Gửi bình luận
Dù sở hữu tiềm năng lớn nhưng lĩnh vực hàng không chung của Việt Nam vẫn chưa thể "cất cánh" vì những rào cản pháp lý, cơ chế và hạ tầng.
Những năm gần đây, hàng không chung (GA) trên thế giới phát triển với tốc độ vượt bậc, trở thành trụ cột quan trọng trong hệ sinh thái hàng không dân dụng.
Không chỉ phục vụ nhu cầu cá nhân hay du lịch đặc thù, hàng không chung còn đảm nhiệm nhiều hoạt động thiết yếu như cứu hộ, y tế, khảo sát, vận tải nhỏ, huấn luyện, nông nghiệp và an ninh quốc phòng.
Tại Việt Nam, hàng không chung vẫn đang ở giai đoạn khởi đầu, dù tiềm năng được đánh giá rất lớn. Với lợi thế địa hình trải dài, nhiều đảo, vịnh, vùng núi hay nhiều nơi rất khó tiếp cận bằng đường bộ, hàng không chung có thể đóng vai trò bù đắp khoảng trống mà các hãng hàng không thương mại không thể bao phủ.
Chia sẻ tại Hội thảo khoa học “Chính sách đầu tư phát triển cảng hàng không, sân bay Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đối với thực tế phát triển của ngành hàng không Việt Nam”, chuyên gia Đỗ Hồng Trường (Hội Khoa học công nghệ Hàng không Việt Nam), nhận định hàng không chung thực chất là “một phần quan trọng của ngành hàng không dân dụng, nhưng ở Việt Nam vẫn phát triển rất khiêm tốn”.
Ông nhấn mạnh ở nhiều nước, hoạt động này đã trở thành nền tảng của xã hội hiện đại, tạo ra những lợi ích lan tỏa mạnh mẽ cho kinh tế, du lịch và công nghiệp hàng không.
“Đứng từ góc độ tổng thể quốc gia, việc phát triển hàng không chung là vô cùng quan trọng”, ông Trường nói. “Đây là lực lượng có thể bao phủ những nơi mà hàng không thương mại không thể bay đến”.
Một trong những động lực lớn nhất cho hàng không chung hiện nay là sự bùng nổ của kinh tế tầm thấp, lĩnh vực đang được nhiều nền kinh tế thúc đẩy, gắn liền với sự hình thành của UAV, eVTOL và taxi bay đô thị.
Những công nghệ này mở ra không gian phát triển hoàn toàn mới, nơi di chuyển bằng máy bay nhỏ có thể trở thành dịch vụ phổ biến, linh hoạt và chi phí hợp lý hơn nhiều so với trước.
Ở Việt Nam, dấu hiệu manh nha của thị trường đã xuất hiện. Một số doanh nghiệp trong nước đã lắp ráp UAV, máy bay siêu nhẹ hoặc máy bay nhỏ. Các mô hình bay ngắm cảnh ở Hạ Long, Cát Bà hay dịch vụ trực thăng phục vụ du lịch đã chứng minh nhu cầu tăng nhanh của thị trường.
Chuyên gia Đỗ Hồng Trường đánh giá đây là “nền tảng để tiến tới một ngành công nghiệp hàng không phát triển”, bởi từ các thiết bị nhỏ, Việt Nam có thể dần hình thành năng lực sản xuất, bảo dưỡng và đào tạo phục vụ chính thị trường nội địa.
Bên cạnh đó, dòng vốn quốc tế cũng đang có xu hướng dịch chuyển vào Đông Nam Á. Một số tập đoàn duy tu, bảo dưỡng tàu bay nhỏ đã quan tâm tới Việt Nam, tìm cơ hội xây dựng trung tâm kỹ thuật phục vụ khu vực. Đây là thời điểm quan trọng để Việt Nam tận dụng làn sóng công nghệ và đầu tư này.
Dù tiềm năng lớn, hàng không chung vẫn đang phải đối mặt với nhiều rào cản. Theo chuyên gia Đỗ Hồng Trường, khó khăn lớn nhất nằm ở hành lang pháp lý. Ông cho rằng hoạt động bay phi thương mại hiện chịu sự điều chỉnh của quá nhiều luật khác nhau, từ hàng không dân dụng, quốc phòng đến các quy định về thể thao, du lịch hay nông nghiệp.
