Quốc đang tái định hình bản đồ hàng không toàn cầu. Từ động cơ C919 đến tiêm kích J-10CE, từ cụm công nghiệp truyền thống đến hệ sinh thái eVTOL mới nổi, hàng không nước này đang bước vào một thời kỳ “vàng” chưa từng có.

Kha Linh