Gửi bình luận
Sau hai tháng triển khai, dịch vụ internet trên tàu bay của Vietnam Airlines được nhiều hành khách đánh giá cao.
Việc Hãng Hàng không quốc gia triển khai dịch vụ internet trên tàu bay được xem như bước tiến mới trong cải tiến dịch vụ, kỹ thuật, an toàn bay của ngành hàng không Việt Nam, tiến tới tiệm cận với tiêu chuẩn quốc tế.
Trong nhiều thập niên, khách bay Việt quen thuộc với lời nhắc “vui lòng tắt các thiết bị điện tử” của tiếp viên hàng không trong mỗi hành trình trước khi máy bay cất/hạ cánh.
Đằng sau quy định tưởng như đơn giản ấy là những nguyên tắc an toàn nghiêm ngặt của hàng không dân dụng: Tránh mọi nguy cơ nhiễu sóng điện từ có thể ảnh hưởng đến hệ thống điều khiển, dẫn đường hoặc liên lạc của máy bay.
Tín hiệu phát ra từ điện thoại di động, máy tính bảng hay laptop từng được cho là có thể tạo ra can nhiễu với các thiết bị điện tử hàng không, vốn hoạt động trong dải tần số cực nhạy.
Vì vậy, trong suốt nhiều năm, ngành hàng không toàn cầu buộc hành khách phải tắt hoàn toàn mọi thiết bị khi máy bay cất hoặc hạ cánh.
Tuy nhiên, bước sang thập niên 2010, cùng với sự ra đời của các dòng tàu bay thế hệ mới như: Boeing 787 Dreamliner hay Airbus A350 XWB, khả năng chống nhiễu điện từ của hệ thống avionics đã được nâng lên đáng kể.
Năm 2013, Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA) và Cơ quan An toàn Hàng không châu Âu (EASA) đồng loạt ban hành hướng dẫn mới: cho phép hành khách sử dụng thiết bị cá nhân trong toàn bộ chuyến bay, miễn là ở chế độ “máy bay” (flight mode).
Sự chuyển đổi từ “tắt hoàn toàn” sang “cho phép có điều kiện” đánh dấu bước tiến quan trọng trong cách tiếp cận giữa tiện nghi hành khách và an toàn kỹ thuật.
Ở chế độ máy bay, thiết bị vẫn hoạt động nhưng ngắt toàn bộ truyền phát sóng di động, do đó không phát sinh nguy cơ nhiễu vô tuyến với hệ thống điều khiển bay.
Nếu việc cho phép bật chế độ “flight mode” là bước nới lỏng đầu tiên, thì sự xuất hiện của WiFi trên máy bay đã mở ra giai đoạn kết nối hoàn toàn mới.
Hành khách không chỉ sử dụng thiết bị để đọc sách hay chơi trò chơi ngoại tuyến, mà còn có thể truy cập internet, gửi thư điện tử, hoặc làm việc trực tuyến ngay giữa tầng mây.
Tại Việt Nam, từ tháng 8/2025 vừa qua, hành khách đi cùng Vietnam Airlines có thể sử dụng dịch vụ kết nối internet trên chuyến bay (In-flight Connectivity - IFC).
Sau gần hai tháng thí điểm, ông Đặng Anh Tuấn, Phó Tổng giám đốc Vietnam Airlines cho rằng, phần lớn hành khách đánh giá cao việc được trải nghiệm kết nối internet ngay trong chuyến bay.
Theo đó, dịch vụ IFC khác hoàn toàn với hệ thống W-IFE (wireless in-flight entertainment) trên các máy bay Airbus A321 của hãng vốn chỉ dùng để xem các chương trình giải trí có sẵn chứ không kết nối internet.
Dịch vụ IFC giúp hành khách giữ kết nối với cuộc sống thường nhật, có thể giải quyết công việc, giữ liên lạc với bạn bè, người thân… trong suốt hành trình bay.
Điều này không có nghĩa là các hãng hàng không cho phép bật lại sóng di động trong suốt hành trình. Hệ thống kết nối internet trên máy bay hoàn toàn tách biệt, được thiết kế theo hai mô hình công nghệ, gồm WiFi vệ tinh (Satellite-based) và WiFi mặt đất (Air-to-ground – ATG).
Cụ thể, WiFi vệ tinh (Satellite-based) là hệ thống máy bay lắp anten đặc biệt trên thân, thường nằm dưới lớp vòm radome ở lưng tàu bay, để thu tín hiệu từ các vệ tinh địa tĩnh (GEO) hoặc vệ tinh quỹ đạo thấp (LEO).
Từ đó, dữ liệu được truyền tới trạm mặt đất rồi kết nối với mạng internet toàn cầu. Công nghệ này phủ sóng gần như toàn cầu, đặc biệt phù hợp với các đường bay xuyên lục địa hoặc bay qua đại dương.
