"Áo giáp cơ động" cho F-16 giúp Ukraine thay đổi luật chơi trên không
Phương Thảo•27/07/2025 14:08
Ukraine triển khai hệ thống mô-đun cơ động để bảo vệ tiêm kích F-16, mở ra một chiến thuật mới kết hợp tàng hình mặt đất, phân tán lực lượng và tác chiến UAV – nhằm đối phó ưu thế hỏa lực của Nga và tái định hình chiến tranh hiện đại.
Ukraine, quốc gia đang trong cuộc xung đột với Nga, vừa công bố một sáng kiến chiến thuật đáng chú ý về hệ thống cơ động bảo vệ dành riêng cho tiêm kích F-16.
Không chỉ đơn thuần là mô hình hậu cần dã chiến, đây là bước ngoặt trong tư duy quân sự, một phương thức thích ứng trước các mối đe dọa từ chiến tranh hiện đại, nơi hạ tầng cố định dễ trở thành mục tiêu ưu tiên.
Hệ thống do Quỹ "Come Back Alive" và Bộ Quốc phòng Ukraine phối hợp phát triển, gồm ba mô-đun chính kỹ thuật, chỉ huy và tác chiến được thiết kế để vận hành độc lập, cơ động và ẩn mình.
Với khả năng triển khai nhanh tại các địa điểm không cố định, hệ thống này cho phép các máy bay chiến đấu F-16 hoạt động trong điều kiện phân tán, tránh phụ thuộc vào các căn cứ lớn dễ bị tên lửa Nga tấn công phủ đầu.
Tàng hình trên mặt đất
Giới phân tích quân sự nhận định, trong chiến tranh hiện đại – đặc biệt là xung đột có sử dụng tên lửa tầm xa và UAV cảm tử như ở Ukraine – "tàng hình mặt đất" là yếu tố sống còn.
“
F-16 là một máy bay có năng lực vượt trội so với MiG-29 và Su-27 của Ukraine, nhưng lại dễ bị tổn thương nếu bị tấn công khi đỗ trên mặt đất. Phân tán và cơ động chính là biện pháp bảo vệ duy nhất hiệu quả trong điều kiện hiện tại.
Ông Justin Bronk - Chuyên gia tại Viện Royal United Services Institute (RUSI, Anh)
Hệ thống mô-đun giúp F-16 tránh bị phát hiện qua vệ tinh, UAV trinh sát và các phương tiện tình báo tín hiệu.
Điều này đặc biệt quan trọng khi Nga đang tăng cường sử dụng vệ tinh thương mại kết hợp dữ liệu ISR (trinh sát, giám sát và thu thập thông tin tình báo) để lên kế hoạch tấn công có chủ đích. Hệ thống gồm Mô-đun kỹ thuật là nơi chuẩn bị vũ khí, tiếp đạn, bảo trì máy bay, được tinh gọn để chỉ cần 3 kỹ thuật viên thay vì 10–12 người như thông thường. Điều này không chỉ tiết kiệm nguồn nhân lực quý giá mà còn giảm dấu vết hậu cần dễ bị lộ.
Ukraine có thể để một số tiêm kích F-16 ở nước ngoài để tránh đòn tấn công từ Nga.
Mô-đun chỉ huy gồm trung tâm điều phối, mạng liên lạc độc lập, cơ sở hậu cần dã chiến. Mô-đun tác chiến có nhiệm vụ hỗ trợ chỉ huy cất/hạ cánh, liên kết với mạng điều khiển UAV và hệ thống phòng không địa phương.
“
Chúng tôi không sao chép mô hình của NATO. Ukraine thiết kế mô-đun riêng phù hợp với thực tế chiến tranh tiêu hao, nơi mọi thứ phải di động, ngụy trang, không phụ thuộc vào cơ sở hạ tầng điện tử dễ bị gây nhiễu.
Bà Anastasiia Yurchyshyna - Đại diện Quỹ Come Back Alive
Phân tán lực lượng
Cựu sĩ quan Không quân Hoàng gia Úc, ông Peter Layton, nhận định:
"Ý tưởng phân tán F-16 ra nhiều địa điểm nhỏ cho phép vừa sinh tồn tốt hơn, vừa có thể thực hiện chiến thuật tập kích đồng loạt. Các máy bay có thể xuất phát từ nhiều điểm, hợp nhất trên không để tấn công mục tiêu trọng yếu, rồi rút lui về các căn cứ riêng biệt. Đây là dạng chiến tranh 'hit-and-hide' rất khó đối phó".
