Gửi bình luận
Các cường quốc kỳ vọng, thế hệ thứ 6 sẽ tích hợp mạng chiến đấu đa tầng, chỉ huy UAV, vận hành bởi trí tuệ nhân tạo và kiểm soát toàn bộ không – hải – không gian.
Khi thế giới quân sự bước vào giai đoạn cạnh tranh công nghệ khốc liệt, các cường quốc không còn dừng lại ở thế hệ máy bay chiến đấu thứ năm như F-35, J-20 hay Su-57.
Một cuộc đua âm thầm nhưng quyết liệt đang diễn ra phía sau dây chuyền công nghiệp quốc phòng – đó là phát triển máy bay chiến đấu thế hệ thứ sáu (6th generation fighter).
Không còn đơn thuần là vũ khí bay nhanh và tàng hình, thế hệ 6 được kỳ vọng sẽ tích hợp mạng chiến đấu đa tầng, chỉ huy UAV, vận hành bởi trí tuệ nhân tạo và kiểm soát toàn bộ không – hải – không gian.
Nhưng với tiêu chuẩn cao vượt trội, chi phí khổng lồ và hàng loạt “nút thắt cổ chai” công nghệ, đến nay chưa một quốc gia nào tuyên bố đã phá vỡ thế bế tắc. Trong cuộc chơi này, ai đang dẫn đầu, ai đang bám đuổi, và ai có nguy cơ tụt lại phía sau?
Là quốc gia duy nhất phát triển song song hai chương trình thế hệ 6, Mỹ hiện dẫn đầu thế giới với NGAD (Next Generation Air Dominance) của Không quân và F/A-XX của Hải quân.
NGAD không đơn thuần là phát triển một mẫu máy bay mới, mà là kiến tạo một hệ sinh thái tác chiến thông minh gồm máy bay có người lái, UAV đồng hành, cảm biến không gian và trí tuệ nhân tạo.
Mẫu chiến đấu cơ đại diện – F-47 – được mô tả là vượt trội F-22 về tốc độ, tầm bay và tải trọng. Đặc biệt, nó có khả năng kiểm soát đội hình UAV đồng hành để thực hiện nhiệm vụ trinh sát, gây nhiễu và tấn công theo mệnh lệnh thời gian thực. Mục tiêu đặt ra là đưa F-47 vào biên chế từ năm 2030, thay thế dần các phi đội F-22.
.png)
Trong khi đó, chương trình F/A-XX hướng đến chiến đấu cơ chủ lực mới cho Hải quân, sử dụng động cơ quạt hỗn hợp, tích hợp AI điều khiển bay, khả năng tác chiến mạng và liên kết vệ tinh. Thiết kế này được đánh giá là có tốc độ hành trình cao hơn F/A-18 đến 60%.
Tuy nhiên, cả hai chương trình đều vấp phải vấn đề ngân sách. Chi phí sản xuất mỗi chiếc F-47 dự kiến trên 300 triệu USD, gấp ba lần F-35. Nếu không được Quốc hội Mỹ phê duyệt tài chính kịp thời trong giai đoạn 2025–2026, cả NGAD lẫn F/A-XX có thể bị trì hoãn.
Dù Mỹ đi trước về chiến lược và nền tảng công nghiệp, nhưng khâu tích hợp AI và vận hành UAV theo thời gian thực vẫn đang là bài toán kỹ thuật chưa có lời giải dứt điểm.
Không đứng ngoài cuộc đua, châu Âu, Nhật Bản và Nga cũng đã chính thức bước vào giai đoạn phát triển tiêm kích thế hệ 6 với ba mô hình nổi bật: FCAS, GCAP và PAK DP.
FCAS (Future Combat Air System) là chương trình do Pháp, Đức và Tây Ban Nha hợp tác, tập trung xây dựng một hệ thống tác chiến tích hợp đa nền tảng: máy bay có người lái, UAV chiến đấu, trạm chỉ huy trên không và mạng dữ liệu đám mây. Giai đoạn hai của dự án sẽ bắt đầu từ năm 2026, hướng tới triển khai vào giai đoạn 2040–2045.
Tại Hội nghị Hàng không Hoàng gia Anh tháng 5/2025, các bên đã cập nhật tiến độ và nhấn mạnh vai trò của FCAS trong chiến lược an ninh hàng không – vũ trụ châu Âu. Tuy nhiên, khác biệt về quyền sở hữu công nghệ và lợi ích tài chính đang làm chậm tiến độ phát triển hệ thống.
Trong khi đó, GCAP (Global Combat Air Programme) – dự án hợp tác giữa Anh, Ý và Nhật Bản – được đánh giá là mô hình hiệu quả hơn. Sau khi đạt đồng thuận vào tháng 10/2024, ba quốc gia đã tích hợp ba chương trình riêng rẽ (FX, Tempest và hệ thống của Ý) thành một mẫu tiêm kích tàng hình hai động cơ tích hợp AI, vũ khí siêu vượt âm và khả năng điều phối UAV đồng hành.
GCAP đã trưng bày mẫu trình diễn đầu tiên tại Triển lãm Quốc phòng Nhật Bản đầu năm nay, và hiện đang thu hút nhiều quan sát từ các quốc gia Đông Bắc Á.
