'Cơn địa chấn' tại hãng sản xuất động cơ tàu bay đe doạ vận chuyển hàng không toàn cầu

Theo Aviationa2z, các cuộc đàm phán giữa Pratt & Whitney và công đoàn đã được khởi động vào ngày 22/5. Đến ngày 23/5, sau gần ba tuần căng thẳng, Pratt & Whitney và nghiệp đoàn đã đạt được thỏa thuận sơ bộ về hợp đồng mới, với những cải thiện đáng kể về lương, phúc lợi và an sinh nghề nghiệp. Dự kiến, khoảng 3.000 công nhân sẽ bỏ phiếu thông qua thỏa thuận này vào ngày 27/5 tới .

Trong bối cảnh ngành hàng không toàn cầu phục hồi mạnh mẽ, chuỗi cung ứng trở nên ngày càng dễ tổn thương do phụ thuộc vào những mắt xích quan trọng. Cuộc đình công tại Pratt & Whitney không chỉ là một sự cố đơn lẻ mà được ví như một “cơn địa chấn” cảnh báo nguy cơ đứt gãy toàn diện, có thể làm rung chuyển cả ngành công nghiệp động cơ hàng không thế giới.

"Cơn địa chấn" trong chuỗi cung ứng động cơ hàng không

Cuộc đình công bùng phát từ ngày 5/5/2025 tại hai nhà máy sản xuất động cơ hàng không của Pratt & Whitney tại bang Connecticut, Mỹ. Đây là cuộc đình công lớn nhất của hãng kể từ năm 2001, với sự tham gia của khoảng 3.000 công nhân thuộc nghiệp đoàn IAM (Hiệp hội Công nhân Cơ khí và Hàng không Vũ trụ Quốc tế).

Nguyên nhân bắt nguồn từ bất đồng trong đàm phán hợp đồng lao động mới, khi phía công nhân yêu cầu tăng lương, cải thiện chế độ hưu trí và đảm bảo việc làm ổn định trong bối cảnh chi phí sinh hoạt leo thang.

Dư luận chú ý không chỉ vì quy mô đình công, mà còn vì Pratt & Whitney là một trong ba nhà sản xuất động cơ máy bay lớn nhất thế giới, hiện thuộc tập đoàn hàng không vũ trụ và quốc phòng RTX.

Cuộc đình công đã làm gián đoạn dây chuyền sản xuất nhiều dòng động cơ chiến lược, nổi bật là GTF – được sử dụng trên dòng máy bay bán chạy Airbus A320neo – và F135 – trang bị cho tiêm kích tàng hình F-35 của Lockheed Martin. Chỉ riêng trong năm 2023, Pratt & Whitney đã không thể bàn giao đúng hạn bất kỳ động cơ F135 nào, với thời gian chậm trễ trung bình tăng gấp đôi so với năm trước đó.

Điều này càng khiến áp lực chuỗi cung ứng thêm trầm trọng, vì hiện có hơn 1/3 số động cơ GTF đang “nằm đất” để sửa lỗi kỹ thuật phát sinh từ năm 2023.

Hơn nữa, Pratt & Whitney còn đang phải vật lộn với sự bất ổn về thuế quan do chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump áp đặt đối với các bộ phận máy bay nhập khẩu từ nước ngoài.

Trong bối cảnh đó, cuộc đình công kéo dài gần ba tuần khiến giới chuyên gia lo ngại nguy cơ chậm giao hàng lan rộng trên toàn cầu, từ chiến đấu cơ tới máy bay thương mại.

Mâu thuẫn lợi nhuận và phúc lợi lao động

Phía công ty đề xuất tăng lương ba năm lần lượt là 4%, 3,5% và 3%, cùng khoản thưởng 5.000 USD, nhưng các công nhân cho rằng đây là mức tăng không tương xứng với tốc độ lạm phát và sự đóng góp của người lao động trong bối cảnh phục hồi hậu đại dịch.

Thượng nghị sĩ Chris Murphy (bang Connecticut) cho rằng: “Công nhân không đòi hỏi điều gì quá đáng. Họ chỉ muốn được đối xử công bằng trong một hệ thống mà lợi nhuận của cổ đông đang được đặt lên hàng đầu".

"Sự mâu thuẫn giữa lợi nhuận doanh nghiệp và phúc lợi người lao động chưa bao giờ rõ ràng như lúc này. RTX không thể xây dựng tương lai bằng cách quay lưng với chính những người đang tạo nên sản phẩm cho họ” ông Chris Murphy nhấn mạnh.

Lập luận của công đoàn càng trở nên thuyết phục trong bối cảnh ngành hàng không toàn cầu vẫn đang phục hồi sau đại dịch, với nhu cầu máy bay tăng cao nhưng tình trạng thiếu hụt lao động có tay nghề ngày càng nghiêm trọng.

Tại Mỹ, xu hướng nghỉ việc và bất bình về lương bổng đang lan rộng trong các ngành công nghiệp công nghệ cao – nơi mà kỹ năng và độ chính xác là điều kiện tiên quyết.

Trong khi người lao động yêu cầu được chia sẻ công bằng thành quả, RTX – tập đoàn mẹ của Pratt & Whitney – lại chi hàng tỷ USD cho cổ tức và mua lại cổ phiếu, khiến nhiều người đặt câu hỏi về mức độ cam kết với lực lượng lao động nòng cốt.

Và để duy trì sản xuất trong thời gian diễn ra các cuộc đình công, công ty đã điều động kỹ sư nội bộ tạm thời thay thế công nhân tại dây chuyền. Thế nhưng nhiều chuyên gia cảnh báo, điều này chỉ mang tính đối phó, vì sản xuất động máy bay đòi hỏi kỹ năng vận hành tinh xảo, được tích lũy qua nhiều năm thực hành.

Hiệu quả của giải pháp tạm thời này vẫn chưa được công bố chính thức, nhưng giới quan sát cho rằng nó có thể ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm và tiến độ giao hàng, đặc biệt trong các dự án quốc phòng nhạy cảm như F-35. Các cuộc đàm phán để đạt được một thỏa thuận hợp lý vẫn là giải pháp tối ưu nhất.

Điểm rơi của thời đại "hậu đại dịch"

Cuộc đình công tại Pratt & Whitney không chỉ là một sự kiện nội bộ của ngành hàng không Mỹ, mà các chuyên gia cho rằng, nó còn phản ánh những vấn đề mang tính hệ thống trong thời kỳ hậu đại dịch: Sự mất cân bằng giữa tốc độ tăng trưởng đơn hàng và khả năng phát triển nguồn lực bền vững.

Khi các nhà sản xuất máy bay như Airbus hay Boeing chạy đua giành thị phần và khôi phục sản lượng, họ phụ thuộc gần như tuyệt đối vào các nhà cung cấp động cơ. Một mắt xích bị tê liệt – như những gì đang diễn ra tại Pratt & Whitney – có thể tạo hiệu ứng domino khắp toàn ngành.

Và khi những “cơn địa chấn” như tại Pratt & Whitney ngày càng thường xuyên, ngành hàng không thế giới buộc phải đối mặt với một lựa chọn: hoặc tiếp tục chạy theo lợi nhuận ngắn hạn, hoặc xây dựng lại nền tảng bền vững bắt đầu từ chính con người.