Trên các chuyến bay đường dài, phi công và tiếp viên có “căn phòng bí mật” phía trên khoang hành khách để nghỉ ngơi và lấy lại sức.
Ít ai biết rằng, ngay phía trên những hàng ghế hành khách trên các chuyến bay đường dài lại tồn tại một không gian đặc biệt: khu vực nghỉ ngơi dành riêng cho phi công và tiếp viên hàng không.
Những “căn phòng bí mật” này được thiết kế với mục đích duy nhất, giúp tổ bay hồi phục sức lực, duy trì sự tỉnh táo trong suốt hành trình kéo dài hàng chục giờ bay.
Trên các máy bay thân rộng như Boeing 777-300ER hay Airbus A350, khu vực nghỉ ngơi được bố trí khéo léo phía trên khoang hành khách. Lối vào thường hòa lẫn với khu bếp, kín đáo đến mức hành khách khó nhận ra. Mỗi phòng đều có cửa khóa mã, đảm bảo chỉ phi hành đoàn mới có quyền ra vào.
Phía sau cánh cửa nhỏ ấy là cầu thang dốc phủ lớp chống trượt, dẫn lên “căn phòng trên trần” của tổ bay. Khu nghỉ của phi công thường nằm phía trước, gần buồng lái; còn khoang dành cho tiếp viên bố trí phía sau, gần đuôi máy bay.
Khoang nghỉ của phi công rộng rãi và tiện nghi hơn, với hai ghế da, hai giường đơn và một màn hình TV nhỏ tương tự khoang hạng thương gia. Ngoài ra, còn có ngăn chứa đồ cá nhân, chỗ để cốc và rèm che riêng tư.
Trong khi đó, khoang nghỉ của tiếp viên nhỏ gọn, thiết kế giường tầng, đủ cho 6-8 người tùy loại máy bay. Trên Boeing 777-300ER, khoang này có thể chứa tới tám tiếp viên. Dù không có TV hay ghế da, không gian vẫn được trang bị gương, tủ treo đồng phục, rèm che và hệ thống điều chỉnh ánh sáng, nhiệt độ, giống như một “khách sạn con nhộng” trên không.
Theo quy định của Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA), khu vực nghỉ ngơi phải đặt ở nơi ít chịu ảnh hưởng của tiếng ồn, rung động, mùi và phải có hệ thống kiểm soát ánh sáng, nhiệt độ.
Trên thực tế, thời gian nghỉ ngơi của tổ bay thường kéo dài khoảng hai giờ mỗi ca. Lịch trực được sắp xếp sao cho luôn có ít nhất một cơ trưởng và cơ phó trong buồng lái, cũng như tiếp viên làm việc trong khoang khách. Ngoài ra, FAA cũng quy định phi công và tiếp viên phải có từ 9 - 11 giờ nghỉ ngơi liên tục trên mặt đất, tùy vào độ dài hành trình.
Cả Boeing và Airbus đều tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế về thiết kế khu vực nghỉ ngơi cho tổ bay, song giữa hai nhà sản xuất vẫn có những điểm khác biệt đáng chú ý.
Với Boeing, trên các dòng máy bay như 777, 787 hay 747, khu nghỉ thường được bố trí ẩn phía trên khoang hành khách. Phi công có khu vực riêng nằm gần buồng lái, trong khi tiếp viên nghỉ ngơi ở cuối máy bay, chủ yếu theo dạng giường tầng để tiết kiệm không gian.
Trong khi đó, Airbus trên các dòng A350, A330/A340 hay A380, lại có cách bố trí linh hoạt hơn, tùy thuộc vào cấu hình mà hãng hàng không đặt hàng. Thông thường, khoang dành cho phi công được thiết kế nhỏ gọn với hai giường đơn, còn khu vực cho tiếp viên có thể chứa từ 6 đến 8 giường tầng.
Ngoài ra, Boeing thường chú trọng bổ sung thêm tiện nghi cho phi công, chẳng hạn TV nhỏ, chỗ để cốc hoặc ngăn chứa đồ cá nhân. Airbus lại ưu tiên sự tối giản và thoải mái, tập trung vào những yếu tố cơ bản nhưng vẫn đáp ứng tốt nhu cầu nghỉ ngơi của tổ bay.
Khu nghỉ cho phi hành đoàn chỉ xuất hiện trên những chuyến bay đường dài và siêu đường dài, thường được khai thác bằng máy bay thân rộng như Boeing 777, 787 hay Airbus A350, A380. Ngược lại, trên các chuyến bay ngắn hoặc trung bình với máy bay thân hẹp (A320, A321), thường không có khu nghỉ chuyên dụng. Nếu cần, tổ bay chỉ được nghỉ ngắn ngay trên ghế có rèm che.
Điều đó có nghĩa là hành khách bay quốc tế dài ngày chẳng hạn từ Việt Nam sang Mỹ, châu Âu hay Australia, mới có thể hình dung ngay phía trên mình là “căn phòng bí mật” của tổ bay.
Tại Việt Nam, Vietnam Airlines hiện khai thác Airbus A350 và Boeing 787 trên các tuyến quốc tế dài, nhiều khả năng được trang bị khu nghỉ cho phi công và tiếp viên theo chuẩn quốc tế. Ngược lại, các hãng bay chủ yếu khai thác máy bay thân hẹp như VietJet Air, Bamboo Airways hay Pacific Airlines sẽ không có khu nghỉ trên các chuyến bay ngắn trong khu vực.
Theo quy định của Cục Hàng không Việt Nam, các hãng phải bảo đảm thời gian làm việc và nghỉ ngơi tối thiểu cho tổ bay, phù hợp với chuẩn quốc tế, nhằm duy trì an toàn khai thác.
Nhiều hành khách có thể không ngờ rằng, ngay phía trên trần máy bay là “khách sạn con nhộng” dành cho những người thầm lặng giữ nhịp hành trình. Đó là minh chứng cho sự tỉ mỉ trong thiết kế hàng không hiện đại tận dụng từng khoảng không gian để vừa bảo đảm an toàn, vừa giúp tổ bay luôn tỉnh táo, mang lại chuyến bay suôn sẻ cho tất cả mọi người.