Nga chọn một hướng phát triển riêng biệt: MiG-41 – thuộc hệ thống tác chiến tương lai PAK DP – được kỳ vọng là thế hệ kế nhiệm MiG-31. Máy bay này được thiết kế để đạt tốc độ Mach 4, thực hiện tuần tra ở tầng bình lưu, mang tên lửa siêu vượt âm và có thể đánh chặn vệ tinh. PAK DP được coi là một phần trong chiến lược hình thành năng lực tác chiến “không – vũ trụ” của Nga.
Tuy nhiên, nguồn tin chính thức về tiến độ vẫn khá ít ỏi, và việc tiếp cận công nghệ vật liệu, điện tử hàng không cao cấp vẫn là thách thức với ngành công nghiệp quốc phòng Nga dưới lệnh trừng phạt.
Trong khi Mỹ, châu Âu và Nga đang tiến hành các chương trình chiến đấu cơ thế hệ 6 với lộ trình rõ ràng, Trung Quốc cũng âm thầm thúc đẩy hàng loạt nguyên mẫu như J‑36 và J‑50. Đây là hai mẫu tiêm kích kết hợp thiết kế không đuôi, công nghệ tàng hình cao và khả năng chiến đấu mạng hóa.
Tuy nhiên, điểm khác biệt lớn nằm ở chiều sâu hệ thống. Cả J‑36 và J‑50 đều mới dừng ở cấp độ trình diễn kỹ thuật, chưa đạt đến mức tích hợp toàn diện giữa máy bay – UAV – cảm biến – mạng dữ liệu tác chiến như kỳ vọng với thế hệ 6.
UAV đồng hành FH-97A do Trung Quốc phát triển nhằm hỗ trợ các tiêm kích thế hệ mới, có thể thực hiện tác chiến điện tử, trinh sát và mang tên lửa.
Nhưng trong thử nghiệm thực tế, khả năng phối hợp UAV với máy bay mẹ trong môi trường tác chiến bị gây nhiễu vẫn chưa ổn định. Nhiều chuyên gia đánh giá AI điều khiển UAV Trung Quốc vẫn thiếu độ trễ thấp, chưa đủ năng lực ra quyết định tức thời.
Ngoài ra, Trung Quốc cũng gặp trở ngại lớn về chuỗi cung ứng linh kiện cao cấp, đặc biệt là chip xử lý tensor, cảm biến hồng ngoại và hệ thống liên kết dữ liệu không gian.
Các doanh nghiệp dân sự phát triển AI trong nước gặp khó trong hợp tác quân sự do lo ngại lệnh trừng phạt quốc tế, khiến tốc độ tích hợp công nghệ bị gián đoạn.
Dù vậy, với nguồn lực tài chính dồi dào và năng lực sản xuất quy mô lớn, Trung Quốc có khả năng sẽ đạt tiến độ sản xuất sớm hơn nhiều đối thủ nếu tháo gỡ được các rào cản kỹ thuật hiện tại. Theo đánh giá của giới phân tích, một nguyên mẫu bay thử có thể xuất hiện trước năm 2030.
Từ Mỹ, châu Âu đến Trung Quốc, Nga – điểm chung lớn nhất là: tất cả đều gặp rào cản tích hợp hệ thống.
Thế hệ 6 không còn là chuyện tăng tốc, giảm diện tích phản xạ radar hay nâng cấp radar chủ động. Đó là bài toán về liên kết hệ sinh thái tác chiến, nơi AI phải ra quyết định đúng, UAV phải phản hồi theo thời gian thực, cảm biến phải hoạt động liên miền, và dữ liệu phải luân chuyển liên tục trong môi trường bị gây nhiễu mạnh.
Hầu hết các công nghệ then chốt – như mạng dữ liệu chiến đấu, AI chiến thuật, UAV đồng hành có tính tự chủ – đều chưa đạt độ trưởng thành công nghiệp.
Việc phát triển một mẫu máy bay đơn thuần thì nhiều nước làm được, nhưng tạo ra “bộ não” chiến đấu đủ thông minh, phối hợp đủ nhịp nhàng và phản ứng đủ nhanh – lại là chuyện khác.
Ngoài ra, chi phí phát triển là mặt trận căng thẳng thứ hai. NGAD được cho là đã tiêu tốn hàng chục tỷ USD cho mẫu thử F-47, với tổng ngân sách có thể vượt hàng trăm tỷ.
FCAS và GCAP cũng đối mặt tranh cãi ngân sách, lợi ích kỹ thuật và định hướng chiến thuật khác biệt giữa các quốc gia thành viên. Nga và Trung Quốc thì lại bị hạn chế bởi nguồn tài chính, trừng phạt công nghệ và khả năng truy cập linh kiện cao cấp.
Thế hệ tiêm kích thứ sáu không còn là cuộc đua đơn lẻ về máy bay, mà là cuộc cạnh tranh toàn diện về hệ thống tác chiến. Ai giải được bài toán tích hợp AI, UAV và dữ liệu chiến trường – người đó sẽ dẫn dắt không gian tác chiến tương lai. Còn lại, tất cả vẫn đang loay hoay trong cuộc đua chưa có đích đến rõ ràng.
