"Chim ưng" F35B mắc kẹt ở Ấn Độ: Lộ điểm yếu công nghệ

Sau hơn năm tuần nằm tại sân bay quốc tế Thiruvananthapuram của Ấn Độ, cuối cùng chiến đấu cơ tàng hình F-35B của Hải quân Anh đã cất cánh trở lại hôm 22/7, khép lại chuỗi ngày mắc kẹt chưa từng có trong lịch sử vận hành của tiêm kích thế hệ 5 này.

Tuy nhiên, đằng sau chuyến bay tưởng chừng đơn giản là một câu chuyện phức tạp, phản ánh những giới hạn của công nghệ quân sự hiện đại khi bị đặt ngoài hệ sinh thái kỹ thuật của chính nó.

Đồng thời việc này phơi bày những thách thức về hậu cần và năng lực triển khai viễn chinh của các cường quốc quân sự phương Tây.

Sự cố bất ngờ

Tối 14/6, trong một nhiệm vụ huấn luyện phối hợp với tàu sân bay HMS Prince of Wales đang hoạt động tại vùng biển Đông Nam Á, một tiêm kích F-35B buộc phải chuyển hướng và hạ cánh khẩn cấp xuống sân bay quốc tế Thiruvananthapuram, thủ phủ bang Kerala, miền Nam Ấn Độ.

Theo các nguồn tin quốc phòng Ấn Độ được The Hindu trích dẫn, nguyên nhân ban đầu là thời tiết xấu khiến chiếc máy bay không thể tiếp cận tàu sân bay, cộng với mức nhiên liệu còn lại không đảm bảo an toàn, buộc phi công phải lựa chọn phương án an toàn nhất.

Tuy nhiên, vấn đề thực sự chỉ bắt đầu sau đó. Trong quá trình kiểm tra mặt đất, đội ngũ kỹ thuật phát hiện sự cố nghiêm trọng với hệ thống thủy lực và bộ nguồn phụ (APU), hai thành phần then chốt đảm bảo khả năng cất và hạ cánh và kiểm soát bay của F-35B, đặc biệt trong chế độ cất cánh ngắn/hạ cánh thẳng đứng (STOVL).

F-35 hiện đại nhưng "mong manh"?

F-35B là dòng máy bay tàng hình hiện đại nhất hiện nay, do Tập đoàn Lockheed Martin sản xuất, có khả năng hoạt động từ tàu sân bay và các đường băng ngắn nhờ hệ thống đẩy vector hóa cùng quạt nâng ở thân máy bay.

Tuy nhiên, chính sự tinh vi này lại là con dao hai lưỡi. Bất kỳ trục trặc nhỏ nào trong hệ thống điện, thủy lực hay điều khiển bay đều có thể khiến máy bay không thể hoạt động được.

Trong trường hợp này, hệ thống thủy lực vốn đảm trách mọi hoạt động từ càng đáp, cánh điều hướng cho tới các cơ chế bay đã gặp lỗi mà đội ngũ kỹ thuật tại chỗ không thể sửa chữa bằng tay nghề thông thường hay thiết bị dân sự.

Ấn Độ không sở hữu F-35, cũng không có cơ sở bảo trì chuyên dụng, nên phía Anh buộc phải gửi đội kỹ thuật và thiết bị đặc chủng từ trong nước sang, khiến thời gian trì hoãn kéo dài hơn ba tuần.

Theo FlightGlobal, nhóm kỹ sư thuộc Không quân Hoàng gia Anh cùng trang thiết bị đã được vận chuyển bằng máy bay vận tải C-17 tới Thiruvananthapuram ngày 6/7.

Quá trình sửa chữa kéo dài thêm hơn hai tuần, kết thúc hôm 21/7. Việc khôi phục đầy đủ tính năng máy bay sau đó được xác nhận an toàn để cất cánh trở lại ngày 22/7.

Phản ứng từ các bên

Phát ngôn viên Cao ủy Anh tại Ấn Độ bày tỏ lời cảm ơn đến chính quyền bang Kerala, nhân viên sân bay và chính phủ Ấn Độ vì đã hỗ trợ kỹ thuật và hậu cần trong suốt thời gian máy bay mắc kẹt.

Dù không công khai các chi tiết nội bộ, nhưng truyền thông Anh đã bắt đầu xuất hiện các phân tích về lỗ hổng trong năng lực triển khai toàn cầu của lực lượng F-35.

