Đức mua thêm 15 máy bay F-35 bất chấp nghi ngờ về 'công tắc diệt'
Sự xoay chuyển táo bạo của Đức nhằm tăng cường đội máy bay F-35 đã hé lộ một ván cờ chiến lược đầy rủi ro, khi Berlin phải điều hướng giữa các mối đe dọa từ Nga và tham vọng quốc phòng châu Âu.
F-35 trở thành giải pháp cấp bách
Đầu năm nay, F-35 bị chỉ trích từ một số quốc gia châu Âu - bao gồm Đức, Thụy Sĩ và Pháp - với cáo buộc rằng tiêm kích tàng hình này được trang bị một “công tắc diệt” (kill switch).
Theo các cáo buộc này, chức năng đó cho phép vô hiệu hóa một số công nghệ tiên tiến trên máy bay, vốn mang lại lợi thế đáng kể so với các đối thủ. Lockheed Martin, nhà sản xuất F-35, sau đó bác bỏ các cáo buộc, và các nhà hoạch định chính sách châu Âu vẫn chưa chứng minh được điều đó.
Đức từng là một trong những nước lên tiếng mạnh mẽ nhất về nghi vấn "công tắc diệt" của F-35. Trớ trêu thay, hiện nay Đức lại đang tìm cách mua thêm 15 chiếc tiêm kích nữa, bổ sung vào 35 chiếc đã đặt mua trước đó, nâng tổng số lên 50 máy bay.
Theo tạp chí Military Watch, Bộ Quốc phòng Đức “dự kiến mở rộng đơn đặt hàng tiêm kích F-35A thế hệ thứ năm từ 35 lên 50 chiếc và hiện đang đàm phán với Mỹ về hợp đồng tiếp theo”.
Thoạt nhìn, người ta sẽ tự hỏi: Vì sao một trong những nước chỉ trích F-35 gay gắt nhất giờ lại muốn mua thêm? Câu trả lời một lần nữa là: Nga. Chính Nga là lý do khiến Berlin chỉ trích Washington đầu năm nay về nghi vấn “công tắc diệt”, khi Tổng thống Mỹ mới đắc cử Donald Trump quy trách nhiệm chiến tranh cho Ukraine. Ngày nay, Nga lại tiếp tục là yếu tố thúc đẩy - nhưng theo một chiều hướng khác.
Ban đầu, Đức tìm cách thay thế các máy bay Panavia Tornado cũ kỹ, và F-35 đã được chọn. Việc mua thêm 15 chiếc tiêm kích sẽ tăng cường năng lực răn đe hạt nhân và khả năng tấn công thông thường của Không quân Đức, đặc biệt trong bối cảnh các mối đe dọa từ Nga gia tăng sau chiến tranh Ukraine, cùng với yêu cầu mới từ NATO về việc tăng cường lực lượng chiến đấu.
Các cuộc đàm phán với Washington, chưa được xác nhận chính thức, phản ánh cách tiếp cận thực dụng của Thủ tướng Friedrich Merz. Dù ủng hộ độc lập quốc phòng châu Âu, ông Merz xem F-35 là giải pháp nhanh chóng và đáng tin cậy cho nhu cầu cấp bách của Đức, trong khi các lựa chọn thay thế châu Âu vẫn đang ở giai đoạn phát triển sơ khai.
Tuy nhiên, khả năng mở rộng đơn hàng F-35 đã làm dấy lên lo ngại về ảnh hưởng đối với chương trình Hệ thống Máy bay Chiến đấu Tương lai (FCAS) - một dự án chung giữa Đức, Pháp và Tây Ban Nha, mà chuyến bay thử nghiệm đầu tiên dự kiến sớm nhất cũng phải đến năm 2028.
Một số nhà phân tích lo ngại việc đầu tư thêm vào máy bay Mỹ có thể làm suy giảm sự hỗ trợ tài chính và chính trị cho FCAS, khi Đức có thể thiên về công nghệ đã được chứng minh của F-35 hơn là một dự án đầy bất ổn, chưa thể hoạt động trước năm 2040.
Dù vậy, chính phủ Đức khẳng định F-35 chỉ là giải pháp tạm thời để thay thế Tornado trong khi FCAS tiếp tục phát triển, và cam kết với dự án châu Âu vẫn không thay đổi. Các cuộc thảo luận giữa Thủ tướng Merz và Tổng thống Pháp Emmanuel Macron, cùng với cuộc họp vào tháng 7/2025 giữa Bộ trưởng Quốc phòng Đức Boris Pistorius và người đồng cấp Mỹ Pete Hegseth, sẽ đóng vai trò then chốt trong việc cân bằng các ưu tiên này khi Đức tìm cách tăng cường quốc phòng mà không đánh đổi tham vọng dài hạn của châu Âu.
