Công nghệ soi chiếu an ninh cũ kỹ, sân bay Việt khó bỏ quy định cởi giày
Các hệ thống soi chiếu hiện đại như máy quét CT 3D và trí tuệ nhân tạo có thể giúp đơn giản hóa quy trình nhưng vẫn đảm bảo các yêu cầu về an ninh hàng không.
Tạp chí Hàng không trao đổi với chuyên gia Phạm Ngọc Sáu – Nguyên Giám đốc Cảng hàng không quốc tế Vân Đồn về đề xuất bỏ quy định tháo giày, thắt lưng khi thực hiện thủ tục an ninh hàng không tại sân bay thời gian qua.
Việt Nam dùng máy soi X-ray 2D
Gần đây có đề xuất bãi bỏ quy định bắt buộc hành khách phải cởi giày, tháo thắt lưng và phụ kiện tại sân bay nội địa. Quy định này khiến mỗi hành khách phải tốn từ 3 – 4 phút khi kiểm tra an ninh tại sân bay, gây lãng phí lớn. Theo ông, vì sao Việt Nam chưa bỏ quy định này?
Hiện Việt Nam chưa bỏ quy định tháo giày, thắt lưng chủ yếu vì lý do đầu tiên là những hạn chế của công nghệ soi chiếu hiện có trong ngành hàng không Việt Nam.
Cụ thể, hầu hết các sân bay tại Việt Nam đang sử dụng máy soi X-ray 2D truyền thống, không đủ khả năng phát hiện vật kim loại/phản ứng nổ ẩn trong đế giày hoặc các chi tiết nhỏ trên thắt lưng một cách hiệu quả.
Bên cạnh đó, việc yêu cầu hành khách tháo giày tại cổng an ninh nhằm đảm bảo an ninh hàng không theo nguyên tắc “bảo đảm tối đa”. Trong khi chưa có công nghệ thay thế đủ tin cậy, việc giữ quy trình tháo giày, thắt lưng là biện pháp kiểm soát rủi ro an ninh chủ động, đặc biệt trong bối cảnh tiềm ẩn các nguy cơ khủng bố qua các chi tiết ngụy trang tinh vi hiện nay.
Ngoài ra, việc không cần tháo bỏ giày và các phụ kiện tại cổng an ninh hiện chưa được phê chuẩn trong Chương trình An ninh hàng không dân dụng quốc gia (NCASP).
Cụ thể, quy trình soi chiếu hành khách (bao gồm tháo giày, thắt lưng) là quy định trong Chương trình An ninh hàng không dân dụng quốc gia (NCASP) do Bộ Giao thông Vận tải (nay là Bộ Xây dựng) quy định. Do đó, việc thay đổi phải được xem xét, đánh giá và cập nhật theo quy trình nghiêm ngặt, chưa thể làm riêng lẻ ở từng sân bay.
Các cảng hàng không quốc tế như Tân Sơn Nhất, Nội Bài nói riêng và hệ thống cảng hàng không Việt Nam nói chung hiện đang sử dụng công nghệ soi chiếu an ninh như thế nào, thưa ông?
Cho đến hiện nay, phần lớn các sân bay lớn tại Việt Nam (gồm Tân Sơn Nhất, Nội Bài, Đà Nẵng...) vẫn đang sử dụng máy soi chiếu X-ray 2D, cổng từ và các khay nhựa thủ công trong quy trình soi chiếu an ninh.
Cụ thể, máy soi chiếu X-ray 2D là loại máy phổ biến nhất hiện nay tại điểm kiểm tra an ninh, chủ yếu dùng để kiểm tra hành lý xách tay.
Còn Cổng từ (WTMD – Walk-Through Metal Detector) để kiểm tra kim loại trên người nhưng không phát hiện được vật liệu phi kim hoặc vật giấu kín trong giày đế cao su.
Do đó, hành khách vẫn phải tự đưa đồ vật ra khỏi túi và đặt vào các khay nhựa thủ công để đưa qua máy soi.
Nhìn chung, Việt Nam chưa triển khai công nghệ full body scanner (soi chiếu cơ thể toàn thân) tại phần lớn các sân bay, hoặc nếu có thì chỉ dùng giới hạn tại các cửa ra quốc tế và không áp dụng phổ biến.
Những sân bay mới cần đầu tư công nghệ soi chiếu hiện đại
Nếu bỏ quy định tháo giày, tháo thắt lưng, các sân bay Việt Nam phải đầu tư công nghệ soi chiếu như thế nào để thay thế công nghệ đang sử dụng hiện nay?
Trong bối cảnh ngành hàng không cạnh tranh khốc liệt như hiện nay, việc đầu tư các thiết bị soi chiếu an ninh hiện đại, rút ngắn quy trình soi chiếu là yêu cầu bắt buộc nhằm đảm bảo an ninh vừa nâng cao trải nghiệm hành khách.
Theo tôi, để có thể bỏ quy định tháo giày, tháo thắt lưng mà vẫn đảm bảo mức độ an ninh tương đương hoặc cao hơn, có rất nhiều công nghệ hiện đại mà ngành hàng không Việt Nam cần đầu tư, nâng cấp.
Trước hết là công nghệ soi chiếu toàn thân Full Body Scanner (Millimeter Wave Scanner hoặc Backscatter X-ray). Đây là hệ thống dùng để soi chiếu toàn bộ cơ thể hành khách, phát hiện cả kim loại và phi kim loại (gốm, nhựa, chất nổ...).
