Gửi bình luận
Chính phủ Mỹ đóng cửa khiến tình trạng thiếu kiểm soát viên không lưu trầm trọng tại nhiều sân bay lớn và bộc lộ điểm yếu của hệ thống hàng không quốc gia.
Ngày 6/10 theo giờ Mỹ, FAA xác nhận tình trạng thiếu hụt nhân sự nghiêm trọng tại các trung tâm kiểm soát không lưu, khiến hàng loạt chuyến bay bị hoãn. Dữ liệu từ FlightAware cho thấy, hơn 4.000 chuyến bay trên khắp nước Mỹ bị trễ trong ngày, trong đó 29% các chuyến đến Denver, 19% đến Newark và 15% đến Las Vegas chịu ảnh hưởng.
Nguyên nhân chính được cho là thiếu hụt kiểm soát viên không lưu và thời tiết xấu, cộng với tác động dây chuyền từ việc chính phủ Mỹ đóng cửa khiến hàng chục nghìn nhân viên phải làm việc không lương.
Bộ trưởng Giao thông vận tải Sean Duffy cho biết, tại một số khu vực, lực lượng kiểm soát viên không lưu chỉ đạt khoảng 50% so với nhu cầu, buộc các sân bay lớn phải giảm lưu lượng để đảm bảo an toàn. “Nếu số nhân viên nghỉ ốm tiếp tục tăng, chúng ta buộc phải giảm tần suất bay. Đây không phải là vấn đề lựa chọn mà là vấn đề an toàn”, ông nói trên kênh Fox News.
Theo FAA, tình trạng thiếu hụt đã kéo dài nhiều năm. Hàng nghìn kiểm soát viên buộc phải làm thêm giờ bắt buộc, làm việc sáu ngày mỗi tuần, khiến áp lực tăng cao và rủi ro sai sót cũng lớn hơn.
Hiện FAA thiếu khoảng 3.500 kiểm soát viên so với mục tiêu, trong khi quá trình đào tạo kéo dài từ 2 đến 3 năm. Khi ngân sách bị đóng băng, các chương trình tuyển dụng mới và huấn luyện cũng bị đình trệ.
Trong giai đoạn chính phủ đóng cửa, 13.000 kiểm soát viên không lưu và 50.000 nhân viên của Cục An ninh Vận tải (TSA) vẫn phải làm việc nhưng không được trả lương. Tình huống này gợi nhớ đến năm 2019, khi chính phủ đóng cửa suốt 35 ngày, khiến các sân bay lớn như: New York và Washington gần như tê liệt. Cựu Chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi khi đó từng cảnh báo: “Tình trạng đóng cửa chính phủ đang đẩy không phận Mỹ đến giới hạn chịu đựng.”
Tình trạng gián đoạn kiểm soát không lưu kéo theo hiệu ứng domino như hãng bay hoãn chuyến, hành khách mắc kẹt, chi phí vận hành tăng vọt. Hiệp hội Hàng không Mỹ, đại diện cho các hãng như: United, Delta, American và Southwest cảnh báo, nếu khủng hoảng ngân sách kéo dài, “hệ thống sẽ buộc phải giảm tốc, làm giảm hiệu quả và ảnh hưởng trực tiếp đến hành khách”.
Số liệu ngày 7/10 cho thấy, thêm 3.000 chuyến bay khác bị hoãn, với các sân bay Chicago O'Hare, Houston, Nashville, Dallas và Newark đều chịu ảnh hưởng nặng. Trung tâm Kiểm soát không lưu Atlanta và Nashville thậm chí buộc phải cắt giảm giờ làm việc, giao nhiệm vụ cho trung tâm khác tiếp quản.
Trong khi đó, cuộc đối đầu chính trị giữa hai đảng Dân chủ và Cộng hòa khiến tình hình thêm bế tắc. Nhà Trắng cáo buộc phe đối lập “đẩy ngành hàng không vào hỗn loạn”, còn một số thống đốc bang lại cho rằng “sai lầm thuộc về chính phủ liên bang”.
Trong khi Mỹ loay hoay với khủng hoảng ngân sách và thiếu hụt nhân sự, nhiều quốc gia khác đã từng đối mặt với tình huống tương tự nhưng xử lý theo hướng ổn định hơn và có kế hoạch dự phòng rõ ràng.
Liên minh châu Âu (EU) có cơ chế phân bổ ngân sách hàng không ổn định thông qua Cơ quan điều phối không lưu khu vực. Khi một quốc gia thành viên gặp thiếu hụt nhân sự, Eurocontrol có thể tạm thời điều phối luồng bay sang các trung tâm khác, giảm tải cho khu vực gặp sự cố. Ngoài ra, EU duy trì quỹ khẩn cấp để đảm bảo tiền lương và đào tạo cho kiểm soát viên không lưu không bị gián đoạn trong thời kỳ khủng hoảng ngân sách quốc gia.
Tại Canada, cơ quan điều hành không lưu NAV Canada hoạt động dưới mô hình doanh nghiệp phi lợi nhuận, không phụ thuộc trực tiếp vào ngân sách Nhà nước. Nguồn thu của họ đến từ phí dịch vụ hàng không, giúp hệ thống vận hành độc lập với chính trị và ngân sách liên bang. Trong đại dịch COVID-19 hay các đợt cắt giảm ngân sách, NAV Canada vẫn duy trì ổn định hoạt động và trả lương đầy đủ cho nhân viên.
Giáo sư Richard Aboulafia, chuyên gia hàng không thuộc Viện Teal Group (Mỹ), nhận xét: “Mỹ có nền hàng không thương mại mạnh nhất thế giới, nhưng lại phụ thuộc quá nhiều vào quyết định ngân sách ngắn hạn của Quốc hội. Trong khi đó, châu Âu và Canada đã tách hoạt động kiểm soát không lưu khỏi biến động chính trị, đó là điểm khác biệt then chốt.”
Cuộc khủng hoảng hiện nay một lần nữa đặt ra câu hỏi về tính bền vững của hạ tầng hàng không Mỹ, vốn được xem là huyết mạch giao thương toàn cầu.
Nếu không sớm tái cấu trúc mô hình tài chính cho FAA và đầu tư mạnh mẽ vào nhân lực, nguy cơ “bầu trời tắc nghẽn” sẽ còn kéo dài.
Bộ trưởng Sean Duffy thừa nhận: “Chúng ta đang đối mặt với một thực tế không thể né tránh, hệ thống Hàng không Mỹ đang hoạt động quá tải với nguồn lực quá ít. Và điều này không thể kéo dài mãi.”
Từ những cảnh báo hiện nay, giới phân tích cho rằng, nước Mỹ cần học hỏi mô hình quản lý độc lập như Canada hoặc cơ chế phối hợp khu vực như EU, nhằm bảo vệ hoạt động không lưu khỏi những biến động chính trị ngắn hạn. Bởi lẽ, trong một hệ thống mà từng phút trễ có thể ảnh hưởng đến hàng triệu hành khách, sự ổn định không chỉ là vấn đề ngân sách mà là vấn đề an ninh quốc gia.