Việc này tương tự chiến thuật "Scattered Force – United Strike" từng được Mỹ áp dụng trong các chiến dịch phản ứng nhanh tại Trung Đông.
Hình ảnh chiếc máy bay F16 ở Ukraine.
Tuy nhiên, Ukraine là quốc gia đầu tiên vận dụng triệt để chiến thuật này trên chính lãnh thổ của mình, trong một cuộc chiến có quy mô gần tương đương chiến tranh thế giới.
F-16 Ukraine: Vũ khí răn đe hay quân bài sinh tồn?
Tính đến giữa năm 2025, Ukraine đã tiếp nhận nhiều chiếc F-16 từ Hà Lan, Đan Mạch, Na Uy và Bỉ. Tuy số lượng vẫn hạn chế, nhưng giá trị chiến thuật của mỗi chiếc F-16 lại rất lớn.
Theo ông Douglas Barrie, chuyên gia hàng không quân sự tại IISS, "F-16 có thể phóng tên lửa tầm xa như AGM-88 HARM hoặc AIM-120 AMRAAM, mang lại năng lực tác chiến vượt trội, đặc biệt là trong việc chế áp hệ thống phòng không Nga. Tuy nhiên, giá trị của F-16 chỉ được đảm bảo khi nó không bị phá hủy trên mặt đất". Chiến thuật bảo vệ F-16 bằng mô-đun cơ động có thể coi là một trong những sáng kiến chiến thuật đáng giá nhất của Ukraine kể từ đầu cuộc chiến.
Phản ứng trước các đợt tấn công của Nga
Việc triển khai hệ thống cơ động được đẩy nhanh sau đợt tấn công kỷ lục của Nga trong đêm 25–26/7. Ukraine bị oanh tạc bằng hơn 200 UAV và gần 30 tên lửa các loại, bao gồm Iskander-M, Iskander-K và Kh-59.
Nhiều căn cứ, kho đạn và trung tâm liên lạc bị đánh trúng. Mặc dù lực lượng phòng không Ukraine đã đánh chặn phần lớn tên lửa, thiệt hại vẫn không nhỏ, 9 người chết và hơn 60 người bị thương. Trong bối cảnh đó, bảo vệ tài sản chiến lược như F-16 không còn là lựa chọn, mà là điều kiện bắt buộc nếu Ukraine muốn giữ thế cân bằng trong không chiến và phản công chính xác vào các vị trí Nga chiếm đóng.
F-16 không phải là quân bài duy nhất được Ukraine đầu tư bảo vệ. Trong các chiến dịch gần đây, Ukraine bắt đầu sử dụng UAV điều khiển bằng sợi quang, loại drone đặc biệt miễn nhiễm hoàn toàn với tác chiến điện tử (EW) của Nga.
Với khả năng luồn lách vào các hệ thống hào chiến đấu, boongke và địa đạo, UAV sợi quang đóng vai trò trinh sát chiến thuật cận chiến và dẫn đường hỏa lực.
Tiêm kích F-16, Su-27, MiG-29 và Mirage 2000 của Ukraine bắt đầu phối hợp tiêu diệt mục tiêu Nga.
Các chuyên gia nhận định sự kết hợp UAV–F-16 chính là mô hình chiến tranh hiện đại hóa của Ukraine: UAV phát hiện, F-16 tấn công chính xác, sau đó cả hai rút lui về các địa điểm an toàn được phân tán rộng rãi. Trong bối cảnh Nga sở hữu ưu thế vượt trội về số lượng tên lửa và lực lượng không quân, Ukraine chọn con đường linh hoạt, cơ động và sáng tạo chiến thuật để tồn tại và phản công.
Hệ thống mô-đun bảo vệ F-16 là minh chứng điển hình. Nó không chỉ bảo vệ máy bay, mà bảo vệ cả tư duy tác chiến mới, tư duy mà các nước phương Tây giờ đây cũng phải học hỏi. Cuộc chiến ở Ukraine đã trở thành "phòng thí nghiệm chiến tranh hiện đại" nơi mà công nghệ, chiến lược và sự linh hoạt quyết định sinh tồn chứ không phải chỉ sức mạnh thuần túy.
