Nhiệm vụ của 2 chiếc B-29 khiến thế giới thay đổi

Rạng sáng ngày 6/8/1945, chiếc máy bay B-29 Superfortress mang tên Enola Gay, cất cánh từ căn cứ không quân Tinian thuộc quần đảo Mariana, mang theo quả bom nguyên tử đầu tiên được sử dụng trong chiến tranh có tên Little Boy.

Chỉ ba ngày sau đó, chiếc Bockscar cũng cất cánh từ cùng căn cứ để thả quả bom Fat Man xuống Nagasaki. Cả hai phi vụ không chỉ đánh dấu cái kết của Thế chiến II, mà còn mở ra kỷ nguyên của vũ khí hủy diệt hàng loạt, đặt nhân loại vào cuộc khủng hoảng đạo đức chưa từng có.

Enola Gay: Cỗ máy mở màn cho kỷ nguyên hạt nhân

Chiếc Enola Gay đặt theo tên mẹ của phi công trưởng Paul Tibbets là một phần của chương trình tối mật "Silverplate" nhằm sửa đổi các máy bay B-29 để có thể mang và thả bom nguyên tử.

Các thay đổi bao gồm loại bỏ súng phòng thủ, gia cố thân máy bay và lắp đặt hệ thống ném bom chuyên biệt. Máy bay mang theo 12 thành viên phi hành đoàn, cùng với quả bom Little Boy chứa gần 64 kg uranium-235.

Theo sử gia Martin Sherwin, tác giả cuốn "American Prometheus", vụ nổ ở Hiroshima vào lúc 8h15 sáng tạo ra một quả cầu lửa có nhiệt độ hơn 1 triệu độ C và sóng xung kích phá hủy gần như toàn bộ thành phố.

Khoảng 78.000 người thiệt mạng ngay lập tức; đến cuối năm 1945, con số tử vong ước tính lên tới 140.000 người.

Đáng chú ý, thành viên radar Jacob Beser là người duy nhất tham gia cả hai nhiệm vụ Hiroshima và Nagasaki, một chứng nhân sống hiếm hoi của hai hành động quân sự gây tranh cãi nhất thế kỷ 20.

Bockscar: Phi vụ đổi hướng và cái chết đến từ lựa chọn phụ

Trái ngược với Enola Gay, phi vụ của Bockscar không diễn ra suôn sẻ. Ban đầu, mục tiêu chính là thành phố Kokura, nhưng do mây mù dày đặc và khói từ một vụ oanh tạc trước đó, phi hành đoàn buộc phải chuyển hướng sang mục tiêu thứ hai là Nagasaki.

Quả bom Fat Man, chứa plutonium-239 và có sức công phá mạnh hơn Little Boy, được thả vào lúc 11h02 sáng ngày 9 tháng 8. Khoảng 35.000 người chết ngay tại chỗ, con số thương vong tăng lên đến hơn 70.000 trong những tháng tiếp theo.

Theo tạp chí "Scientific American", vụ nổ này mặc dù không đạt độ chính xác như mong đợi vẫn gây tổn thất khủng khiếp và khiến Nhật Bản không còn lựa chọn nào khác ngoài đầu hàng vô điều kiện.

Bước ngoặt chiến lược hay tội ác nhân đạo?

Dù về mặt chiến lược, hai vụ ném bom đã giúp chấm dứt chiến tranh trong vòng chưa đầy một tuần sau đó (Nhật Bản tuyên bố đầu hàng ngày 15/8/1945), nhưng giới học giả, nhà đạo đức và nhiều cựu binh vẫn còn tranh cãi gay gắt về tính cần thiết và hợp lý của hành động này.

Giáo sư Tsuyoshi Hasegawa (ĐH California, Santa Barbara) nhận định: "Vũ khí hạt nhân không chỉ kết thúc Thế chiến II mà còn bắt đầu Chiến tranh Lạnh. Mỹ không chỉ gửi thông điệp đến Nhật Bản, mà còn cảnh báo Liên Xô về thế thượng phong hạt nhân của mình".

Trong khi đó, theo GS Richard Rhodes – tác giả đoạt giải Pulitzer với tác phẩm "The Making of the Atomic Bomb" lý do chiến lược chính đáng không thể làm lu mờ tác động nhân đạo: "Cả Hiroshima lẫn Nagasaki đều là những bi kịch không nên lặp lại. Khoa học có thể phục vụ chiến tranh, nhưng hậu quả đạo đức là điều không thể xoay chuyển."

Di sản của Enola Gay và Bockscar

Hiện nay, Enola Gay được trưng bày tại Bảo tàng Hàng không và Vũ trụ Quốc gia Smithsonian. Việc đưa máy bay ra trưng bày từng gây tranh cãi dữ dội giữa các cựu chiến binh Mỹ và các nhà sử học, khiến triển lãm gốc phải hủy bỏ các hình ảnh nạn nhân bom nguyên tử. Bockscar thì được đặt tại Bảo tàng Không quân Mỹ ở Dayton, Ohio.

Hai chiếc máy bay này đã trở thành biểu tượng song hành của chiến thắng và thảm họa nơi người Mỹ nhìn thấy sự chấm dứt một cuộc chiến đẫm máu, còn người Nhật lại coi là khởi đầu của ký ức đau thương và di chứng phóng xạ kéo dài nhiều thế hệ.

80 năm sau lời cảnh tỉnh toàn cầu và bài học chưa cũ

Những tưởng bài học về Hiroshima và Nagasaki đã đủ sức răn đe nhân loại, nhưng trong thời đại của các cường quốc hạt nhân mới như Triều Tiên, Pakistan hay căng thẳng Mỹ-Trung ngày càng tăng, nguy cơ về một cuộc xung đột hạt nhân không còn là điều không tưởng.

Chuyên gia James Acton từ Carnegie Endowment cảnh báo: "Sự tồn tại của hơn 13.000 đầu đạn hạt nhân trên toàn thế giới, phần lớn trong tay Mỹ và Nga khiến thế giới không bao giờ thực sự an toàn, bất kể 80 năm đã trôi qua từ Hiroshima".

Hai chiếc máy bay ném bom Enola Gay và Bockscar không chỉ là những khí tài quân sự, mà còn là hiện thân của những lựa chọn đạo đức trong thời chiến.

Sự kiện 80 năm là thời khắc để thế giới không chỉ tưởng niệm các nạn nhân, mà còn đặt lại câu hỏi về vai trò của khoa học, chính trị và trách nhiệm tập thể trong việc bảo vệ nhân loại khỏi chính mình.

Bởi nếu một lựa chọn từ buồng lái ở độ cao 10.000 mét có thể giết chết hàng trăm nghìn người chỉ trong vài giây, thì bài học không chỉ nằm ở lịch sử mà còn là ở tương lai.