Gửi bình luận
Ẩm thực Thổ Nhĩ Kỳ vốn nổi tiếng với hương vị đậm đà, cay nồng. Giữa cái nắng cháy da của Địa Trung hải và những bữa ăn đậm vị, người Thổ có một “bí quyết” để cân bằng vị giác và xoa dịu cơ thể.
Đó chính là ayran - một thức uống mát lạnh, đơn giản nhưng đầy sảng khoái.
Ayran (phiên âm tiếng Việt: Ai-ran) chỉ gồm ba thành phần cơ bản: Sữa chua tươi, nước và muối. Nghe qua tưởng chừng đơn giản, nhưng thức uống này đã gắn bó với các dân tộc Turkic gần 1.000 năm.
Theo các nghiên cứu, ayran ra đời từ nhu cầu thiết yếu của những bộ tộc du mục xưa, vốn cần bảo quản sữa lâu dài trong điều kiện thời tiết khắc nghiệt của thảo nguyên.
Các sản phẩm sữa lên men như phô mai, sữa chua và ayran chính là “vị cứu tinh” cho những hành trình dài.
Sữa chua - vị ngon cho sức khỏe
Ngoài vị mát lành dễ chịu, ayran còn được khoa học công nhận với nhiều lợi ích sức khỏe. Giáo sư Barbaros Özer (Khoa Công nghệ Sữa, Đại học Ankara) cho biết: “Ayran có thể giúp bù đắp khoáng chất mất đi qua mồ hôi vào mùa hè, nhờ hàm lượng khoáng tự nhiên và muối bổ sung.”
Không chỉ thế, ayran còn chứa nhiều protein và giúp cân bằng vi sinh đường ruột - một yếu tố rất quan trọng với sức khỏe hệ tiêu hóa.
Điểm đặc biệt, ayran có nhiều biến tấu địa phương. Susurluk ayran - đặc sản vùng Susurluk (Balıkesir, Tây Bắc Thổ Nhĩ Kỳ) được làm từ sữa chua béo hơn, được đánh bọt sánh mịn.
Yayık ayran lại là sản phẩm phụ của quá trình làm bơ, mang hương vị nhẹ nhàng, ít chua hơn ayran thông thường.
Vùng Malatya phía Đông lại chuộng vị cay, ayran được pha thêm ớt xanh hoặc đỏ, rất hợp với những ai thích vị cay nhẹ, chua chua mặn mặn.
Có người còn sáng tạo thức uống này bằng cách thêm bạc hà tươi hoặc dùng nước khoáng có ga thay cho nước lọc để tăng độ sảng khoái.
Thưởng thức ayran ở mọi nơi
Ngày nay, ayran không chỉ là thức uống truyền thống mà còn hiện diện ở khắp nơi, từ siêu thị lớn cho đến quầy bán đồ ăn nhanh ven đường.
Các thương hiệu đồ ăn nhanh nổi tiếng toàn cầu như McDonald’s hay Burger King cũng đưa ayran vào thực đơn riêng cho thị trường Thổ Nhĩ Kỳ - minh chứng cho sự ưa chuộng loại thức uống giản dị này.
Tại những quán ăn vỉa hè hoặc những xe nhỏ bán bánh mì doner, nếu gọi món sữa chua độc đáo này, người bán có thể sẽ hỏi lại: “Bạn muốn ayran “đóng” hay “mở”?”
Ayran “đóng” là ayran đóng chai, thường là sản phẩm công nghiệp, được pha sẵn và đóng thành từng chai; còn ayran “mở” là ayran được pha chế “tươi” ngay tại quán. Phần lớn người Thổ thích ayran “mở” vì vị tươi ngon, bọt mịn hơn và đậm hương sữa chua hơn.
Những ai muốn trải nghiệm ayran “đúng chuẩn” thường tìm đến các quán ăn phục vụ thịt xiên nướng trực tiếp tại lò, nơi bạn có thể ngồi bên bếp than, ăn một miếng thịt xiên nướng còn nóng xèo xèo với mùi mỡ thơm lan tỏa, rồi nhấp từng ngụm ayran mát lạnh đựng trong cốc đồng - một trải nghiệm không thể nào thú vị hơn.
Sức hấp dẫn khó chiều lòng vị giác
Dù phổ biến như vậy, ayran vẫn chưa thể “làm mưa làm gió” trên bản đồ ẩm thực toàn cầu. Giáo sư Özge Samancı (Trưởng Khoa Ẩm thực và Nghệ thuật Ẩm thực, Đại học Özyeğin) cho biết, phần vì ẩm thực Thổ Nhĩ Kỳ chưa thật sự được quảng bá rộng rãi, phần vì vị chua mặn lạ miệng của ayran chưa quen thuộc với khẩu vị nhiều người nước ngoài.
Thế nhưng, với những ai thích khám phá, một ly ayran tươi pha tại chỗ sẽ mang đến một trải nghiệm ẩm thực thú vị.
Đơn giản, dễ làm, dễ biến tấu, gắn bó với lịch sử di cư, văn hóa ẩm thực và nhịp sống hàng ngày, ayran là minh chứng sống động cho cách người Thổ cân bằng giữa thiên nhiên và con người.
Một ly ayran mát lạnh không chỉ xua tan oi bức mùa hè mà còn mang đến trải nghiệm “đậm chất Thổ Nhĩ Kỳ”, đủ để bạn muốn quay lại lần nữa chỉ để nhấp thêm một ngụm thức uống giải nhiệt ngàn năm tuổi này!
