Vì sao Campuchia không có máy bay chiến đấu

Trong số các quốc gia Đông Nam Á, Không quân Hoàng gia Thái Lan (RTAF) nằm trong nhóm mạnh nhất Đông Nam Á, với hơn 11 tiêm kích Saab JAS‑39 Gripen và hàng chục chiến đấu cơ F‑16 và F‑5 do Mỹ sản xuất

Không quân Hoàng gia Thái Lan (RTAF) hiện vận hành hàng chục tiêm kích F-16 Fighting Falcon, một phi đội JAS-39 Gripen của Thụy Điển cùng nhiều loại máy bay cảnh báo sớm, huấn luyện chiến đấu và vận tải hiện đại.

Không quân Thái Lan có khả năng triển khai nhanh, tích hợp tốt với lực lượng phòng không – hải quân và duy trì hiện diện mạnh mẽ tại nhiều căn cứ chiến lược dọc theo cả biên giới đất liền lẫn vùng duyên hải.

Quan trọng hơn, Thái Lan có năng lực bảo dưỡng khí tài hiện đại và duy trì chuỗi hậu cần hiệu quả – điều kiện cần thiết để vận hành không quân hiện đại trong thời chiến.

Hiện tại, Thái Lan duy trì khoảng 361.000 quân nhân đang phục vụ, gấp ba lần quân số Campuchia, cùng với lực lượng pháo binh vượt trội với hơn 600 khẩu pháo, trong đó có ít nhất 56 khẩu pháo 155mm hiện đại.

Về trang bị mặt đất, Thái Lan sở hữu 60 xe tăng VT-4 hiện đại do Trung Quốc sản xuất, cùng hàng trăm xe tăng cũ do Mỹ cung cấp. Trong khi đó, Campuchia chỉ có khoảng 200 xe tăng cũ thời Liên Xô và Trung Quốc.

Không quân Hoàng gia Campuchia hiện không có khả năng chiến đấu thực sự, dù từng sở hữu một số tiêm kích và cường kích trong quá khứ.

Phần lớn trang bị hiện tại là trực thăng vận tải cũ của Liên Xô và Trung Quốc. Trong khi đó, Thái Lan vận hành trực thăng tấn công AH-1 Cobra và 18 trực thăng Black Hawk do Mỹ sản xuất.

Thái Lan cũng có lợi thế chiến lược nhờ tham gia sâu rộng vào các cuộc tập trận quốc tế, đặc biệt là Cobra Gold (Rắn hổ mang vàng), cuộc tập trận quân sự đa quốc gia thường niên lớn nhất và lâu đời nhất tại khu vực, đồng tổ chức với Mỹ từ năm 1982.

IISS nhấn mạnh Thái Lan là “đồng minh ngoài NATO” của Mỹ, nhờ đó được tiếp cận công nghệ và viện trợ quốc phòng trong nhiều thập kỷ. Nước này cũng đang phát triển ngành công nghiệp quốc phòng trong nước với sự hỗ trợ kỹ thuật từ các quốc gia như Israel, Ý, Nga, Hàn Quốc và Thụy Điển.

Campuchia không có máy bay chiến đấu

Ngược lại, Không quân Hoàng gia Campuchia hiện không sở hữu bất kỳ tiêm kích nào có khả năng tấn công hay phòng thủ trên không.

Kho hiện tại chỉ gồm các loại trực thăng Mi‑17, Z‑9, máy bay vận tải Harbin Y‑12, Xian MA60 và máy bay VIP Airbus A320. Lực lượng này chỉ phục vụ mục tiêu hậu cần, cứu hộ và chở lãnh đạo, không có chức năng răn đe hay kiểm soát không phận chiến lược.

Ngoài ra, ảnh chụp từ nguồn tin quân sự cho thấy Campuchia từng sở hữu một vài tiêm kích và huấn luyện cơ trước đây nhưng hiện tại kho khí tài đã xuống cấp nghiêm trọng và không thể tham chiến hiệu quả.

Điều này khiến lực lượng không quân Campuchia bị đánh giá là yếu nhất ASEAN.

Campuchia hiện không ký kết hoặc thực hiện bất kỳ chương trình mua sắm máy bay chiến đấu hiện đại nào trong hơn hai thập kỷ qua.

Đáng chú ý, thậm chí những dòng tiêm kích hạng nhẹ như L-39 hoặc JF-17 vốn có chi phí vận hành thấp cũng không nằm trong kế hoạch trang bị.

Một điều trái ngược hoàn toàn với các nước láng giềng như Lào hay Myanmar.

