Tại sao tiêm kích Hải quân Mỹ thế hệ 6 F/A-XX bị cắt giảm khẩn cấp?
Dù được xem là tối quan trọng cho khả năng răn đe tại Thái Bình Dương và đối đầu trực tiếp với Trung Quốc, dự án tiêm kích F/A-XX của Mỹ đứng trước nguy cơ bị huỷ.
Nhu cầu tiêm kích thế hệ 6 cấp thiết, nhưng bị huỷ?
Theo Military Watch Magazine, Bộ Quốc phòng Mỹ đang có kế hoạch cắt giảm đáng kể ngân sách phát triển cho tiêm kích thế hệ thứ sáu F/A-XX của Hải quân Mỹ.
Một quan chức quân sự cấp cao xác nhận rằng theo đề xuất ngân sách cho năm tài khóa 2026, chương trình này sẽ “chỉ duy trì một mức tài trợ phát triển tối thiểu nhằm bảo tồn khả năng tận dụng công nghệ từ dự án F-47, đồng thời tránh gây quá tải cho các kỹ sư quốc phòng có trình độ cao trong ngành công nghiệp”.
Theo một quan chức khác, ngân sách cho F/A-XX sẽ chỉ giới hạn ở mức 74 triệu USD, tức chỉ bằng 1/50 ngân sách 3,5 tỷ USD đang được phân bổ cho tiêm kích F-47 – dự án tiêm kích thế hệ 6 khác do Boeing phát triển dành riêng cho Không quân Mỹ.
Khoản tài trợ khiêm tốn này sẽ chỉ được sử dụng để hoàn thiện thiết kế của tiêm kích F/A-XX, với mục tiêu giữ lại "tùy chọn phát triển F/A-XX trong tương lai”.
Việc cắt giảm nghiêm trọng này được biện minh bởi “niềm tin rằng ngành công nghiệp quốc phòng chỉ có thể tập trung phát triển nhanh một chương trình tại một thời điểm, và ưu tiên của tổng thống Trump là dồn toàn lực cho F-47 và bảo đảm chương trình đó thành công”, đồng thời để ngỏ khả năng F/A-XX có thể nhận lại nguồn tài trợ ở một giai đoạn muộn hơn.
Tuy nhiên, nhiều nhà phân tích cho rằng điều này thực chất là tín hiệu rõ ràng cho việc F/A-XX có thể sẽ bị hủy bỏ hoàn toàn.
Trong khi đó, Hải quân Mỹ vẫn liên tục cảnh báo rằng việc phát triển tiêm kích F/A-XX là một ưu tiên mang tính cấp bách – đặc biệt trong bối cảnh kịch bản xung đột tại khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương ngày càng nguy cơ cao.
Các dòng tiêm kích hiện tại của Hải quân như F-35C hay F-18E/F đều có tầm hoạt động quá ngắn, hạn chế nghiêm trọng khả năng tấn công tầm xa. Trong khi đó, Trung Quốc dự kiến sẽ đưa vào biên chế các tiêm kích thế hệ 6 trong khoảng những năm 2030, điều này có thể khiến toàn bộ phi đội hiện tại của Hải quân Mỹ trở nên lỗi thời nhanh chóng.
Đô đốc James W. Kilby, quyền Tư lệnh Tác chiến Hải quân Mỹ, gần đây đã nhấn mạnh rằng: “Tiêm kích thế hệ thứ sáu có một số năng lực mà chúng ta cần để đối phó với Hải quân Trung Quốc. Đó là công nghệ tàng hình, tầm hoạt động xa, động cơ hiệu suất cao – tất cả những yếu tố làm tăng khả năng sống sót trước hỏa lực đối phương. Không quân và Hải quân có nhiệm vụ khác nhau, nhưng chúng ta đang đối mặt với cùng một mối đe dọa”.
Khác với Không quân Mỹ, vốn đã đầu tư rất mạnh vào tiêm kích thế hệ 5 F-35A, Hải quân lại vẫn đang dựa phần lớn vào phi đội tiêm kích thế hệ 4 F/A-18, trong khi số lượng F-35C được biên chế vẫn rất khiêm tốn. Điều này khiến nhu cầu về một tiêm kích thế hệ 6 của Hải quân trở nên cấp bách hơn nhiều.
Mỹ đang “tụt hậu công nghiệp quốc phòng” so với Trung Quốc?
Lập luận rằng ngành công nghiệp quốc phòng Mỹ không thể xử lý hai dự án tiêm kích thế hệ 6 cùng lúc đang khiến dư luận lo ngại sâu sắc về năng lực thực tế của ngành công nghiệp hàng không quân sự Mỹ.
Điều này trở nên đặc biệt đáng chú ý khi đặt cạnh Trung Quốc – nước đầu tiên trên thế giới triển khai song song sản xuất hàng loạt hai dòng tiêm kích thế hệ 5 (J-20 và FC-31) và hiện đang phát triển hai mẫu tiêm kích thế hệ 6 cùng lúc, với khả năng đưa vào biên chế mà không có khoảng cách thời gian lớn.
Ngay cả Steve Parker – Giám đốc điều hành Boeing Defense & Space – hồi tháng 6 vừa qua cũng đặt câu hỏi nghi vấn về luận điểm này. Theo ông, Mỹ hoàn toàn có đủ khả năng công nghiệp để xử lý hai dự án tiêm kích thế hệ 6 song song – nếu được đầu tư đúng mức và có chiến lược phù hợp.
Một giả thuyết khác, được nhiều chuyên gia đồng thuận, là Lầu Năm Góc đang không đủ ngân sách để phát triển đồng thời cả F-47 và tiêm kích F/A-XX, bởi cả hai đều là những chương trình phát triển vũ khí cực kỳ tốn kém, thậm chí có thể vượt qua cả chi phí phát triển F-35 – vốn được coi là dự án đắt đỏ nhất lịch sử quân sự hiện đại.
Ngay cả với F-47, dù được ưu tiên, tương lai của nó vào năm 2024 từng bị đặt dấu hỏi khi Không quân Mỹ đối mặt với nhiều rào cản ngân sách.
Mãi đến khi chính quyền Donald Trump quay trở lại và ưu tiên phát triển F-47, chương trình này mới được “giải cứu”. Trong khi đó, Hải quân – vốn từng được cho là có nền tảng tài chính và kỹ thuật vững hơn – giờ đây đang chịu thiệt khi F-47 được “ưu ái” còn F/A-XX bị gạt khỏi cuộc chơi.
Việc cắt giảm sâu ngân sách cho chương trình F/A-XX là dấu hiệu rõ ràng cho thấy sự thiếu quyết liệt và giới hạn thực tế trong năng lực phát triển công nghiệp quốc phòng Mỹ.
Dù được xem là tối quan trọng cho khả năng răn đe tại Thái Bình Dương và đối đầu trực tiếp với Trung Quốc, F/A-XX có nguy cơ trở thành nạn nhân của chính hệ thống ngân sách và chiến lược ưu tiên nội bộ của Lầu Năm Góc.
Nếu Mỹ không sớm khôi phục lại sự đầu tư nghiêm túc vào tiêm kích thế hệ 6 dành cho Hải quân, khả năng duy trì ưu thế tác chiến trên biển của họ trong những năm tới sẽ bị đặt trước những thách thức ngày càng lớn – đặc biệt khi Trung Quốc tiến tới thế hệ tiêm kích mới với tốc độ vượt trội và quyết tâm cao hơn bao giờ hết.