“

Sự cố này là minh chứng rõ ràng rằng F-35, dù là hệ thống chiến đấu tiên tiến, vẫn chưa đủ sức hoạt động độc lập trong môi trường phi chuẩn hoặc không có hậu cần đồng bộ. Đây là lỗ hổng thực tế mà các học thuyết tác chiến phải đối diện.

Chuyên gia hàng không quân sự Justin Bronk ở RUSI, Anh

Phía Ấn Độ không có phản ứng tiêu cực trước sự cố mà thay vào đó thể hiện thái độ hợp tác. Bộ Quốc phòng Ấn Độ đã cấp phép đặc biệt cho nhóm kỹ thuật Anh hoạt động trong khu vực an ninh cao của sân bay, đồng thời đảm bảo không có thông tin chiến lược bị rò rỉ.

Tuy nhiên, ở cấp độ truyền thông và công chúng, sự việc nhanh chóng trở thành đề tài... hài hước.

Cư dân mạng thi nhau chế ảnh chiếc F-35B như một "vị khách không chịu rời đi", và Sở Du lịch bang Kerala đã chia sẻ bức tranh minh họa chiếc máy bay bên cạnh slogan:

“Kerala là nơi tuyệt vời. Tôi không muốn rời đi. Chắc chắn sẽ giới thiệu nơi này.”

Theo nhà báo quân sự Anantha Krishnan, tác giả blog Tarmak007, phản ứng tích cực và châm biếm có phần cho thấy Ấn Độ đã kiểm soát tốt dư luận trong một tình huống có thể gây ra nhạy cảm ngoại giao.

Sự cố F-35 tại Kerala tuy chỉ là một tình huống cá biệt, nhưng lại xảy ra trong bối cảnh Hải quân Anh đang tăng cường hiện diện tại Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương nhằm hỗ trợ chiến lược của AUKUS, đồng thời tái khẳng định cam kết với các đối tác như Nhật Bản, Australia, và cả Ấn Độ.

Tàu sân bay HMS Prince of Wales hiện đang neo đậu tại cảng Darwin (Australia), nơi sẽ diễn ra đợt tập trận chung quy mô lớn với Mỹ và Australia.

Việc mất một trong các tiêm kích F-35B thậm chí tạm thời là một đòn giáng vào khả năng duy trì áp lực quân sự liên tục của nhóm tác chiến tàu sân bay Anh.

Bài học hậu cần

Theo báo cáo mới nhất của RAND Corporation về năng lực triển khai viễn chinh của F-35, “hệ sinh thái hậu cần hiện tại của dòng tiêm kích này vẫn còn phụ thuộc quá nhiều vào khả năng tiếp cận trực tiếp với chuỗi cung ứng chuyên biệt, điều gần như bất khả khi xảy ra khẩn cấp tại quốc gia không có quan hệ mua sắm hoặc hợp tác kỹ thuật.”

Việc phải cân nhắc tháo rời F-35 để đưa về bằng C-17 như đội kỹ thuật Anh từng tính đến cho thấy sự thiếu linh hoạt trong giải pháp ứng phó tại chỗ.

Tình huống này gợi nhớ đến sự cố F-22 của Mỹ tại Indonesia năm 2014, khi các kỹ thuật viên Mỹ cũng phải "lắp xưởng bảo dưỡng dã chiến" ngay trên mặt đất nước ngoài.

Chiếc F-35B đã cất cánh rời sân bay Thiruvananthapuram. Nhưng câu chuyện không chỉ dừng ở đó.

Đó là lời nhắc nhở thẳng thắn cho các quốc gia sở hữu công nghệ quân sự tiên tiến rằng sức mạnh không chỉ nằm ở khí tài, mà nằm ở khả năng duy trì, sửa chữa, và hậu cần ngay cả trong hoàn cảnh bất lợi.

Với Anh, đây là bài kiểm tra thực địa cho tham vọng trở thành một tác nhân an ninh “Toàn cầu Anh”. Với Ấn Độ, đó là cơ hội để chứng tỏ vai trò đối tác chiến lược đáng tin cậy, không chỉ trong hợp tác quân sự mà cả trong... ngoại giao mềm.

Và với các quan sát viên quân sự toàn cầu, sự cố tại Kerala là một ví dụ rõ ràng về thực tế khắc nghiệt giữa chiến lược triển khai toàn cầu và giới hạn kỹ thuật nội tại, điều mà ngay cả chiến đấu cơ tàng hình cũng không thể che giấu.