Bí ẩn sân bay đắt đỏ nhất Pakistan: Xây xong để... bỏ không
Tiêu tốn 240 triệu USD và có công suất phục vụ 400.000 hành khách mỗi năm nhưng Sân bay quốc tế New Gwadar gần như không có khách.
Sân bay quốc tế New Gwadar nằm tại thành phố ven biển Gwadar (Pakistan) do Trung Quốc tài trợ toàn bộ kinh phí xây dựng và hoàn thành vào tháng 10/2024.
Tuy nhiên, cơ sở hạ tầng hiện đại của sân bay đối lập với tình trạng thiếu thốn và bất ổn của tỉnh Balochistan xung quanh.
Trong suốt thập kỷ qua, Trung Quốc đã liên tục rót vốn vào tỉnh Balochistan và thành phố cảng Gwadar, trong khuôn khổ dự án Hành lang Kinh tế Trung Quốc - Pakistan (CPEC) trị giá hàng tỷ USD, nhằm kết nối khu tự trị Tân Cương ở phía tây Trung Quốc với biển Ả Rập.
Giới chức 2 nước từng ca ngợi CPEC là “bước ngoặt mang tính chuyển đổi”, song những gì diễn ra tại Gwadar lại cho thấy điều ngược lại.
Thành phố này vẫn chưa được kết nối với lưới điện quốc gia, vẫn phụ thuộc vào điện từ Iran lân cận hoặc năng lượng mặt trời, và tình trạng thiếu nước sạch vẫn nghiêm trọng.
Với dân số chỉ khoảng 90.000 người, một sân bay có công suất phục vụ 400.000 lượt khách mỗi năm rõ ràng không phải là ưu tiên thiết yếu. Sân bay này khiến nhiều người Pakistan cảm thấy bức xúc vì không phục vụ lợi ích của họ.
“Sân bay này không dành cho Pakistan hay Gwadar mà được xây dựng để phục vụ Trung Quốc, giúp đảm bảo lối đi an toàn cho công dân Trung Quốc vào khu vực Gwadar và Balochistan” - chuyên gia quan hệ quốc tế Azeem Khalid nhận định.
Khởi nguồn xung đột
CPEC làm bùng phát làn sóng bất mãn và phong trào ly khai kéo dài nhiều thập niên tại khu vực. Người dân Baloch - dân tộc thiểu số tại Pakistan - cáo buộc chính phủ phân biệt đối xử cũng như khai thác tài nguyên địa phương mà không đem lại lợi ích cho cộng đồng.
Đáp lại, Pakistan tăng cường hiện diện quân sự ở Gwadar để bảo vệ các dự án có yếu tố Trung Quốc. Thành phố trở thành mê trận với các chốt kiểm soát, hàng rào thép gai, lính gác, chướng ngại vật và tháp canh. Các tuyến đường thường xuyên bị phong toả để “hộ tống an toàn” cho công nhân Trung Quốc và quan chức cấp cao Pakistan.
Báo chí khi đến đưa tin bị giám sát nghiêm ngặt. Khu chợ cá - nguồn sống của người dân địa phương - bị xem là “quá nhạy cảm” để ghi hình.
Người địa phương nhưng bị đối xử như người ngoài
Ông Khuda Bakhsh Hashim 76 tuổi - sinh ra và lớn lên ở Gwadar - hồi tưởng thời thành phố còn thuộc Oman và là điểm dừng của các chuyến tàu đến Mumbai.
“Ngày đó, chẳng ai hỏi chúng tôi đi đâu, làm gì, tên gì”, ông nói. Khi đó, người dân chẳng phải lo đói, dễ dàng kiếm việc làm và tiếp cận được nước sạch.
Tuy vậy, hiện tại tình trạng thiếu nước nghiêm trọng do hạn hán và khai thác quá mức, cùng với công việc ngày càng hiếm hoi, khiến cuộc sống người dân thêm khó khăn.
Chính phủ Pakistan tuyên bố đã tạo khoảng 2.000 việc làm từ dự án CPEC nhưng không rõ “người địa phương” được đề cập là người Baloch hay người Pakistan từ nơi khác đến.
Theo nhiều lãnh đạo địa phương, không một cư dân nào của Gwadar được tuyển vào sân bay - kể cả làm bảo vệ.
“Thử hỏi có bao nhiêu người Baloch thực sự được làm việc ở cảng Gwadar?” - ông Abdul Ghafoor Hoth, Chủ tịch đảng Balochistan Awami tại địa phương đặt vấn đề.
Tháng 12/2024, ông Hoth tổ chức biểu tình kéo dài 47 ngày phản đối điều kiện sống thiếu thốn. Cuộc biểu tình chỉ kết thúc sau khi chính quyền cam kết cải thiện điện và nước sạch - những lời hứa đến nay vẫn chưa thực hiện.
Tiềm năng chưa được khai thác
Gwadar là một thành phố khiêm tốn nhưng đầy cuốn hút, với ẩm thực đặc sắc và người dân địa phương thân thiện với du khách. Vào các dịp lễ, đặc biệt là tại các bãi biển, nơi đây trở nên nhộn nhịp hơn thường ngày.
Tuy vậy, Gwadar vẫn bị mang tiếng là điểm đến nguy hiểm và khó tiếp cận. Hiện chỉ có một đường bay thương mại nội địa kết nối sân bay trong nước của Gwadar với Karachi - thành phố lớn nhất Pakistan - với tần suất 3 chuyến mỗi tuần.
Không có chuyến bay thẳng nào đến thủ phủ Quetta của tỉnh Balochistan hay thủ đô Islamabad nằm sâu trong đất liền ở phía bắc.
Tuyến đường ven biển đẹp mắt nối với các vùng khác cũng gần như không có cơ sở hạ tầng hỗ trợ.
Hashim vẫn mong CPEC thành công để người dân - đặc biệt là giới trẻ - có việc làm, hy vọng và mục tiêu sống. Tuy nhiên, thực tế lại khác những gì ông mong đợi. “Khi người ta có cái ăn, ai lại muốn đi con đường sai trái?” - ông chia sẻ.
Sân bay không “cất cánh”
Theo Viện Nghiên cứu Xung đột và An ninh Pakistan, bạo lực vũ trang ở Balochistan từng suy giảm sau chiến dịch phản công của chính phủ năm 2014 và tương đối ổn định vào cuối thập kỷ đó. Tuy nhiên, các vụ tấn công lại gia tăng từ năm 2021 trở lại đây.
Mối lo an ninh là nguyên nhân khiến lễ khánh thành sân bay quốc tế Gwadar bị trì hoãn. Giới chức lo ngại các dãy núi gần sân bay có thể trở thành điểm khởi nguồn lý tưởng cho một cuộc tấn công.
Kết quả, lễ khai trương chỉ diễn ra trực tuyến, với sự tham dự của Thủ tướng Pakistan Shehbaz Sharif và Thủ tướng Trung Quốc Lý Cường. Chuyến bay đầu tiên không có sự tham gia của công chúng hay truyền thông.