Ba Lan đóng cửa không phận, châu Âu lập 'bức tường drone'

Ngày 28/9, Ba Lan đã đưa ra quyết định mạnh mẽ điều động máy bay chiến đấu và tạm thời đóng cửa một số khu vực không phận ở phía Đông Nam, sau khi Ukraine thông báo thủ đô Kiev cùng nhiều khu vực khác bị tấn công ồ ạt bằng máy bay không người lái và tên lửa của Nga.

Động thái này không chỉ phản ánh những thách thức trực tiếp đối với an ninh Ba Lan, mà còn cho thấy sự biến chuyển trong chiến lược phòng thủ chung của NATO ở sườn phía Đông.

Cảnh báo từ biên giới

Theo thông báo của Bộ Quốc phòng Ba Lan, hệ thống radar trinh sát đã được đặt trong tình trạng báo động cao nhất. Các tiêm kích F-35 thuộc lực lượng NATO được lệnh tuần tra khẩn cấp. Không phận gần hai thành phố chiến lược Lublin và Rzeszow, nơi có các tuyến vận chuyển viện trợ quan trọng cho Ukraine đã bị tạm thời phong tỏa.

Giới chức Warsaw cho biết, mặc dù trong tối 28/9 không ghi nhận vụ xâm phạm nào, song nguy cơ đối với an ninh quốc gia và toàn bộ khối NATO là hiện hữu. Đây không phải là lần đầu Ba Lan phải thực hiện biện pháp tương tự. Đầu tháng, nước này từng bắn hạ ba UAV được cho là của Nga xâm nhập không phận.

Chuyên gia an ninh quân sự Gustav Gressel, Viện Nghiên cứu Hội đồng Đối ngoại châu Âu nhận định: “Ba Lan đã trở thành tuyến đầu trong việc bảo vệ không phận NATO. Rzeszow hiện không chỉ là một thành phố Ba Lan, mà còn là trung tâm hậu cần chiến lược, nơi các viện trợ vũ khí và nhân đạo được trung chuyển sang Ukraine. Do đó, bất kỳ mối đe dọa nào tại đây đều có tác động vượt xa phạm vi quốc gia.”

Xu thế leo thang UAV và phản ứng NATO

Sự việc ở Ba Lan diễn ra trong bối cảnh UAV trở thành công cụ chiến tranh phổ biến của Nga. Chỉ trong tháng 9, nhiều nước thành viên NATO như Romania, Estonia và Đan Mạch đã báo cáo việc phát hiện hoặc chặn UAV nghi xâm phạm lãnh thổ.

Để ứng phó, ngày 12/9, NATO đã điều thêm chiến đấu cơ và hệ thống phòng không đến khu vực sườn phía Đông. Các nước thành viên ngày càng nhận thấy rằng, UAV giá rẻ có thể tạo ra thách thức lớn cho hệ thống phòng thủ tốn kém. Trên thực tế, việc bắn hạ UAV bằng tên lửa phòng không hiện đại khiến cán cân chi phí nghiêng bất lợi về phía NATO.

Ông Michael Kofman, chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS, Mỹ) cho rằng: “Nga đang tận dụng UAV như một công cụ gây sức ép tâm lý và kinh tế. Chúng rẻ, dễ triển khai, nhưng buộc NATO phải phản ứng bằng các giải pháp phòng không đắt đỏ. Đây là cuộc chiến tiêu hao nguồn lực mà Moscow kỳ vọng sẽ làm suy yếu sự kiên nhẫn của châu Âu.”

Trước những mối đe dọa gia tăng, ngày 26/9, Bộ trưởng Quốc phòng của 10 quốc gia EU thuộc sườn Đông đã nhóm họp trực tuyến, cùng với đại diện NATO và Ukraine. Cuộc họp nhất trí thúc đẩy xây dựng “bức tường drone”, một hệ thống phòng thủ tích hợp, kết hợp cảm biến, radar, hệ thống phòng không trên bộ và trên biển.

