Nga phóng hơn 300 UAV và tên lửa tấn công sân bay Ukraine

Đêm 28 và rạng sáng 29/7, Ukraine hứng chịu đợt không kích lớn nhất trong nhiều tuần trở lại đây. Bộ Tư lệnh Không quân Ukraine cho biết Nga đã phóng tổng cộng 324 UAV và tên lửa các loại trong vòng chưa đầy 24 giờ.

Các đợt tấn công tập trung vào những mục tiêu có ý nghĩa chiến lược rõ rệt như sân bay Starokonstantinov, nơi Ukraine triển khai các hoạt động không quân chủ lực và có khả năng tiếp nhận tiêm kích F-16 do phương Tây viện trợ cũng như các căn cứ hậu cần tại Myrhorod, Pryliuky và vùng Kropyvnytskyi.

Đáng chú ý, trong đợt không kích này, Nga đã sử dụng tên lửa siêu vượt âm Kinzhal, loại vũ khí có vận tốc lên tới Mach 10 và khả năng xuyên thủng các hệ thống phòng không hiện đại.

Mặc dù Ukraine tuyên bố đã đánh chặn thành công phần lớn UAV và tên lửa hành trình, song không thể ngăn cản toàn bộ các Kinzhal.

Hậu quả là một hệ thống phòng không Patriot vốn rất đắt đỏ và được kỳ vọng là “lá chắn thép” của Kyiv đã bị phá hủy, theo các nguồn tin từ phía Nga và một số nguồn thân phương Tây xác nhận một phần.
Chuyên gia quân sự Ukraine Oleksandr Kovalenko bình luận rằng Nga đang nhắm thẳng vào "trái tim của hệ thống phòng thủ Ukraine", nhằm cản trở sự chuẩn bị tiếp nhận F-16 và làm suy yếu niềm tin vào hiệu quả của vũ khí phương Tây.

“Đây không chỉ là một chiến thuật quân sự thuần túy, mà là đòn đánh vào tâm lý và chiến lược viện trợ dài hạn của phương Tây dành cho Kiev,” ông nhấn mạnh.

Aeroflot bị tê liệt trong bóng tối

Cùng thời điểm các tên lửa Kinzhal rít qua bầu trời Ukraine, một đòn đánh khác âm thầm nhưng không kém phần nguy hiểm đã giáng xuống Nga.

Hệ thống nội bộ của Aeroflot bất ngờ ngừng hoạt động, hàng chục chuyến bay bị hủy, hàng ngàn hành khách mắc kẹt tại các sân bay lớn như Sheremetyevo và Vnukovo.

Hãng hàng không quốc gia Nga xác nhận đã bị tấn công mạng nghiêm trọng, buộc phải chuyển sang chế độ vận hành thủ công trong nhiều giờ liền.

Tổ chức hacker Silent Crow, được cho là có liên hệ với giới an ninh mạng thân Ukraine, đã đứng ra nhận trách nhiệm. Nhóm này tuyên bố đã “nhúng mã độc cấp sâu” vào hệ thống dữ liệu nội bộ của Aeroflot từ nhiều tuần trước và kích hoạt vào đúng thời điểm đợt tấn công bằng UAV bắt đầu, nhằm gây tối đa hỗn loạn.

“

Không thể xem nhẹ tính biểu tượng của vụ việc này. Aeroflot là gương mặt đại diện cho nước Nga trên bầu trời quốc tế. Khi một biểu tượng như vậy bị làm tê liệt, không chỉ có tổn thất kinh tế, mà uy tín quốc gia cũng bị giáng đòn mạnh.

Chuyên gia về an ninh hàng không tại Viện Hàng không Dân dụng Quốc tế (ICAO)

Theo thông tin từ Reuters và The Moscow Times, vụ tấn công đã khiến hơn 50 chuyến bay bị hủy, trong đó có nhiều chuyến nội địa quan trọng và các đường bay nối đến Armenia, Kazakhstan, Kyrgyzstan và Belarus, những quốc gia có liên kết chặt chẽ với hệ thống vận tải hàng không Nga.