Đức được gì từ F-35?
Lockheed Martin F-35 Lightning II đại diện cho đỉnh cao của công nghệ hàng không hiện đại, kết hợp khả năng tàng hình vượt trội, tính linh hoạt và kết nối vượt bậc trong các hoạt động tác chiến.
Tiêm kích thế hệ thứ năm này, được phát triển theo chương trình Tiêm kích Tấn công Chung (JSF), được thiết kế để thay thế hàng loạt máy bay cũ như F-16 Fighting Falcon, F/A-18 Hornet và AV-8B Harrier, mang đến cho Mỹ và các đồng minh sự kết hợp chưa từng có giữa sức mạnh chiến đấu, khả năng sống sót và tích hợp công nghệ.
Được chế tạo để thống trị bầu trời thế kỷ 21, F-35 không chỉ là một chiếc máy bay mà là một nền tảng thay đổi cách thức tiến hành chiến tranh hiện đại, mang lại cho phi công và lực lượng đồng minh lợi thế vượt trội về thông tin và chiến thuật.
F-35 là kết quả của một dự án quốc tế đầy tham vọng do Lockheed Martin dẫn đầu, với các đối tác chính gồm Northrop Grumman và BAE Systems, cùng sự tham gia của 9 quốc gia bao gồm Vương quốc Anh, Ý, Hà Lan, Canada, Đan Mạch, Na Uy, Úc và Mỹ.
Việc phát triển bắt đầu từ những năm 1990 khi Lầu Năm Góc khởi động chương trình JSF nhằm tạo ra một tiêm kích đa năng đáp ứng nhu cầu của Không quân, Hải quân, Thủy quân lục chiến Mỹ và các lực lượng đồng minh.
Năm 2001, nguyên mẫu X-35 của Lockheed Martin đã vượt qua X-32 của Boeing, đánh dấu sự bắt đầu sản xuất F-35. Chuyến bay đầu tiên của F-35A diễn ra năm 2006, và từ đó máy bay này đã trải qua thử nghiệm nghiêm ngặt và nâng cấp để đạt được năng lực ấn tượng hiện nay.
F-35 có ba biến thể chính, mỗi biến thể phù hợp với nhu cầu hoạt động cụ thể:
F-35A: cất hạ cánh thông thường (CTOL), là biến thể được sử dụng phổ biến nhất, vận hành bởi Không quân Mỹ và các khách hàng quốc tế như Úc, Na Uy và Ba Lan.
F-35B: cất cánh ngắn và hạ cánh thẳng đứng (STOVL), dành cho Thủy quân lục chiến Mỹ và Không quân Hoàng gia Anh, cho phép hoạt động từ các căn cứ tiền phương và tàu có đường băng ngắn.
F-35C: dành cho Hải quân Mỹ, trang bị cánh lớn hơn và bộ càng đáp gia cố để chịu được điều kiện khắc nghiệt trên tàu sân bay, đồng thời có dung lượng nhiên liệu bên trong lớn nhất, cho tầm bay lên đến 2.220 km.
Dù khác nhau về cấu trúc ngoài, cả ba biến thể đều chia sẻ thiết kế thân chính, hệ thống điện tử hàng không và động cơ Pratt & Whitney F135, giúp giảm chi phí sản xuất và bảo trì.
Một trong những điểm nổi bật nhất của F-35 là công nghệ tàng hình, khiến máy bay gần như vô hình trước radar đối phương. Điều này đạt được nhờ thiết kế hình học phân tán sóng radar, lớp phủ hấp thụ radar và vũ khí được chứa bên trong thân để giảm tiết diện radar.
Hệ thống cảm biến và liên lạc hiện đại là trái tim của F-35. Máy bay được trang bị radar mảng pha điện tử chủ động AN/APG-81, hệ thống nhắm mục tiêu quang điện tử EOTS, cùng hệ thống camera AN/AAQ-37 giúp quan sát 360 độ và phát hiện mối đe dọa từ mọi hướng.
Kết hợp với hệ thống xử lý dữ liệu tiên tiến, F-35 có thể thu thập, xử lý và chia sẻ lượng thông tin khổng lồ theo thời gian thực với các nền tảng khác - từ máy bay, tàu chiến, lực lượng mặt đất đến vệ tinh.