Theo kế hoạch, giai đoạn đầu sẽ tập trung vào mạng lưới phát hiện UAV bằng cảm biến hiện đại. Các bước tiếp theo sẽ phát triển năng lực đánh chặn chi phí thấp. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen đã cam kết khoảng 7 tỷ USD cho dự án này và kêu gọi hợp tác chặt chẽ với Ukraine, quốc gia có nhiều kinh nghiệm thực chiến chống UAV.

Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Denys Shmyhal bày tỏ: “Bức tường drone sẽ tạo ra một hệ sinh thái quốc phòng mới ở châu Âu. Ukraine sẵn sàng trở thành một phần của sáng kiến này, chia sẻ kinh nghiệm đối phó với các đợt tập kích bằng UAV của Nga.”

Động thái của Ba Lan cùng với sáng kiến xây dựng “bức tường drone” được xem là dấu mốc quan trọng, mang lại nhiều tác động đối với an ninh châu Âu. Trước hết, việc triển khai tiêm kích F-35 và tạm thời đóng cửa không phận gửi đi thông điệp răn đe rõ ràng, cho thấy NATO không khoan nhượng trước bất kỳ hành vi vi phạm chủ quyền nào, đồng thời trấn an các quốc gia thành viên đang lo ngại bị cuốn vào vòng xoáy xung đột.

Tuy nhiên, điều này cũng tiềm ẩn nguy cơ đối đầu trực tiếp với Nga, bởi dù Moscow nhiều lần phủ nhận, các vụ xâm nhập liên tiếp làm gia tăng khả năng tính toán sai lầm, có thể dẫn đến một phản ứng quân sự khó kiểm soát.

Bên cạnh đó, thách thức UAV đặt ra sức ép lớn cho Liên minh châu Âu về tài chính và công nghệ, khi châu Âu buộc phải đầu tư mạnh mẽ vào nghiên cứu và sản xuất các giải pháp phòng thủ chi phí thấp nhưng hiệu quả.

Đây không chỉ là một bài toán khó về nguồn lực, mà còn là cơ hội để EU thúc đẩy phát triển công nghiệp quốc phòng chung, tăng cường tính tự chủ và khả năng phòng vệ tập thể.

Tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc, Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov khẳng định Moscow “không có ý định tấn công EU hay NATO”. Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh Nga sẽ đáp trả kiên quyết với bất kỳ hành động gây hấn nào.

Trong khi đó, nhiều chuyên gia phương Tây cho rằng các vụ UAV xâm nhập chỉ là phần nổi của “chiến tranh lai” mà Nga đang triển khai.

EU dự kiến sẽ tiếp tục bàn thảo về “bức tường drone” trong Hội nghị thượng đỉnh tại Copenhagen tuần tới và cuộc họp cấp cao ở Brussels vào cuối tháng. Trong khi đó, các nước thành viên NATO được kỳ vọng sẽ tăng cường chia sẻ dữ liệu radar, hợp tác phòng không và chuẩn hóa cơ chế phản ứng khẩn cấp.

Dù còn nhiều thách thức về chi phí và công nghệ, song giới quan sát cho rằng châu Âu không có nhiều lựa chọn. Việc Ba Lan đóng cửa không phận ngày 28/9 cho thấy, chiến sự tại Ukraine không còn giới hạn trong phạm vi một quốc gia, mà đang dần biến thành vấn đề an ninh toàn khu vực

Việc Ba Lan phong tỏa không phận và điều động chiến đấu cơ là lời cảnh báo rằng châu Âu đang bước vào một giai đoạn phòng thủ mới. UAV giá rẻ của Nga đã làm thay đổi cán cân trong chiến tranh hiện đại, buộc NATO và EU phải tìm kiếm những giải pháp sáng tạo, đồng thời duy trì sự đoàn kết nội khối.

“Bức tường drone” có thể chỉ là bước khởi đầu, nhưng nó cho thấy châu Âu đã nhận thức rõ rằng an ninh của Kiev cũng chính là an ninh của Warsaw, Vilnius, Tallinn và cả Brussels. Trong bối cảnh đó, mỗi tín hiệu từ Ba Lan, quốc gia tuyến đầu đều mang ý nghĩa chiến lược cho toàn bộ NATO.