Công nghệ này có thể giúp phát hiện vật thể được giấu trong giày mà không cần tháo ra để soi chiếu riêng như hiện nay. Các sân bay lớn như Heathrow (Anh), Schiphol (Hà Lan), hoặc Changi (Singapore) đã triển khai công nghệ này, giúp rút ngắn thời gian làm thủ tục an ninh và nâng cao trải nghiệm cho hành khách.
Thứ hai là máy soi chiếu giày (Shoe Scanner). Các sân bay cũng có thể trang bị máy soi chiếu giày, cho phép hành khách giữ nguyên giày trong chân và đứng lên máy soi đặc thù cho đế giày. Một số sân bay trên thế giới hiện đã thử nghiệm riêng máy này như một bước trung gian nếu chưa đủ điều kiện triển khai full body scanner.
Một thiết bị hiện đại nữa là cổng từ thế hệ mới (Advanced WTMD hoặc AI-based scanner). Cổng từ này có thể phân tích vật thể kim loại thông minh hơn, kết hợp với AI để nhận diện hành vi bất thường. Một số loại cổng từ có thể xác định chính xác khu vực nào trên cơ thể có vật thể, nhờ đó, giảm số lượng kiểm tra thủ công.
Ngoài ra, các sân bay cũng có thể tích hợp hệ thống AIT (Advanced Imaging Technology) và AI giúp phân tích hình ảnh tự động, giúp tăng tốc độ soi chiếu và giảm sai số do con người.
Việt Nam có thể đầu tư công nghệ mới để rút gọn quy trình kiểm tra an ninh ở những sân bay nào?
Bên cạnh đầu tư công nghệ mới, việc kết hợp hệ thống đánh giá rủi ro hành khách, dựa trên hồ sơ di chuyển, thói quen bay hoặc công nghệ nhận diện AI cũng giúp xác định nhóm hành khách cần kiểm tra kỹ và nhóm có thể áp dụng quy trình đơn giản hơn.
Tuy nhiên, cũng cũng cần xem xét đến việc bỏ các thiết bị cũ đi có lãng phí hay không. Theo tôi, các sân bay mới hoặc dự kiến xây dựng trong tương lai tại Việt Nam phần lớn sẽ trang bị các thiết bị hiện đại có thể đảm bảo hành khách không phải tháo giày hay thắt lưng.
Vì nếu không đầu tư thiết bị hiện đại mà vẫn bỏ qua bước tháo giày, thắt lưng, nguy cơ an ninh sẽ gia tăng, dễ bỏ lọt vũ khí nhỏ, chất nổ, hoặc thiết bị điện tử ngụy trang.
Điều này không chỉ vi phạm tiêu chuẩn ICAO và Chương trình an ninh hàng không quốc gia (NCASP) mà còn có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín và xếp hạng quốc tế của các sân bay Việt Nam. Từ đó, làm giảm niềm tin từ các hãng bay và có thể dẫn đến hậu quả pháp lý nếu xảy ra sự cố nghiêm trọng.
Do đó, giải pháp toàn diện hiện nay là phải đầu tư các công nghệ soi chiếu tiên tiến như body scanner, CT scanner cho hành lý xách tay (giúp không phải tháo laptop, chất lỏng), hoặc shoe scanner cho phép kiểm tra giày mà không cần tháo...
Đây là hướng đi hiện đại mà nhiều sân bay tiên tiến trên thế giới đang áp dụng nhằm nâng cao tiêu chuẩn an ninh mà vẫn đảm bảo trải nghiệm hành khách thuận tiện, văn minh.
Xin cảm ơn ông!
Công nghệ hiện đại không có nghĩa là xem nhẹ an ninh hàng không
Trao đổi với Tạp chí Hàng không, một chuyên gia cho biết, hiện nay, nhiều quốc gia ứng dụng các công nghệ hiện đại vào lĩnh vực trong soi chiếu an ninh hàng không. Việc soi chiếu bằng công nghệ soi chiếu toàn thân thường chính xác hơn trong phát hiện kim loại được cất giấu trên người hành khách. Theo vị này, một máy “Full body scanner” có giá tham khảo khoảng 1-2 triệu USD.
Tuy vậy, tại những sân bay không yêu cầu tháo giày, nhân viên an ninh sẽ có các biện pháp kiểm tra khác thay thế để đảm bảo vấn đề an ninh hàng không. Cụ thể như, qua quan sát trực quan, nhân viên an ninh hàng không có thể chủ động yêu cầu hành khách tháo giày, đưa qua máy soi chiếu riêng nếu có nghi ngờ.
Hoặc khi hành khách bước qua cổng từ và có tín hiệu báo động, nhân viên an ninh hàng không sẽ tiếp tục kiểm tra pad down bằng máy phát hiện kim loại cầm tay hoặc yêu cầu khách tháo giày, dây lưng, đồng hồ... và soi chiếu lại toàn bộ.
Ở các quốc gia có nguy cơ an ninh cao như Thổ Nhĩ Kỳ, Nga, Ấn Độ, Philippines... còn thêm soi chiếu sơ bộ trước khi vào khu vực check-in. Đặc biệt, Ấn Độ còn yêu cầu kiểm tra trực quan hành lý xách tay đã có tem soi chiếu trước khi vào khu vực boarding tại cửa để phát hiện diêm, bật lửa. Tại Ấn Độ, khách nào sơ ý để thất lạc thẻ hành lý xách tay đều bị buộc quay lại làm thủ tục soi chiếu lại từ đầu.
“Dù là soi chiếu bằng công nghệ nào, đối với hành khách, tốt nhất là không nên để bất kỳ vật dụng nào làm từ kim loại trên người, đồ dùng cá nhân để khay qua soi chiếu là cách nhanh nhất để hoàn thành thủ tục an ninh hàng không tại sân bay”, vị chuyên gia chia sẻ.