NATO săn ngầm quy mô lớn ở biển Na Uy

Theo đó, ít nhất 27 phi vụ săn ngầm đã được thực hiện. Không quân Hoàng gia Anh (RAF) điều 8 máy bay tuần thám P-8A Poseidon từ căn cứ Lossiemouth (Scotland); Không quân Na Uy xuất phát từ Evenes; Mỹ tăng cường lực lượng từ Iceland và Sicily.

Trên mặt biển, khinh hạm HMS Somerset cùng nhiều tàu NATO khác cơ động vào khu vực. Bộ Quốc phòng Anh xác nhận đây là hoạt động thực tế, không phải diễn tập, song từ chối cung cấp chi tiết vì lý do an ninh.

Vì sao NATO phản ứng nhanh?

Theo giới quan sát, mục tiêu chính là một tàu ngầm Nga, được cho thuộc Hạm đội Phương Bắc tìm cách tiếp cận nhóm tác chiến tàu sân bay Mỹ.

“Đây là kịch bản điển hình trong cạnh tranh quân sự giữa hai bên. Nga muốn thăm dò và gửi thông điệp về khả năng rình rập, còn NATO lập tức phản ứng để chứng minh kiểm soát”, chuyên gia an ninh hàng hải Ian Shepherd (ĐH Portsmouth, Anh) nhận định. Việc triển khai gấp rút cho thấy NATO coi đây là nguy cơ sát sườn đối với tài sản chiến lược.

Lý do NATO phản ứng mạnh nằm ở chính bản thân USS Gerald R. Ford, siêu tàu sân bay hạt nhân thế hệ mới nhất của Mỹ. Được đưa vào biên chế năm 2017 với chi phí hơn 13 tỷ USD, Gerald R. Ford dài 333 mét, lượng choán nước 100.000 tấn, có khả năng triển khai hơn 75 máy bay.

Đây là tàu sân bay đầu tiên sử dụng hệ thống phóng điện từ (EMALS) thay cho máy phóng hơi nước, giúp tăng tốc độ cất cánh, giảm hao mòn khí tài và hỗ trợ nhiều loại máy bay thế hệ mới.

Giới chuyên gia nhận định USS Gerald R.Ford không chỉ là vũ khí, mà còn là “biểu tượng chiến lược” của sức mạnh Mỹ.

Theo nhà phân tích hải quân Bryan Clark (Hudson Institute): “Mỗi khi Ford xuất hiện ở châu Âu, đó không chỉ là triển khai quân sự mà còn là tín hiệu chính trị: Washington sẵn sàng đưa tài sản giá trị nhất của mình để bảo vệ đồng minh.” Chính vì vậy, bất kỳ nguy cơ nào từ tàu ngầm Nga đều được NATO coi là mối đe dọa trực tiếp ở cấp độ cao nhất.

Trong bức tranh an ninh xuyên Đại Tây Dương, việc NATO tập trung bảo vệ tàu sân bay USS Gerald R. Ford không chỉ mang tính biểu tượng, mà còn phản ánh sự thay đổi căn bản trong cách thức chiến tranh hải quân thế kỷ 21. Đây là tàu sân bay hạt nhân thế hệ mới, được đánh giá là hiện đại nhất thế giới, thay thế dần cho lớp Nimitz vốn đã phục vụ hơn bốn thập niên.

Các chuyên gia hải quân nhấn mạnh rằng sự khác biệt giữa Ford và Nimitz không chỉ nằm ở tuổi đời, mà còn ở những cải tiến chiến lược. Điểm nổi bật nhất là hệ thống phóng máy bay bằng điện từ (EMALS), thay thế cho máy phóng hơi nước trên lớp Nimitz. Công nghệ này giúp Ford phóng máy bay nhanh hơn, giảm áp lực cơ học lên khung máy bay, đồng thời tương thích với cả các dòng máy bay không người lái, vốn sẽ chiếm tỷ trọng ngày càng lớn trong không chiến tương lai.

Ngoài ra, Ford được trang bị hệ thống hãm đà tiên tiến (AAG) và lò phản ứng hạt nhân thế hệ mới cho phép hoạt động liên tục trong 25 năm mà không cần tiếp nhiên liệu. Theo chuyên gia quân sự Bryan Clark từ Viện Hudson (Mỹ), “so với Nimitz, Ford có khả năng tạo ra lượng điện năng gấp ba lần, đủ để vận hành không chỉ hệ thống radar, mà còn cả vũ khí năng lượng định hướng như laser trong tương lai”.

Sự khác biệt này lý giải vì sao NATO coi Ford là “trái tim” trong cấu trúc hải quân Mỹ – Âu. Trong khi lớp Nimitz vẫn duy trì năng lực tác chiến mạnh mẽ, thì Ford mở ra một kỷ nguyên mới về khả năng thích ứng công nghệ. Một nhà phân tích châu Âu ví von: “Nếu Nimitz là minh chứng cho sức mạnh hải quân Mỹ trong Chiến tranh Lạnh, thì Ford chính là tấm hộ chiếu cho ưu thế trong thế kỷ 21”.