Khả năng kết nối này, với các đường truyền bảo mật như Link-16 và MADL, biến F-35 thành thành phần then chốt trong các chiến dịch hợp tác của NATO và các đồng minh.
F-35 có thể thực hiện nhiều nhiệm vụ: không chiến, tấn công mặt đất, tác chiến điện tử và trinh sát. Vũ khí được chứa trong hai khoang bên trong để duy trì khả năng tàng hình. Biến thể F-35A mang theo hai tên lửa AIM-120 AMRAAM và hai bom dẫn đường GBU-31 JDAM. Tổng trọng tải vũ khí lên đến hơn 10 tấn.
Các nâng cấp theo chương trình Block 4 đang được triển khai sẽ bổ sung vũ khí mới như bom hạt nhân B61-12, tên lửa SiAW, bom đường kính nhỏ SDB II và khả năng tác chiến điện tử tiên tiến hơn.
F-35A được trang bị pháo GAU-22/A 25mm, còn F-35B và C có thể mang theo súng ngoài khi cần. Máy bay cũng tương thích với nhiều loại vũ khí như tên lửa chống hạm JASSM và LRASM.
Động cơ F135 tạo lực đẩy lên đến 43.000 pound, giúp F-35 đạt tốc độ Mach 1.6 (khoảng 1.900 km/h) và thực hiện thao tác với gia tốc tối đa 9G.
F-35B có hệ thống cất cánh/hạ cánh thẳng đứng độc đáo với quạt nâng, trục ly hợp và vòi phản lực quay, cho phép hoạt động từ tàu sân bay hạng nhẹ như HMS Queen Elizabeth hoặc các căn cứ dã chiến.
F-35 được thiết kế để đảm bảo độ bền và dễ bảo trì. Hệ thống hậu cần ALIS (hiện đã được thay bằng ODIN) quản lý toàn bộ từ lập kế hoạch nhiệm vụ, lịch bay, đến chuỗi cung ứng và bảo trì. Dù ALIS từng bị chỉ trích vì dữ liệu sai lệch, Lockheed Martin đang tích cực cải tiến để đảm bảo khả năng sẵn sàng chiến đấu.
Chương trình F-35 không thiếu tranh cãi. Với ngân sách vượt 400 tỷ USD, đây là chương trình quốc phòng đắt đỏ nhất lịch sử. Những vấn đề bao gồm chậm giao hàng, chi phí bảo trì cao (ước tính 1.100 tỷ USD trong 50 năm), và các lỗi kỹ thuật do sản xuất song song với phát triển.
Dù vậy, với hơn 1.000 chiếc được bàn giao tính đến năm 2025 và đã tham chiến (như chiến dịch Inherent Resolve năm 2019), F-35 đã chứng minh độ tin cậy và hiệu quả. 20 quốc gia, bao gồm khách hàng mới như Cộng hòa Séc, Đức và Phần Lan, đã đặt mua hoặc dự định mua F-35, khẳng định tầm quan trọng toàn cầu của nó.
Điểm mạnh lớn nhất của F-35 là khả năng tích hợp công nghệ mới. Các nâng cấp Block 4 từ năm 2023 mang đến cảm biến hiện đại hơn, tăng tải tên lửa, khả năng tác chiến điện tử mới, và radar APG-185 nâng cấp.
Kết hợp với trí tuệ nhân tạo và hệ thống không người lái, F-35 sẽ duy trì vị thế tiên phong trong chiến tranh trên không nhiều thập kỷ tới. Máy bay có thể phối hợp với drone, mở rộng tầm nhìn chiến trường cho phi công và gây nhiễu tín hiệu đối phương.
F-35 không chỉ là một máy bay chiến đấu, nó là biểu tượng của tiến bộ công nghệ và hợp tác quốc tế. Khả năng thu thập, xử lý và chia sẻ dữ liệu khiến F-35 trở nên không thể thiếu trong các chiến dịch phối hợp, thắt chặt quan hệ đồng minh và đảm bảo ưu thế trên không trong môi trường chiến tranh hiện đại phức tạp và công nghệ cao.
Bất chấp chi phí và độ phức tạp, F-35 Lightning II vẫn đang chứng minh rằng đây là khoản đầu tư cho tương lai của ngành hàng không quân sự - cung cấp cho phi công và quốc gia các công cụ để đối mặt với những thách thức của ngày mai.