“Không có một khung pháp lý thống nhất khiến doanh nghiệp và cá nhân đều gặp khó”, ông nhận định.
Một vướng mắc không kém phần quan trọng là cơ chế quản lý bầu trời. Ở nhiều nước, các chuyến bay tầm thấp có thể hoạt động linh hoạt trong những khu vực được phân định rõ, không cần xin phép từng chuyến như hàng không thương mại.
Tuy nhiên, tại Việt Nam, mỗi chuyến bay đều phải trải qua nhiều cấp phê duyệt. “Mỗi chuyến đều phải xin phép và báo cáo rất nhiều bước, mất nhiều thời gian. Điều này hoàn toàn không phù hợp với tính linh hoạt vốn là đặc trưng của hàng không chung”, ông Trường nói.
Cùng với đó là vấn đề hạ tầng. Việt Nam gần như chưa có sân bay chuyên dùng đúng nghĩa cho hàng không chung. Trong khi đó, mô hình sân bay nhỏ, bãi đáp trực thăng hay bến thủy phi cơ lại là điều kiện tiên quyết để hình thành mạng lưới bay tầm thấp.
Một rào cản khác đến từ chính điều kiện kinh doanh. Các doanh nghiệp hàng không chung, dù quy mô chỉ vài chiếc máy bay, lại phải đáp ứng các tiêu chuẩn kỹ thuật, an toàn và điều kiện tài chính gần tương đương với doanh nghiệp hàng không thương mại. Điều này khiến các nhà đầu tư tư nhân e dè vì chi phí vận hành quá lớn so với loại hình bay vốn mang tính linh hoạt và quy mô nhỏ.
Tuy nhiều khó khăn, nhưng triển vọng phát triển hàng không chung tại Việt Nam được các chuyên gia nhận định vẫn rất rộng mở nếu có một cách tiếp cận chính sách phù hợp. Theo chuyên gia Đỗ Hồng Trường, điều quan trọng nhất là “giải quyết được 3 - 4 vấn đề cốt lõi” để lĩnh vực này có thể bứt phá.
Thứ nhất, cần có một khung pháp lý thống nhất và rõ ràng, làm căn cứ để phát triển các loại hình bay tầm thấp.
Thứ hai, việc phân vùng và quản lý không phận tầm thấp cần được cải thiện theo hướng linh hoạt hơn, áp dụng công nghệ để giám sát và điều hành.
Thứ ba, cần sớm quy hoạch hệ thống sân bay nhỏ, bãi đáp trực thăng và bến thủy phi cơ phù hợp với điều kiện của từng vùng miền.
Ngoài ra, việc điều chỉnh điều kiện kinh doanh theo quy mô của doanh nghiệp hàng không chung cũng rất cần thiết để thu hút nhiều nhà đầu tư mới.
Các quốc gia có nền hàng không phát triển đều đi theo hướng tương tự: luật hóa riêng, mở rộng hạ tầng nhỏ và đơn giản hóa quy trình cấp phép. Đây có thể là kinh nghiệm quan trọng để Việt Nam tham khảo trong quá trình xây dựng chiến lược phát triển hàng không tầm thấp.
Nhìn ở tầm vĩ mô, hàng không chung không chỉ là một ngành vận tải bổ trợ, mà là một không gian phát triển kinh tế mới, nơi giao thoa giữa công nghệ, du lịch, dịch vụ, công nghiệp, y tế và an ninh quốc phòng.
Nếu được đầu tư đúng hướng, thị trường hàng không chung Việt Nam có thể hình thành một hệ sinh thái sôi động, mang lại lợi ích trực tiếp cho người dân, doanh nghiệp và nền kinh tế.
“Hàng không chung hoàn toàn có thể phát triển ngang tầm các nước trong khu vực, thậm chí vượt lên ở một số lĩnh vực nhờ công nghệ mới”, chuyên gia Đỗ Hồng Trường khẳng định.
Với sự xuất hiện của kinh tế tầm thấp, công nghệ eVTOL và UAV, cùng nhu cầu di chuyển linh hoạt của người dân, đây chính là thời điểm để Việt Nam định vị lại vai trò của hàng không chung như một động lực tăng trưởng mới.