Từ góc độ chiến lược, Ford còn được thiết kế để cắt giảm nhân sự vận hành, ít hơn khoảng 600 - 900 thủy thủ so với Nimitz. Điều này giúp giảm chi phí dài hạn, đồng thời tối ưu hóa quy trình chiến đấu. Với khả năng triển khai tới 75 máy bay, cùng công nghệ phòng thủ tiên tiến, Ford được xem là nền tảng trung tâm trong mọi chiến dịch NATO ở Đại Tây Dương.

Chính vì vậy, việc bảo vệ Ford không chỉ là nhiệm vụ của Mỹ, mà trở thành ưu tiên an ninh tập thể của NATO. Như một chuyên gia từ Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (IISS, London) phân tích: “Nếu Ford bị tấn công hoặc vô hiệu hóa, đó không chỉ là tổn thất của Mỹ, mà còn là sự thách thức trực tiếp tới uy tín và sức mạnh tập thể của NATO”.

GIUK: “Cánh cổng” Đại Tây Dương

Không gian tác chiến lần này nằm trong hành lang GIUK (Greenland - Iceland - UK), vốn giữ vai trò then chốt từ thời Chiến tranh Lạnh. Đây là tuyến hải lộ chiến lược, nơi tàu ngầm Nga phải đi qua nếu muốn tiến vào Đại Tây Dương.

Chuẩn đô đốc nghỉ hưu Chris Parry (Hải quân Hoàng gia Anh) bình luận: “Ai nắm GIUK thì nắm cửa ngõ châu Âu. Kiểm soát khu vực này giúp NATO có lợi thế phát hiện và phong tỏa đối thủ ngay từ đầu.”

P-8A Poseidon là “át chủ bài” trong chiến dịch này. Với radar khẩu độ tổng hợp, hệ thống trinh sát điện tử và mạng lưới phao định vị âm thanh đa tĩnh, Poseidon có thể khoanh vùng chính xác hoạt động dưới biển. Khi cần, máy bay mang theo ngư lôi Mk-54 và tên lửa chống hạm.

Theo chuyên gia quân sự Na Uy Tor Ivar Strommen: “Poseidon không chỉ tìm tàu ngầm, mà còn kết nối dữ liệu với tàu mặt nước và trực thăng săn ngầm. Đây là trung tâm chỉ huy bay trên không.”

Dù được bảo vệ nhiều lớp, nhóm tác chiến tàu sân bay Mỹ vẫn coi tàu ngầm Nga là mối đe dọa hàng đầu. Đặc biệt, lớp Yasen-M mang tên lửa hành trình tầm xa có thể tấn công từ khoảng cách ngoài tầm radar.

Nhà phân tích hải quân Michael Kofman (Carnegie Endowment) lưu ý: “Chỉ cần tàu ngầm Nga có được tham số bắn trong vài phút, tàu sân bay Mỹ sẽ rơi vào tình thế nguy hiểm. Vì vậy, tốc độ phản ứng của NATO lần này cũng là lời răn đe rõ ràng.”

Ngoài nguy cơ đối với tàu sân bay, NATO còn đặc biệt quan tâm đến mạng lưới cáp quang và đường ống năng lượng dưới đáy Đại Tây Dương, huyết mạch kinh tế của phương Tây. Sau những sự cố Nord Stream và nhiều vụ đứt cáp bí ẩn, mọi hoạt động bất thường gần GIUK đều được giám sát chặt chẽ.

Chiến dịch săn ngầm ở Biển Na Uy diễn ra trong bối cảnh căng thẳng Nga - NATO leo thang cùng chiến sự Ukraine. Việc NATO công khai triển khai nhiều phi vụ Poseidon và tàu chiến được xem là tín hiệu chiến lược.

“NATO không chỉ bảo vệ Ukraine, mà còn gửi thông điệp rằng họ duy trì thế kiểm soát ở Đại Tây Dương, tuyến sinh tử của châu Âu”, chuyên gia an ninh Bắc Âu Katarina Kerttunen bình luận.

Dù thường dừng ở mức “theo dõi và xua đuổi”, các cuộc chạm trán dưới biển luôn tiềm ẩn nguy cơ leo thang. Một tiếp cận quá sát hay tín hiệu hiểu nhầm có thể biến thành sự cố. Trong bối cảnh Nga tăng cường hiện diện ở Bắc Cực còn NATO đẩy mạnh hiện đại hóa năng lực săn ngầm, hành lang GIUK sẽ tiếp tục nóng bỏng trong nhiều năm tới.

Cuộc săn ngầm quanh USS Gerald R. Ford cho thấy đây không chỉ là “cuộc đấu im lặng” dưới biển, mà là màn răn đe chiến lược, khẳng định Đại Tây Dương vẫn nằm trong vòng kiểm soát của NATO.