Ngược lại, hệ thống WiFi mặt đất (Air-to-ground – ATG) chủ yếu áp dụng ở Mỹ và châu Âu, nơi có mạng lưới trạm thu phát dày đặc. Máy bay sẽ liên lạc trực tiếp với các trạm mặt đất ở dải tần cao khi bay dưới độ cao khoảng 12 km. Ưu điểm là độ trễ thấp, tốc độ nhanh, chi phí vận hành rẻ; nhược điểm là chỉ hoạt động trong phạm vi phủ sóng của trạm phát.
Hai hệ thống này đều được kiểm định theo tiêu chuẩn nghiêm ngặt của nhà sản xuất như: Boeing, Airbus và cơ quan quản lý hàng không quốc tế (EASA, FAA).
Tất cả thiết bị phát sóng, anten, bộ xử lý tín hiệu và phần mềm vận hành phải đạt chứng nhận tương thích điện từ (EMC) theo tiêu chuẩn DO-160, đảm bảo không gây nhiễu cho radar, hệ thống liên lạc hay thiết bị đo cao vô tuyến của máy bay.
Tại Việt Nam, Cục Hàng không Việt Nam áp dụng quy định tương tự FAA và EASA, hành khách có thể sử dụng thiết bị cá nhân trong suốt chuyến bay nếu chuyển sang chế độ máy bay, đồng thời các hãng được phép triển khai WiFi khi có giấy chứng nhận kỹ thuật và tần số phù hợp.
Năm 2019, Vietnam Airlines trở thành hãng tiên phong thử nghiệm dịch vụ WiFi trên các máy bay Airbus A350 và Boeing 787 sử dụng vệ tinh băng Ku của Inmarsat.
Hành khách có thể truy cập tin nhắn, email, mạng xã hội ở tốc độ 2–5 Mbps. Tuy vậy, hãng sau đó đã ngưng cung cấp dịch vụ này và mới khởi động lại từ tháng 8/2025 vừa qua.
Một số hãng bay khác như: Bamboo Airways và Vietjet Air cũng đã nghiên cứu triển khai trong tương lai, song còn phải tính toán yếu tố chi phí đầu tư và cấp phép tần số.
Theo Cục Hàng không Việt Nam, để dịch vụ WiFi được cấp phép thương mại, cần đáp ứng ba điều kiện cơ bản gồm tuân thủ tiêu chuẩn kỹ thuật quốc tế, không gây ảnh hưởng đến an toàn bay và có phương án quản lý dữ liệu theo quy định an ninh mạng quốc gia.
Ở góc độ vận hành, tiếp viên vẫn duy trì các nguyên tắc an toàn truyền thống là yêu cầu hành khách phải tắt thiết bị hoặc chuyển sang chế độ máy bay khi cất/hạ cánh; không được bật tín hiệu di động trong chuyến bay và chỉ được phép sử dụng mạng WiFi do hãng cung cấp.
Cũng theo đại diện Vietnam Airlines, dù có nhu cầu cao nhưng tính tới thời điểm hiện tại, số lượng máy bay A350 thực hiện thí điểm WiFi vẫn còn ít so với đội bay hãng đang vận hành 102 chiếc gồm nhiều dòng như: B787, A320, A321...
Chi phí đầu tư và vận hành hệ thống hiện vẫn là bài toán khó. Một hệ thống WiFi vệ tinh có thể tiêu tốn 400.000–800.000 USD cho mỗi tàu bay, chưa kể phí thuê băng tần hàng tháng.
Do đó, nhiều hãng chỉ trang bị cho đường bay dài, nơi nhu cầu sử dụng và khả năng chi trả của hành khách cao hơn so với các đường bay ngắn.
Một số hãng như: Delta Air Lines hay JetBlue Airways tại Mỹ đã chuyển sang mô hình WiFi miễn phí toàn đội bay, coi đây là lợi thế thương hiệu, trong khi các hãng châu Á như Emirates hay Singapore Airlines tích hợp WiFi vào chương trình khách hàng thân thiết.
Trong khi đó, Vietnam Airlines áp dụng ưu đãi miễn phí gói duyệt web không giới hạn cho khách hàng hạng thương gia và tặng 15 phút nhắn tin miễn phí trên các ứng dụng phổ biến như: Zalo, Viber, WhatsApp,... cho toàn bộ hành khách trên các hành trình nội địa và quốc tế đến tháng 12/2025.
Chuyên gia công nghệ cho rằng, không chỉ phục vụ nhu cầu hành khách, kết nối băng rộng còn mở ra triển vọng “số hóa khai thác bay” thông qua dữ liệu về động cơ, cảm biến, tình trạng thiết bị và hành trình được truyền theo thời gian thực, giúp tối ưu hóa bảo trì, giảm tiêu hao nhiên liệu và nâng cao năng lực quản trị đội bay…