“Đất hẹp” – hạn chế nghiêm trọng năng lực chiến đấu

Một trong những nguyên nhân quan trọng khiến Campuchia không sở hữu tiêm kích chiến đấu là yếu tố địa lý chiến lược. Khác với Thái Lan, quốc gia có bờ biển dài, chiều rộng lãnh thổ lớn và không phận mở, Campuchia là một quốc gia tương đối chật chội về không gian phòng thủ.

Chiều rộng lãnh thổ chỉ khoảng 200–250 km từ biên giới Lào đến vịnh Thái Lan, tạo ra vùng không phận chiến thuật rất hạn chế cho bất kỳ hoạt động tác chiến không quân nào.

Trong trường hợp xảy ra xung đột, tiêm kích xuất phát từ các căn cứ nội địa Campuchia sẽ rất dễ bị tổn thương do khoảng cách ngắn đến đường biên, khó duy trì không phận an toàn, không có chiều sâu chiến lược và không có hành lang cơ động.

“

Lãnh thổ Campuchia không đủ chiều sâu chiến lược để phát huy hiệu quả của không quân chiến đấu. Việc không đầu tư vào tiêm kích phản ánh tư duy địa-chính trị thận trọng thay vì đơn thuần vì hạn chế tài chính.

Chuyên gia phân tích quốc phòng Paul Chambers - Đại học Naresuan, Thái Lan

Hơn nữa, Campuchia cũng không có hệ thống sân bay quân sự lớn, radar điều khiển hỏa lực hiện đại hay mạng lưới phòng không bảo vệ căn cứ, những điều kiện bắt buộc để duy trì hoạt động không quân chiến đấu hiệu quả.

Thay vì phát triển không quân chiến đấu, Phnom Penh dường như đặt cược vào chiến lược ngoại giao quốc phòng mềm, chủ yếu dựa trên quan hệ thân thiết với Trung Quốc.

Bắc Kinh không chỉ hỗ trợ huấn luyện, viện trợ khí tài lục quân mà còn hỗ trợ kỹ thuật cho một số dự án sân bay dân sự mang tiềm năng lưỡng dụng nhưng chưa có dấu hiệu nào cho thấy Campuchia muốn xây dựng lực lượng tiêm kích độc lập.

Căng thẳng tại biên giới

Chiều 24/7, Không quân Hoàng gia Thái Lan (RTAF) xác nhận đã triển khai 4 chiến đấu cơ F-16 thực hiện đợt không kích thứ hai trong ngày nhằm vào một sở chỉ huy quân sự của Campuchia gần đền Ta Muen Thom.

Cuộc không kích diễn ra lúc 16h40 và kết thúc lúc 17h khi các máy bay trở về căn cứ an toàn. Trước đó, vào sáng cùng ngày, 6 tiêm kích F-16 khác đã tấn công các vị trí của Quân đoàn 8 và 9 Campuchia, lực lượng bị Thái Lan cáo buộc pháo kích vào mục tiêu dân sự tại tỉnh Surin, làm 9 thường dân thiệt mạng.

Đến 20h, giao tranh vẫn tiếp diễn tại nhiều điểm dọc biên giới. Thái Lan đã triển khai quân, xe tăng và máy bay yểm trợ tại 10 địa điểm trọng yếu ở các tỉnh Surin, Si Sa Ket và Ubon Ratchathani trong chiến dịch quân sự mang tên Yuttha Bodin.

Phía Campuchia tuyên bố kiểm soát hoàn toàn các khu vực tranh chấp như đền Ta Moan Thom, Ta Krabey và khu Mom Bei. Người phát ngôn Bộ Quốc phòng Campuchia khẳng định quân đội nước này "đang nắm lợi thế chiến thắng và giữ vững chủ quyền".

Cũng trong ngày 24/7, quân đội Thái Lan công bố video cho thấy drone tấn công các kho vũ khí nghi của Campuchia tại khu vực Phu Makhuea. Một số drone được cho là đã bị lực lượng Campuchia bắn hạ.

Tình hình được đánh giá là nghiêm trọng nhất trong hơn một thập kỷ qua. Đến sáng 25/7, Thái Lan xác nhận ít nhất 12 người thiệt mạng, trong đó có 11 dân thường và 1 binh sĩ, hơn 30 người bị thương. Khoảng 100.000 người dân ở bốn tỉnh biên giới đã được lệnh sơ tán.

Trước căng thẳng leo thang, nhiều quốc gia và tổ chức quốc tế lên tiếng kêu gọi hai bên kiềm chế. Malaysia và Lào, hai thành viên ASEAN bày tỏ quan ngại và kêu gọi giải quyết tranh chấp qua đối thoại.

Trung Quốc và EU cũng đưa ra thông điệp tương tự, nhấn mạnh sự cần thiết của giải pháp hòa bình. Đại sứ quán Mỹ tại Bangkok cảnh báo công dân Mỹ cẩn trọng và tránh xa khu vực biên giới.