Vào tháng 5 vừa qua, nhóm hacker này đã tấn công vào trung tâm điều khiển bay Istanbul, gây gián đoạn tạm thời hệ thống radar dân dụng. Chưa có thiệt hại nhân mạng nhưng gây lo ngại nghiêm trọng về an ninh mạng ngành hàng không.

Còn trước đó, trong tháng 3, nhóm hacker đã đưa ra lời đe dọa “cắt nguồn dữ liệu chiến lược” của một số hãng vận tải lớn tại châu Á nếu không đáp ứng các yêu cầu phi tài chính, nghi liên quan đến phản đối chính sách công nghiệp AI của một số nước.

Silent Crow tuyên bố là "một tổ chức phi chính phủ" hoạt động nhằm "vạch trần sự bất minh kỹ thuật số và thao túng dữ liệu của các tập đoàn hàng không và chính phủ lớn."

Silent Crow không nhận tiền chuộc, cũng không liên kết công khai với bất kỳ chính phủ nào, nhưng một số chuyên gia an ninh mạng phương Tây nghi ngờ nhóm này có mối liên hệ ngầm với các tổ chức tình báo phi truyền thống.

“

“Silent Crow không đơn giản là hacker. Chúng là biểu tượng mới của ‘chiến tranh kỹ thuật số du kích’, biết chọn thời điểm, địa điểm và hệ thống dễ tổn thương nhất để ra đòn.”

Natalya Kirova - Nhà phân tích mạng của Nga

Một chiến tuyến, hai mặt trận

Điểm trùng hợp về thời điểm không phải ngẫu nhiên. Các nhà phân tích quốc phòng cho rằng việc Nga tăng cường không kích trong khi Ukraine (hoặc lực lượng thân Ukraine) phát động chiến tranh mạng.

Việc này là minh chứng rõ ràng cho chiến tranh lai một khái niệm mô tả sự phối hợp giữa tấn công quân sự truyền thống với các hình thức phi truyền thống như tấn công mạng, chiến tranh tâm lý, kinh tế và thông tin.

Giới phân tích quốc tế cũng so sánh vụ việc Aeroflot với các đợt tấn công mạng tương tự từng nhằm vào các hãng hàng không lớn như LOT (Ba Lan, 2015), British Airways (2018) hay Air India (2021).

Tuy nhiên, điều khác biệt lần này là tính đồng bộ và hậu quả rõ rệt: Aeroflot bị tê liệt đúng lúc Nga mở đợt không kích, cho thấy đây không phải là một sự cố đơn lẻ mà là một phần trong một chiến dịch phức hợp.

Tác động dài hạn

Với Ukraine, dù vẫn đang gắng gượng phòng thủ trên mặt trận truyền thống, việc có thể phản đòn bằng chiến tranh mạng cho thấy nước này hoặc các đồng minh đang nắm giữ những năng lực công nghệ không thể coi thường.

Việc phá rối hệ thống hàng không nội địa Nga có thể chỉ là bước khởi đầu cho các chiến dịch sâu rộng hơn nhắm vào cơ sở hạ tầng dân sự và quân sự của Moscow.

Về phía Nga, các vụ tấn công mạng sẽ buộc nước này phải tái cấu trúc toàn bộ hệ thống bảo mật kỹ thuật số, đồng thời tăng cường phòng vệ không gian mạng trong bối cảnh chiến tranh kéo dài.

Trong khi đó, người dân đặc biệt là khách hàng sử dụng dịch vụ hàng không ngày càng đối mặt với nhiều rủi ro không đoán trước, từ trì hoãn do xung đột quân sự đến hệ thống đặt vé bị vô hiệu hóa.

Từ cuộc không kích đẫm lửa ở Starokonstantinov đến bóng tối kỹ thuật số phủ lên Aeroflot, chiến tranh Nga–Ukraine đang bước vào một giai đoạn mới nơi các giới tuyến truyền thống đang mờ nhạt, nhường chỗ cho cuộc chiến toàn diện trên nhiều tầng không gian.

Câu hỏi không còn là “ai có nhiều vũ khí hơn”, mà là “ai có thể làm tê liệt hệ thống của đối phương trước” dù là trên bầu trời, mặt đất, hay trong những dòng mã độc vô hình len lỏi trong hệ thống điện toán.